:: ماهیان آب‌های داخلی ایران ← خانواده کپورماهیان ← گونه ماهی بلیزم

◄ گونه‌های Barbus lacerta و Barbus miliaris، Barbus cyri، Barbus karunensis در یک گروه قرار می‌گیرند. نظر به شباهت زیاد آنها، اطلاعات آنها نیز گاهی جابجا ارائه می‌شود.

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Barbus lacerta Heckel, 1843j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی بلیزم، بلیزِم، سس‌ماهی، اورنج، سس‌ماهی سرگنده
• اسامی محلی » زردک، زرده‌پر

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Cyprinidae (خانواده: کپورماهیان) (En: Carps)
← Subfamily: Barbinae
← Genus: Barbus (جنس: ریشک‌دارها یا سس‌ماهی‌ها)
← Species: Barbus lacerta (گونه: ماهی بلیزم)

:: نام انگلیسی: Lizard barbel و نیز: Ercis barbell, Kura barbel
• سایر زبان‌ها: روسی » Kurinskii usach
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Barbus scincus, Barbus plebejus ercisianus, Barbus ercisianus, Barbus plebejus kosswigi, Luciobarbus kosswigi
:: ریشه لغوی: Barbus: از واژه Barbus (لاتین)= سس‌ماهی، شاخک

■ کشورهای محل زندگی ماهی بلیزم

• بومی در ایران و نیز:
آسیا: عراق، سوریه، ترکمنستان
اروپا: ارمنستان، گرجستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی بلیزم

• در ایران، حوضهء آبریز دجله. در رودهای متعددی در بالادست حوضهء دجله مثل زاب کوچک، سیروان، الوند، دینه‌ور، رودبار، کهمان، گاماسیاب، رود گلین، کارون، بشار، ماربر و... حوضهء آبریز دریای خزر، حوضهء دریاچهء ارومیه
• در سایر کشورها، حوضهء آبریز خزر، فرات، کورا و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی بلیزم
ساکن آب شیرین. بستر و دور از بستر. مهاجرت ندارد.
ساکن آب‌های نیمه‌گرمسیری
در دمای متوسط 10-15 درجه سانتیگراد و سرعت آب بیشتر از 1 متر بر ثانیه و آب‌های غنی از اکسیژن. تا دمای 26 درجه هم دیده شده است.
در قسمت‌های فوقانی رودخانه‌ها، (بسیاری از مواقع همراه با قزل‌آلا مشاهده شده) که دارای بستر سنگلاخی زندگی می‌کنند. از بسترهای گلی پرهیز می‌کند. در رودهای با شیب کم، کمتر دیده می‌شوند.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی بلیزم

• شکل بدن: باله پشتی دارای 3-4 شعاع سخت و 7-8 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 5-6 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 14-18 شعاع نرم | باله شکمی دارای 8-10 شعاع نرم | تعداد جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) برابر 8-10 عدد | خط جانبی شامل 54-67 فلس است. | بالای خط جانبی 9-15 ردیف و پایین آن 8-13 ردیف فلس دارد. | دور ساقهء دمی 23-33 فلس وجود دارد. | باله مخرجی دراز است و نوک آن در حالت کشیده، از میانهء فاصلهء باله دمی و باله مخرجی بلندتر است. | نیمرخ سر محدب | دهان از نوع زیرین | لب‌ها نازک. | فرمول دندان حلقی 2.3.5-5.3.2 | رنگ عمومی بدن زرد تا زیتونی خاکستری است. رنگ سطح پشتی بدن قهوه‌ای زیتونی همراه با لکه‌های نامرتب قهوه‌ای که این لکه‌ها روی باله پشتی و دمی هم دیده می‌شود. در ماهیان جوانتر لکه‌ها ممکن است فرم خط بگیرند. رنگ شکم و ناحیه زیرین سفید است. مردمک چشم سیاه تا نقره‌ای با یک حلقهء طلایی نقره‌ای باریک. لبهء باله دمی در بعضی نمونه‌ها تیره است. | دوجفت سبیلک سفیدرنگ دارد. سبلیک‌های جلویی تا اولین یا دومین سوراخ بینی می‌رسد. دومین جفت سبیلک تا خط عمودی بر پشت حدقه چشم می‌رسد.
• اندازه: حداکثر طول کل 37.5 سانتیمتر است. در رودخانه‌های حوضهء خزر متوسط طول و وزن به ترتیب 11 سانتیمتر و 15 گرم است.
• طول عمر: حدود 5 سال
• غذا: معمولا از حشرات آبزی مثل شیرونومیدها، افمروپترا و پلکوپترا، سخت‌پوستان و جلبک‌ها و در سنین بالاتر ندرتا از بچه‌ماهیان تغذیه می‌کند. غذای اصلی این گونه در رودخانه‌ها لارو بال‌موداران (تریکوپترا) است.
در رودخانه بی بی سیدان سمیرم اصفهان، رژیم غذایی آن همه‌چیزخواری متمایل به گوشتخواری و عمدتا از حشرات آبزی تشخیص داده شد.
• ژنتیک:
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: ماهی پرخور که در طول سال تغذیه می‌کند.
تحقیقات در زرینه‌رود نشان داده که فاکتورهایی مثل سرعت جریان آب می‌تواند منجر به تغییرات ریختی این گونه بشود.

■ تولیدمثل ماهی بلیزم

ماهی نر در 2 سالگی و ماده 3 سالگی بالغ می‌شود.
تولید مثل بیشتر از میانه تا اواخر بهار است. ممکن است در یک فصل بیش از یکبار تخمریزی کند.
شکل ظاهری نر و ماده متفاوت است. ماده‌ها سبیلک کوچکتر و باله شکمی و مخرجی بزرگتر دارند. برجستگی‌های تولیدمثلی در 25-26 ژانویه روی ناحیه سر، پهلو، شکم و.. رویت می‌شود. رنگ نرها در پشت طلایی تیره و تمام باله‌ها کمی سرخ‌فام با جلای طلایی در هنگام تولیدمثل است. ماده‌ها زمان تخمریزی بالهء شکمی و مخرجی قرمز دارند.
میانگین هماوری مطلق در رودخانه تجن مازندران 3876 عدد تخمک برآورد شده است. هماوری در رودخانه کورا برای ماهیان 15-22 سانتیمتری، 1120 تا 8700 تخمک است.
قطر تخمک به 2.3 ملیمتر می‌رسد.
تخمریزی این گونه در رودخانه ارس از خرداد تا مرداد در دمای 14 درجه سانتیگراد انجام می‌شود.

■ صید ماهی بلیزم

معمولا با قلاب صید می‌شود.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی بلیزم

ارزش صید ورزشی دارد.

■ وضعیت ذخایر ماهی بلیزم

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی بلیزم

انگل‌های جنس داکتیلوژیروس در بلیزم سفیدرود مشاهده شده است. انگل بیماری‌زای انسانی Clinostomum complanatum نیز از این ماهی گزارش شده است.انگل تریکودینا دیگر عامل بیماری‌زای گزارش شده از این گونه است. انگل چشمی دیپلوستوموم هم از این ماهی در زرینه‌رود مشاهده شده است.

○ تصاویر و فیلم‌ از ماهی بلیزم: