:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ←خانواده آبی‌ماهیان ← گونه آبی‌ماهی
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Pomatomus saltatrix (Linnaeus, 1766)J
:: نام فارسی و محلی ایران: آبی‌ماهی،
-
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Percoidei (زیرراسته سوف‌ماهی‌واران)
← Family: Pomatomidae (خانواده: آبی‌ماهیان) (En: Bluefishes)
← Genus: Pomatomus
← Species: Pomatomus saltatrix (گونه: آبی‌ماهی)
:: نام انگلیسی: Bluefish و نیز: tailor, Big lufer, Big cinekop, Boston bluefish, Choppers, Elf, Horsemackerel, Razorbacks, Marine piranha, Skipjack, Snap mackerel, ...
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: غنبار، مسّن، مِیاس، تکوه، تکوایا
:: برخی از نام‌های علمی مترادف قدیمی، یا غیرمعتبر: Gasterosteus saltatrix, Cheilodipterus saltatrix, Perca lophar, Cheilodipterus heptacanthus, Pomatomus skib, Gonenion serra, Lopharis mediterraneus, Scomber sypterus, Sypterus pallasii, Chromis epicurorum,...
:: ریشه لغوی: Pomatomus، از واژه‌های poma, -atos (یونانی)= پوشش، سرپوش آبششی+ tomos (یونانی)= سهم، بخش.
■ کشورهای محل زندگی آبی‌ماهی
• گزارش‌شده از آب‌های ایران (عوفی، 1394) و کشورهای زیادی در سراسر جهان از جمله:
آسیا: هندوستان، مالزی، عمان، سوریه، تایلند، ترکیه، یمن
اروپا: گرجستان، آلبانی، کرواسی، فرانسه، یونان، ایتالیا، مالت، مونته‌نگرو، روسیه، اسلوونی، اسپانیا و اوکراین
آفریقا: الجزایر، آنگولا، کِیپ وِرد، مصر، غنا، گینه، گینه بیسائو، کنیا، ماداگاسکار، موریس، موریتانی، موزامبیک، نامیبیا، سائوتومه و پرنسیپ، سنگال، سومالی، آفیقای جنوبی، تانزانیا، تونس و...
آمریکای شمالی و مرکزی: کانادا، کوبا، مکزیک، نیکاراگوئا، ترینیداد و توباگو، ایالات متحده و...
آمریکای جنوبی: آرژانتین، برزیل، کلمبیا، گویان، سورینام، اوروگوئه، ونزوئلا و...
اقیانوسیه: استرالیا و نیوزلند
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده آبی‌ماهی
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان ، و اکوسیستم‌های متعدد دیگری مثل:
دریای اژه، دریای آندامان، دریای عرب، اقیانوس اطلس، خلیج بنگال، برمودا، دریای سیاه، جزایر قناری، دریای کارائیب، خلیج چساپیک آمریکا، فلات شرق و شمال برزیل، فلات شرق مرکزی استرالیا، خلیج ماین، خلیج مکزیک، سواحل ایبری، اقیانوس هند، دریای ایونی، دریای مدیترانه، فلات نیوزلند، اقیانوس آرام، فلات پاتاگونیا، دریای مرمره، خلیج کوسه، آب‌های ساحلی سومالی، دریای جنوب چین، فلات جنوب غرب استرالیا و...
■ ویژگی‌های زیستگاه آبی‌ماهی
دریایی و نیز آب لب‌شور. پلاژیک و اقیانوسی، اقیانوس‌رو
در عمق 0 تا 200 متری مشاهده می‌شود
ساکن نواحی نیمه‌گرمسیری
در آب‌های ساحلی و اقیانوسی، سطح سواحل و دماغه‌های صخره‌ای در آب‌های تمیز و خروشان. بالغین در خورها و آب‌های لب‌شور هم دیده می‌شوند. ماهیان کوچکتر در آب‌های کم‌عمق زیر دومتری ساحلی در گله زندگی و شکار می‌کنند.
مختصات جغرافیایی: از 45 درجه شمالی تا 44 درجه جنوبی و 180 درجه غربی تا 180 درجه شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک آبی‌ماهی
• شکل بدن: دو باله پشتی دارد، اولی کوتاه و کوچک با خارهای قابل لمس دارای غشاء واسط و مجموعا دارای 8-9 شعاع سخت و 23-28 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 2-3 شعاع سخت و 23-27 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 14-17 شعاع نرم | باله شکمی دارای 1 شعاع سخت و 5 شعاع نرم | باله دمی دوشاخه| مجموع تعداد جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) برابر 13-15 عدد| روی خط جانبی 84-100 فلس دارد | بدن دوکی‌شکل و فشرده | موقعیت دهان از نوع انتهایی | فلس‌ها از نوع شانه‌ای | دندان‌های فکّی برجسته، تیز و فشرده و در یک ردیف هستند | رنگ ناحیه پشت سبزفام و پهلوها و شکم نقره‌ای است | باله سینه‌ای یک لکه سیاه در پایه دارد. | 26 مهره در ستون فقرات
• اندازه: طول کل این ماهی به 130 سانتیمتر می‌رسد. طول کل رایج آن 60 سانتیمتر است. بیشترین وزن گزارش شده آن 14.4 کیلوگرم است.
• طول عمر: حداکثر 9 سال گزارش شده است.
• غذا: ماهی‌خوار هستند و از سخت‌پوستان و سرپایان نیز تغذیه می‌کنند. طیف غذایی آن گسترده است: ماهیان استخوانی، پاروپایان پلانکتونی، شکم‌پایان ،خرچنگ‌های گرد، ناجورپایان، میگوها، ماهیان مرکب، حشرات، جورپایان، پرتاران، گیاهان و...
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n) برابر 24 عدد و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 48-48 عدد است.
• ویژگی‌های رفتاری: ماهی خشن و مهاجم. می‌تواند به انسان آسیب بزند. گزارش گازگرفتن توسط آن وجود دارد.
در زمستان به آب‌های گرم‌تر و در تابستان به نواحی سردتر می‌رود.
ماهیان کوچک در گله‌های بزرگ و ماهیان بالغ در گروه‌های کوچک و موقت زندگی و شکار می‌کنند. معمولا بیش از نیاز غذایی به گروه ماهیان غذایشان حمله می‌کنند. با کوسه‌ها و مارلین‌ها ارتباط نزدیک دارند.
• سایر توضیحات: این ماهی توسط ماهیان دیگری شکار می‌شود از جمله: کوسه‌ماهیان خانواده Carcharhinidae مثل گونه‌های: Carcharhinus limbatus, Galeocerdo cavier, Prionace glauca, Carcharhinus plumbeus, کوسه‌ماهیان خانواده Lamnidae مثل گونه‌های: Carcharodon carchari, Isurus oxyrinchus, Isurus paucus. کوسه‌ماهیان خانواده Alopiidae مثل گونه Alopias vulpinus، شمشیرماهیان خانواده Xiphiidae مثل گونه Xiphias gladius. کوسه‌ماهیان خانواده Squatinidae مثل گونه Squatina dumeril، کوسه‌ماهیان خانواده Triakidae مثل Triakis megalopterus. خانواده تون‌ماهیان مثل Sarda sarda و Thunnus thynnus، میش‌ماهی گونه Argyrosomus hololepidotus، شوریده‌ماهیانی مثل گونه Atractoscion aequidens، خانواده Petromyzontidae نظیر گونه Petromyzon marinus و...
سرعت عادی یک آبی‌ماهی ، 0.4 متر در ثانیه است.
■ تولیدمثل آبی‌ماهی
بسته به مکان، در تمام طول سال تولیدمثل می‌کند.
تخمریزی در چندنوبت اتفاق می‌افتد.
هماوری مطلق آن از 400000 تا 2000000 تخم بر حسب اندازه ماهی تغییر می‌کند.
از نوزادان و تخمها نگهداری نمی‌کنند.
■ صید آبی‌ماهی
با روش‌هایی مثل تورهای گوشگیر و نیز رشته قلاب، انواع تورهای محاصره‌ای و ترال صید می‌شود.
■ ارزش‌های اقتصادی آبی‌ماهی
ارزش بسیار بالای صید تجاری دارد. ماهی خوراکی باکیفیتی است. بیشتر بصورت تازه فروخته می‌شود اما منجمد، دودی و نمک‌سود نیز عرضه می‌شود.
در آبزی‌پروری استفاده می‌شود.
ماهی مناسب صید ورزشی است.
■ وضعیت ذخایر آبی‌ماهی
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، گونهء آسیب‌پذیر (VU) است.
در دهه 1990 وضعیت آن در بسیاری از نقاط وخیم بود، اما با مدیریت مناسب تا سال 2007 کمی بهبود یافت.
■ بهداشت و بیماری‌های آبی‌ماهی
در این ماهی بیمای انگلی Caligus Infestation مشاهده شده است که عامل آن نوعی شپش دریایی می‌باشد.
بدلیل چرب بودن، گوشت این ماهی زود فاسد می‌شود. سرشار از امگا 3 است اما در عین حال جیوه و بیفنیل پلی‌کلر شده (PCB) نیز در آن موجود است. از این رو سازمان غذا و داریو آمریکا، FDA توصیه کرده که زنان در سنین بارداری و کودکان، بیش از یکبار در هفته از این گونه مصرف نکنند.
○ تصاویر و ویدئوهایی از آبی‌ماهی:
|
