■ مشخصات کلی خانواده فریباماهیان (Balistidae):
»» خانواده فریبا ماهیان، به راسته چهاردندان‌سانان (Tetradontiformes) تعلق دارند.
ریشه لغوی: یونانی > Balein= پرتاب کردن
نام انگلیسی: Triggerfishes
نام فارسی: فریباماهیان، ماشه‌ماهیان
■ خصوصیات زیستی و شیلاتی خانواده فریباماهیان Balistidae:
- پراکنش در اقیانوس اطلس، آرام و هند. دریای عمان و خلیج فارس.
- 12 جنس و 43 گونه در آب‌های جهان دارد.
- بدن عموما فشرده، با فرم چهارگوش، بوسیله فلس‌های استخوانی سخت و یا فلس‌های خاری‌شکل ریز پوشیده شده است.
- دهانه‌های آبششی محدود به شکاف جانبی و جلو باله‌های سینه‌ای می‌باشند.
- خط جانبی نامشخص، یا فاقد خط جانبی.
- باله شکمی به یک خار منحصر شده است. این خار به چین پوستی متصل شده که روی استخوان دراز شکمی متحرک قرار دارد.
- اولین خار باله پشتی مکانیزم قفل شونده دارد.
- دوازده شعاع نرم مستقل از هم در باله دمی.
- 18 مهره دارند.
- فک بالایی معمولا دارای دو گروه دندان است: چهار دندان در بخش بیرونی و سه دندان در بخش داخلی، روی هر استخوان پیش‌آرواره‌ای (premaxillary).
- توانایی حرکت چرخشی چشم، بصورت متفاوت در هر کدام از چشم‌ها را دارد.
- فریباماهیان اغلب بکمک حرکت موجی باله پشتی دوم و باله مخرجی شنا می‌کنند، اما در حرکت‌های انفجاری، از دم کمک می‌گیرند.
- اغلب فریباماهیان، بصورت منفرد و در طی روز، از جانوران تغذیه می‌کنند: بی‌مهرگانی مثل نرم تنان پوسته‌دار و خارپوستان. بعضی از گونه‌ها هم از جلبک‌ها یا پلانکتون‌های جانوری تغذیه می‌نمایند.
- تخمریزی آن‌ها در لانه انجام می‌شود. تخم‌ها کف‌چسب بوده و به شدت توسط جنس ماده، و ندرتا نر محافظت می‌شوند.
- زیستگاه آن‌ها در آب‌های ساحلی اطراف یا داخل جزایر مرجانی، و یا در میان جلبک‌های دریایی است.
- گوشت برخی از آن‌ها خوراکی ولی غالبا سمی هستند.
- برای نگهداری در آکواریوم مناسبند، اما بسیار مهاجم هستند.
- صید آن‌ها به همراه ماهیان دیگر، به عنوان صید ضمنی ترال کف‌روب انجام می‌شود.
- اولین فسیل این خانواده به دوره ترشیاری میانه و اولیگوسِن میانه مرتبط است.
■ پراکنش فریباماهیان در ایران:
• جنس‌ها: در آب‌های ایرانی خلیج فارس و دریای عمان، هفت جنس از خانواده فریباماهیان گزارش شده است:
- 1. Abalistes >> شامل 2 گونه
- 2. Balistapus >> شامل 1 گونه
- 3. Balistoides >> شامل 1 گونه
- 4. Odonus >> شامل 1 گونه
- 5. Pseudobalistes >> شامل 2 گونه
- 6. Rhinecanthus >> شامل 2 گونه
- 7. Sufflamen >> شامل 1 گونه
• گونه‌های فریباماهیان ایران: 10 گونه از جنس‌های فوق در آب‌های ایرانی خلیج فارس و دریای عمان به شرح جدول زیر گزارش شده‌اند. با کلیک روی گونه به صفحه آن بروید و توضیحات بیشتر دریافت کنید:
