:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده تون‌ماهیان »»گونه تون شرقی

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Sarda orientalis (Temminck & Schlegel, 1844)j
:: نام های رایج در ایران: تون شرقی و نیز بونیتوی راه‌راه

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Superorder: Acanthopterygii (بالاراسته: خارباله‌داران)
← Clade: Percomorpha (کلاد: سوف‌ریختان)
← Order: Scombriformes (راسته: تون‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Scombroidei (زیرراسته: تون‌ماهی‌واران)
← Family: Scombridae (خانواده: تون‌ماهیان) (En: Mackerels, tunas, bonitos)
← Subfamily: Scombrinae (زیرخانواده: تون‌تباریان)
← Tribe: Sardini (تبار: لذیذ‌ماهی)
← Genus: Sarda
← Species: Sarda orientalis (گونه: ماهی تون شرقی)

:: نام انگلیسی: Striped bonito و نیز : Striped tuna, Oriental bonito, Mexican bonito, Indo-Pacific bonito
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: صدا، دیرک، مرمره، سقتنه
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیر معتبر: Pelamys orientalis, Sarda velox
:: ریشه لغوی: Sardaاز واژه sarda (لاتین و یونانی) = جزیرهء ساردینیا

■ کشورهای محل زندگی ماهی تون شرقی
• گزارش شده از آب‌های ایران (عوفی، 1394) و کشورهای دیگری نظیر:
آسیا: بحرین، چین، هند، اندونزی، ژاپن، اردن، کره جنوبی،کویت، مالزی، عمان، فیلیپین، قطر، عربستان، سیلانکا، تایوان، امارات، ویتنام، یمن
آفریقا: کومور، جیبوتی، مصر، اریتره، کنیا، ماداگاسکار، موزامبیک، سیشل، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان، تانزانیا
آمریکای شمالی و مرکزی: کوستاریکا، ال سالوادور، گواتمالا، هندوراس، مکزیک، نیکاراگوآ، پاناما
آمریکای جنوبی: کلمبیا، اکوادور، پرو
اقیانوسیه: استرالیا، پابوآ گینه نو

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی تون شرقی
• بومی خلیج فارس و دریای عمان و زیستگاه‌های دیگری مثل:
دریای عرب، اقیانوس اطلس، خلیج بنگال، دریای شرق و جنوب چین، خلیج عدن، خلیج عقبه، ایانوس هند، دریای اندونزی، فلات‌های شمال، جنوبغربی و غرب‌مرکزی استرالیا، اقیانوس آرام، دریای سرخ، دریای سمر، آب‌های ساحلی سومالی، دریای زرد و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی تون شرقی
دریازی، پلاژیک-نریتیک (هم نزدیک ساحل و هم در میانهء ستون آبی)، اقیانوس رو،
حاضر در اعماق 1 تا 167 متری.
ساکن مناطق نیمه‌گرمسیری. از 14 تا 23 درجه سانتیگراد.
ساکن نزدیک سواحل و اطراف جزایر.
مختصات جغرافیایی: از 43° شمالی تا 41° جنوبی و 24° شرقی تا 77° غربی.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی تون شرقی

• شکل بدن: باله پشتی مجموعا دارای 17-19 شعاع سخت | باله مخرجی دارای 14-16 شعاع نرم | بالچه‌های پشتی معمولاً ۸ عدد | ستون فقرات دارای 44-45 مهره | دهان تقریبا بزرگ | بدن کاملا پوشیده از فلس‌های بسیار ریز | فاقد کیسه شنا | طحال بزرگ و برجسته در نمای شکمی | کبد با لوب‌های کشیده چپ و راست و یک لوب کوچک میانی | ناحیه پشتی دارای نوارهای نازک و مایل است | فک فوقانی دارای ۱۰ تا ۱۷ دندان | استخوان تیغه‌ای دارای دندان | استخوان فوق فکی باریک | اولین کمان آبششی دارای ۸ تا ۱۳ خار آبششی
• اندازه: حداکثر طول چنگالی (پوزه تا ابتدای باله دمی) 102 سانتیمتر و طول کل رایج (نوک پوزه تا نوک باله دمی) 55 سانتیمتر گزارش شده است. حداکثر وزن 10.7 کیلوگرم
• طول عمر: -
• غذا: از پاروپایان، ماهیان استخوانی مثل گونه‌های Decapterus russelli، Engraulis japonicus، Sardinella sp., Secutor insidiator و Stolephorus commersonii، ماهی مرکب و سخت‌پوستان ده‌پا تغذیه می‌کند
• ژنتیک: -
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. تشکیل گله‌هایی گاه همراه سایر تون‌ماهیان می‌دهد.
• سایر توضیحات: مورد تغذیه و شکار کوسه‌ماهیان خانواده Carcharhinidae قرار می‌گیرد.

■ تولیدمثل ماهی تون شرقی

زمان تخمریزی بر مبنای بادهای موسمی (مونسون) تغییر می‌کند. در سریلانکا از سپتامبر تا فوریه سال بعد، و در هندوستان از ماه مه تا سپتامبر.
در آب‌های باز تخمریزی کرده و از تخم و نوزاد مراقبت نمی‌کند. تخم‌ها شفاف و کروی.

■ صید ماهی تون شرقی

قلاب‌های کششی، تور گردان پیاله‌ای

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی تون شرقی

دارای ارزش صید تجاری کمی است. بیشتر بصورت تازه و نیز خشک-نمک‌سود، کنسرو و منجمد عرضه می‌شود.
صید ورزشی دارد.
در آکواریوم‌های عمومی قابل نگهداری است.

■ وضعیت ذخایر ماهی تون شرقی

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی تون شرقی

عوامل بیماری‌زای گوناگون (خاص آبزیان) در این ماهی دیده شده است، از جمله:
Caligus Infestation عفونت انگلی
Capsala Disease عفونت انگلی

○ تصاویر و فیلم‌هایی از ماهی تون شرقی