:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده گیش ماهیان »» گونه ملکه‌ماهی دوخاله

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Scomberoides lysan (Forsskål, 1775)i
:: نام فارسی و محلی ایران: ملکه‌ماهی دوخاله، سارم دونقطه

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Superorder: -
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Percoidei (زیرراسته: سوف‌ماهی‌واران)
← Family: Carangidae (خانواده: گیش‌ماهیان) (En: Jacks and pompanos)
← Subfamily: Scomberoidinae
← Genus: Scomberoides (جنس: ملکه‌ماهی)
← Species: Scomberoides lysan (گونه: ملکه‌ماهی دوخاله)

:: نام انگلیسی: Doublespotted queenfish و نیز: Blacktip leatherskin, Blacktip queenfish, Double dotted queenfish, Giant dart, Large-mouthed leatherskin, Leather jacket, Leatherback jack, Leatherback lae, Lesser queenfish, Port hole fish, ...
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: قفّاز سَيْف، بیاض، توداف، بشکل، بسار، ضحا، حبس، لیهیا، لیهلان، شیروی، طلاح، ضراب...
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیر معتبر: comber lysan, Chorinemus lysan, Lichia lysan, Scomber forsteri, Lichia tolooparah, Chorinemus tolooparah, Chorinemus sanctipetri, Scomberoides moadetta, ...
:: ریشه لغوی: Scomberoides : از واژه skombros (یونانی) = تن، ماکرل + oides (یونانی) = شبیه

■ کشورهای محل زندگی ملکه‌ماهی دوخاله:
• گزارش‌شده از آب‌های ایران و کشورهای دیگر از جمله:
آسیا: بحرین، بنگلادش، کامبوج، چین، هنگ کنگ، هند، اندونزی، عراق، ژاپن، اردن، کویت، مالزی، مالدیو، عمان، پاکستان، فیلیپین، قطر، عربستان، سنگاپور، سریلانکا، تایوان، تایلند، امارات، ویتنام، یمن
آفریقا: کومور، جیبوتی، مصر، اریتره، کنیا، ماداگاسکار، موریس، موزامبیک، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان، تانزانیا
اقیانوسیه: استرالیا، فیجی، پلی‌نزی، گوام، کیریباتی، میکرونزی، نیوکالدونیا، پالائو، پابوآ گینه نو، ساموآ، تاهیتی، تونگا،

■ زیستگاه‌های گزارش شده ملکه‌ماهی دوخاله:
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان ، و نیز:
دریای آندامان، دریای عرب، خلیج بنگال، خلیج کاریگارا، دیواره بزرگ مرجانی و دریای مرجان، خلیج داوائو، خلیج سیگارا، فلات‌های شرق‌مرکزی، شمال، شمالشرق و شمالغرب استرالیا، دریای شرق و جنوب چین، خلیج عدن، خلیج عقبه، خلیج تایلند، خلیج هوندا، اقیانوس هند، دریای اندونزی، خلیج کیمبی، خلیج لاگونوی، خلیج لیته، خلیج لینگاین، خلیج میلنه، دریای اورموک، اقیانوس آرام، خلیج پانگوئیل، آب‌های پلی‌نزی، خلیج راگای، دریای سرخ، دریای سمر، خلیج سن پدرو، خلیج سن میگل، خلیج سورسوگون، آب‌های ساحلی سومالی، دریای سولو-سلبز، دریای زرد، رود ارجن، رود سیکائو ، دریاچه و تالاب چیلیکا و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ملکه‌ماهی دوخاله:
دریازی و نیز آب‌های لب‌شور. در مجاورت صخره‌های مرجانی. پلاژیک.
در عمق 0 تا 100 متری دیده می‌شوند
ساکن مناطق گرمسیری: 24 تا 29 درجه سانتیگراد.
فقط در آب‌های کم و بیش شفاف مشاهده می‌شود بالغین در آبگیرها و صخره‌های مرجانی سمت دریا حضور دارند، و بچه‌ها در آب‌های ساحلی کم‌عمق و آب‌های لب‌شور دیده می‌شوند.
مختصات جغرافیایی: از 30 درجه شمالی تا 31 درجه جنوبی و 18 درجه شرقی تا 143 درجه غربی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ملکه‌ماهی دوخاله:

• شکل بدن: باله پشتی مجموعا دارای 7-8 شعاع سخت و 19-21 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 17-19 شعاع نرم | بدن دوکی‌شکل و فشرده | بخش پشتی بدن آبی، و بخش شکمی نقره‌ای یا سفید همراه با نقاطی دایره‌ای به تعداد 5 تا 8 عدد در سری‌های دوتایی بالا و پایین خط جانبی | آرواره بالایی در بالغین تا نزدیکی چشم امتداد دارد | فلس‌ها سوزن‌مانند و فرورفته در پوست، فلس‌های ناحیهء سینه، نوک‌تیز و در میانهء بدن زیر خط جانبی جای گرفته است | بخش خلفی پاله‌های پشتی و مخرچی چندین بالچهء کوچک دارد | جارویی‌های آبششی روی لوب پایین 15-20 و روی لوب بالایی 3-8 عدد و مجموعا 18-28 عدد هستند
بعضی نقاط دم و سر و بدن دارای ملانوفور.
• اندازه: حداکثر طول کل، 110 سانتیمتر و طول رایج آن 60 سانتیمتر است. وزن آن تا 11 کیلوگرم می‌رسد.
• طول عمر: -
• غذا: بالغین از بیشتر از ماهیان کوچک مثل موتوماهیان و کفال‌ماهیان و در کنار آن از سخت‌پوستان تغذیه می‌نمایند، و بچه‌ماهی‌ها از فلس و بافت‌های روپوست سایر ماهیان گله‌ای تغذیه می‌نمایند.
• ژنتیک: -
• خصوصیات رفتاری: معمولا انفرادی زندگی می‌کند اما گاهی موقتا بصورت دسته‌های کوچک دیده می‌شود.
• سایر توضیحات: -

■ تولیدمثل ملکه‌ماهی دوخاله:

تخمگذار.
برای تخمریزی به بخش‌های خارجی شیب‌های آبسنگی مهاجرت کرده و چند روز بعد از ماه کامل، در آب‌های آزاد تخمریزی می‌کنند.
از تخم و نوزاد نگهداری نمی‌کنند

■ صید ملکه‌ماهی دوخاله:

صید با روش ترال، رشته قلاب، تور گوشگیر و...

■ ارزش‌های اقتصادی ملکه‌ماهی دوخاله:

در سطح جهان، ارزش صیادی کمی دارد. بصورت تازه، منجمد خشک و نمک‌سود عرضه جهانی می‌شود.
صید ورزشی دارد.
گاهی به عنوان طعمه صید سایر ماهیان باارزش‌تر استفاده می‌شود.

■ وضعیت ذخایر ملکه‌ماهی دوخاله:

در سیاهه قرمز گونه‌ها، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.

■ بهداشت و بیماری‌های ملکه‌ماهی دوخاله:

بیماری انگلی (مختص آبزیان) Erilepturus Infestation در این گونه گزارش شده است.
انگل نماتد Buckleyella ornata و انگل دیژن Stephanostomum از این گونه در استرالیا گزارش شده است.

○ تصاویر و ویدئوهایی از ماهی ملکه‌ماهی دوخاله: