:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده کپورماهیان ← گونه ماهی سنگ‌چرخان
■ سیستماتیک:
:: نام علمی گونه: Crossocheilus latius (Hamilton, 1822)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی سنگ‌چرخان،
• اسامی محلی » -
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Cyprinidae (خانواده: کپورماهیان) (Minnows or carps)
← Subfamily: Labeoninae
← Genus: Crossocheilus
← Species: Crossocheilus latius (گونه: ماهی سنگ‌چرخان)
► در ایران ممکن است همان گونه Tariqilabeo diplocheilus باشد (منابع مختلف، جایگاه سیستماتیک را یکسان بیان نکرده‌اند).
:: نام انگلیسی: نام اصلی: Stone roller و نیز: Minor carp, Gangetic latia
• سایر زبان‌ها:
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Cyprinus latius, Cirrhina latia, Cyprinus sada, Crossocheilus sada, Cyprinus gohama, Crossocheilus gohama, Gonorhynchus brevis, Gonorhynchus fimbriatus, Gonorhynchus macrosomus, Chondrostoma wattanah
:: ریشه لغوی: Crossocheilus از واژه krossoi (یونانی) منگوله، cheilos =لب
■ کشورهای محل زندگی ماهی سنگ‌چرخان
:: بومی در ایران و نیز:
آسیا: پاکستان، افغانستان، بنگلادش، بوتان، چین، هند، میانمار، نپال
■ اکوسیستم‌های محل پراکنش ماهی سنگ‌چرخان
:: در ایران، آبهای شیرین رودهای جنوب شرق ایران، حوضه رودخانه‌های مکران و ماشکید و حوضه سیستان.
سایر کشورها: حوضه‌های رودهایی نظیر براهماپوترا، سند، گایلگفاگ، ایراوادی، کابل، کالی کندکی، کرنالی، کوسی، کریشنا، ماناس، ساربانگ خولا، دریاچه ناینیتال و...
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی سنگ‌چرخان
ساکن آب شیرین و نیز آب لب‌شور. بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر)، مهاجر در رودخانه
در pH بیش از 8 مشاهده شده است.
در ایران در رودهایی که دارای دمایی نسبتا بالا تا 40 درجه هستند و قسمت‌های بالایی و میانی رودخانه‌هایی که بستر قلوه‌سنگی و ماسه، اکسیژن محلول 6-10 میلی‌گرم در لیتر، سرعت آب کمتر از 0.5 متر بر ثانیه و عمق 30 سانتیمتر هستند.
بالغین ساکن چشمه‌ها و رودها، روی قلوه‌سنگ‌های بستر رودهای جاری در ارتفاعات
ساکن آبهای گرمسیری با دمای 22 تا 27 درجه سانتیگراد.
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی سنگ‌چرخان
• شکل بدن: باله پشتی دارای 3 شعاع سخت و 8 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 2 شعاع سخت و 5 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 1 شعاع سخت و 13 شعاع نرم | بدن کشیده و سر تا حدی پهن و فشرده. | موقعیت دهان از نوع زیرین، یک آویز باریک لب بالا را به آرواره پایین وصل می‌کند | دو جفت سبیلک دارد (بعضی منابع: 1 جفت) | سوراخ مخرجی بزرگتر از قطر چشم و دور از باله مخرجی | صفحهء مکندهء نسبتا ناقصی که در زیر سر قرار دارد، دارای لبه‌های کناری آزاد است و در قسمت عقب به بدن متصل می‌شود. | روی خط جانبی 34-39 فلس دارد
• اندازه: حداکثر طول کل 17.9 سانتیمتر. در ایران 14.6 سانتیمتر. در آبریز سیستان حداکثر 9.3 سانتیمتر.
• طول عمر: -
• غذا: در طبیعت بیشتر فیتوپلانکتون‌خوار است. در آکواریوم غذای کم پروتئین مناسب است.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n) برابر 24 (یا 25) و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 48-48 (یا 50-50) است.
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات:
■ تولیدمثل ماهی سنگ‌چرخان
نمونه های صیدشده ایران در ماه مه، رسیدگی نشان می‌دادند و احتمال می‌رود در تابستان تولیدمثل می‌کنند.
■ صید ماهی سنگ‌چرخان
ارزش و جذابیت صید ندارد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی سنگ‌چرخان
فاقد ارزش تجاری. ارزش اکولوژیک دارد.
در آکواریوم قابل نگهداری است.
■ وضعیت ذخایر ماهی سنگ‌چرخان
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی سنگ‌چرخان
-
○ تصاویر و فیلم از ماهی سنگ‌چرخان: |
