:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده تندآبهماهیان ← گونه کپور کفزی
◄ در ردهبندیهای قدیمیتر، در خانوادهء کپورماهیان (Cyprinidae) بوده است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Gobio gobio (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: کپور کفزی، گاوماهی
• اسامی محلی » -
:: ردهبندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوستهاستخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهیسانان)
← Family: Gobionidae (خانواده: تندآبهماهیان) (En: Gudgeon )
■ قبلا در خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) و زیرخانوادهای با نام Gobioninae قرار داشته است.
← Genus: Gobio
← Species: Gobio gobio (گونه: کپور کفزی)
◄ ممکن است تنها یکی از دوگونه حاضر و گونهء Gobio nigrescens، در ایران باشد که به جای هم تشخیص داده شدهاند.
:: نام انگلیسی: Turkestan Gudgeon و نیز: Gudgeon, bottom-dwelling carp fish
• سایر زبانها: ترکی » Derekayasi baligi. روسی » Peskar' obyknovennyi, Turkestanskii peskar
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Cyprinus gobio, Leuciscus gobio, Gobio fluviatilis, Gobio phoxinoides, Gobio vulgaris, Gobio saxatilis, Gobio fluviatilis, Bungia nigrescens, Gobio lepidolaemus, Gobio latus, Gobio obtusirostris,
:: ریشه لغوی: gobio : از واژه gobius (لاتین)= گاوماهی
■ کشورهای محل زندگی کپور کفزی
• گزارششده در ایران و نیز:
آسیا: افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، چین
اروپا: ارمنستان، ترکیه، اتریش، بلاروس، بلژیک، کروانسی، دانمارک، جمهوری چک، دانمارک، استونی، فنلاند، آلمان، مجارستان، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مولداوی، هلند، نروژ، لهستان، رومانی، روسیه، صربستان، اسلوواکی، اسلوونی، سوئد، سوییس، انگلستان، اوکراین
معرفیشده به: مراکش، ایرلند، پرتغال، ایتالیا، اسپانیا
■ زیستگاههای گزارششده کپور کفزی
• بومی در شمالشرق ایران : حوضهء رودخانه تجن، چشمهء گیلاس
• سایر نقاط جهان: رودها و دریاچههای متعدد مثل:
آمودریا، آمور، باگ، دنیپر، دانوب، دسنا، دنستر، الب، گورین، کاما، کوبان، لوآر، ولگا، نمان (نیاموناس)، اودر، اونگا، پچورا، پروت، راین، تاتارف، وستر، رود زرد و...
■ ویژگیهای زیستگاه کپور کفزی
ساکن آب شیرین و لبشور. بنتوپلاژِیک (بستر و دور از بستر). مهاجر در آب شیرین.
در pH بین 7 تا 7.5 و dH بین 10 تا 20 زندگی میکند.
ساکن آبهای معتدل با دمای 2 تا 18 درجه سانتیگراد.
در تمامی انواع رودها و دریاچهها با بستر شنی دیده شده است. در چشمههای کوچک کوهستانی، رودهای بزرگ پاییندستی و دریاچههای بزرگ محل زندگی این گونه هستند. در رودهای با جریان سریع با بستر قلوهسنگ و چن و همچنین آبهای کاملا ساکن.
مختصات جغرافیایی: از 67°شمالی تا 36°شمالی و 10°غربی تا 142°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک کپور کفزی
• شکل بدن: باله پشتی دارای 2-3 شعاع سخت و 5-7 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 2-3 شعاع سخت و 6-8 شعاع نرم | باله شکمی دارای 2 شعاع سخت و 6-8 شعاع نرم | باله سینهای دارای 1 شعاع سخت و 12-16 شعاع نرم | باله دمی دوشاخه | باله دمی 19 شعاع دارد | تعداد مهرهها 39-41 عدد | روی خط جانبی دارای 39-44 فلس | بالای خط جانبی 5-6 ردیف و پایین خط جانبی 3-5 ردیف فلس دارد. دور ساقه دمی 12-14 عدد فلس دارد | بدن دوکیشکل | دارای یک جفت سبیلک، که به حاشیه قدامی چشم میرسد و معمولا تا میانه چشم امتداد مییابد. | طول پوزه بزرگتر از طول فاصله پیشچشمی. | ناحیه سینهای بین بالههای سینهای بدون فلس | دندان حلقی با فرمول 3.5-5.3 یا 3.5-5.2 یا 2.5-5.2 یا 3.5-4.2 | پشت بدن قهوهای، لکههای تیره در دوطرف بدن دیده میشود. رنگ بدن بر حسب زیستگاه ممکن است تغییر کند، و اگر محیط اطراف یکدست باشد، رنگ ماهی نیست یکدستتر است.
• اندازه: حداکثر طول کل 21 سانتیمتر و طول کل رایج 12 سانتیمتر است. در رود تجن میانگین طول 7 سانتیمتر بوده است. حداکثر وزن گزارش شده، 220 گرم است.
• طول عمر: 8 سال
• غذا: از لارو حشرات، نرمتنان و سختپوستان تغذیه مینمایند.
• ژنتیک: گزارشهای گوناگون در مورد تعداد کروموزوم وجود دارد، تعداد کروموزومهای هاپلویید/گامتیک (n) 24، 25 و 26 عدد عنوان شده و تعداد کروموزومهای دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 48-48، 50-50 و 52-52 عنوان شده است.
• خصوصیات رفتاری: بیخطر برای انسان. تشکیل گله میدهد. معمولا روزگرد هستند، ولی در شرایط تهدید، مثلا بوسیله شکارچیان، در زمانهایی که نور کم است فعال میشوند.
• سایر توضیحات: توانایی تولید صدا دارند. این صدا که برای ارتباط با هم است، ربطی به فصل تولیدمثل ندارد و تابع دما و فعالیت آنها است.
■ تولیدمثل کپور کفزی
از اندازه 9.3 سانتیمتری بالغ است.
زمان تخمریزی بسته به مکان، از آوریل تا آگست است
در آبهای کمعمق و روی سنگها، شن و گیاهان تخمریزی میکند.
تخمها رها شده و بوسیلهء جریان آب جابجا میشوند تا اینکه به نقطهای بچسبند.
هماوری مطلق بین 1000 تا 3000 تخم است.
تخمها به رنگ زرد، نارنجی یا کهربایی هستند که به سنگ و گیاهان میچسبند.
لارو و ماهیان جوان در کف و دور از جریان آب مانده و از موارد آواری از بالا، تغذیه میکنند.
در مناطق دارای تولید کم، یکبار در سال تخمریزی میکند و در مناطق غنی ممکن است چندبار در فصل تخمریزی کنند.
از تخم و نوزاد نگهداری نمیکنند.
بین نر و ماده تفاوتهایی وجود دارد. در ماده طول پوزه، ارتفاع سر در پس سر، قطر چشم، قطر و ارتفاع بدن، فضای پیشبالهپشتی، فاصلهء باله شکمی و سینهای و طول سبیلک بیشتر است.، اما در نرها، طول باله دمی، سینهای، شکمی و ارتفاع باله پشتی بیشتر از ماده است. مادهها از نرها بزرگتر میشوند. رنگ بدن نر در فصل تولیدمثل، تیره میشود. برجستگیهای ریزی در سطح جانبی و بالایی سر نرها، بالای پهلوها و پشت در ناحیه جلوی بدن و 8 شعاع انتهایی باله سینهای دارد.
■ صید کپور کفزی
-
■ ارزشهای اقتصادی کپور کفزی
در ایران به دلیل اندازه کوچک، ارزش خوراکی و صید ورزشی ندارد.
در سایر کشورها، یک گونه تجاری است. گاهی به عنوان طعمه برای صید ماهیان دیگر استفاده میشود.
قابل نگهداری در آکواریوم است.
■ وضعیت ذخایر کپور کفزی
در سیاهه قرمز گونههای IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
■ بهداشت و بیماریهای کپور کفزی
-
○ تصاویر و فیلم از کپور کفزی: |
