:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده تون‌ماهیان »» گونه ماهی قباد

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Scomberomorus guttatus (Bloch & Schneider, 1801)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی قباد
• اسامی محلی » سیستان و بلوچستان: کَل گون. هرمزگان: گلگون یا کلگون، بچه شیر. خوزستان: خُباط، دیرک. نامهای دیگر: قباب، تکی.

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Superorder: Acanthopterygii (بالاراسته: خارباله‌داران)
← Clade: Percomorpha (کلاد: سوف‌ریختان)
← Order: Scombriformes (راسته: تون‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Scombroidei (زیرراسته: تون‌ماهی‌واران)
← Family: Scombridae (خانواده: تون‌ماهیان) (En: Mackerels, tunas, bonitos)
← Subfamily: Scombrinae (زیرخانواده: تون‌تباریان)
← Tribe: Scomberomorini (تبار: ماهی خال‌خالی اسپانیایی‌ها)
← Genus: Scomberomorus (جنس: خط‌خطی‌های اسپانیایی)
← Species: Scomberomorus guttatus (گونه: ماهی قباد)

:: نام انگلیسی: Indo-Pacific king mackerel و نیز : Indo-Pacific Spanish mackerel
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان: کناد، خباط
::برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیر معتبر: Scomber guttatus, Scomberomorus guttatum
:: ریشه لغوی: Scomberomorus از واژه Scomber (لاتین) = ماهی ماکرل + Moros (یونانی) نادان، ابله / Guttatus = منقوط

■ کشورهای محل زندگی ماهی قباد:
• گزارش‌شده از آب‌های ایران و کشورهای دیگری مثل:
آسیا: عراق، بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان صودی، امارات متحده عربی، پاکستان، هند، بنگلادش،سریلانکا، ، کامبوج، برونئی دارالسلام، اندونزی، ژاپن، ماکائو، مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایوان، تایلند، چین، هنگ کنگ، ویتنام و....
آفریقا: موزامبیک(قطعی نیست)، سیشل(قطعی نیست).

■ زیستگاه‌های گزارش شده ماهی قباد:
• بومی خلیج فارس و دریای عمان و نیز:
دریای عرب، اقیانوس هند، خلیج بنگال، دریای شرق چین، خلیج تایلند، دریای اندونزی، اقیانوس آرام، دریای سمار فیلیپین، دریای جنوب چین، دریای زرد، خلیج لیته، جزیره پنگ-هو تایوان و....

■ زیستگاه‌های مورد علاقه ماهی قباد:
ساکن آبهای دریایی، لب شور، پلاژیک-نریتیک (مجاور ساحل)، اقیانوس رو
در اعماق 15 تا 200 متری(بیشتر در 20 تا 90 متری) دیده می‌شود.
ساکن مناطق گرمسیری
ماهی مهاجر پلاژیک است که در آبهای نزدیک ساحل تا عمل 200 متر حضور دارد، اما گاهی وارد آبهای گل‌آلود مصبی شده و در دسته های کوچک دیده می‌شود
مختصات جغرافیایی: از 38 درجه شمالی تا 7 درجه جنوبی و 49 درجه شرقی تا 134 درجه شرقی حضور دارد

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی قباد:

• شکل بدن: دارای 15 تا 18 خار در باله پشتی | دارای 18 تا 24 شعاع نرم در باله پشتی | باله مخرجی فاقد خار و دارای 19تا23 شعاع نرم | تعداد مهره ها 47 تا 52 عدد | فاقد کیسه شنا | بدن کاملا پوشیده با فلس های ریز | فضای بین باله های شکمی کوچک و شکافدار | خط جانبی دارای انشعاب های کمکی فراوان که به سمت یک سوم قدامی، با قوسی به سوی ساقه دمی، به نواحی شکمی و پشتی گسترش می یابد | روده دارای دو چین خوردگی و 3 بخش | پهلوها سفیدنقره ای با چند ردیف نقاط تیره مایل به قهوه‌ای که در سه ردیف نامنظم در امتداد خط جانبی پراکنده‌اند | غشاء اولین باله پشتی سیاه است |
• اندازه: حداکثر طول چنگالی 76 سانتیمتر و طول رایج آنها 55 سانتیمتر است. اغلب در اندازه 33 تا 46 سانتیمتری بالغ هستند.
• طول عمر: تا 16 سال عمر می‌کنند. در 1تا2 سالگی بالغ است.
• غذا: ماهی قباد بیشتر از گله ماهیان کوچک بویژه ساردین و آنچوی، اسکوئید و سخت‌پوستان نظیر میگو تغذیه می‌کند. گونه‌های ماهی نظیر Anchoviella sp. و Stolephorus sp. از غذاهای ماهی قباد هستند.
کروموزوم: ـ
• خصوصیات رفتاری: بی خطر برای انسان
سایر توضیحات: وجود فلزات سنگین در بدن ماهی قباد آبهای ایران در سال‌های اخیر گزارش شده است، اما میزان آنها در عضلات کمتر است. آلودگی‌های انگلی (جنس Pricea ) بویژه در ناحیه آبششی این ماهی از دسته پروتوزوآ و کرمها در خلیج بنگال گزارش شده است.

■ تولیدمثل ماهی قباد:

ماهی قباد در 1تا2 سالگی یا طول 40 سانتیمتری بالغ می شود. بر مبنای وجود ماده های آماده تولید مثل و اندازه تخمها، تخمریزی از حدود اپریل تا جولای در جنوب هند و ماه می در آبهای تایلند صورت می پذیرد. در آبهای هند، هماوری با سن افزایش می یابد و از 400هزار تخم در دو سالگی تا بیش از یک میلیون تخم در 4 سالگی متفاوت است.
شکل ظاهری نر و ماده یکسان است

■ صید ماهی قباد:

اوج زمان صید این ماهی در شرق تایلند در ماه های نوامبر و دسامب است.
صید قباد با تور ترال میان آبی، پورسین، تله های ساخته شده از بامبو، و با ترولینگ صورت می پذیرد. همچنین مناسب صید ورزشی می باشد.
به گزارش IUCN ماهی قباد در اقیانوس هند بکمک ناوگان های صنعتی که اخیرا اندونزی نیز به آن پیوسته، با تور گوشگیر صید می گردد.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی قباد:

ارزش بالای اقتصادی دارد. معمولا بصورت تازه و یا خشک و نمک سود، دودی و یخ زده فروخته می شود. میزان کمی از این ماهی از کشورهای صید کننده بصورت یخ زده به اروپا و آمریکای شمالی صادر می گردد

■ وضعیت ذخایر ماهی قباد:

اطلاعات سیاهه قرمز گونه ها برای این ماهی ناکافی (DD) است.
به گزارش FAO، صید این ماهی از سال 1950 تا 2006 دائما در حال افزایش بوده است.
آمارهای جهانی صید ماهی قباد در منطقه هند و آرام، بسیار غیر قابل اطمینان است و اغلب بوسیله بخشهای اداری سازمانهای مرتبط در کشورها ارائه می شود. صید تخمینی از سال 1960 رو به افزایش بوده و در دهه 1970 به 10هزار تون سالیانه رسیده است. این میزان در 1989 به 30هزار تن رسیده است. میانگین برداشت سالیانه تخمینی ماهی قباد در فاصله 2003 تا 2007 حدود 31600تن می باشد. در سالهای اخیر، سه کشور اندونزی، هند و ایران بیشترین صید ماهی قباد را داشته‌اند. در آمارها معمولا میزان برداشت ارائه شده و میزان تلاش یا ادوات ارائه نشده است از این رو تفسیر میزان ذخایر مشکل است. آمارهای کشور هند در مورد ماهی قباد، بعضا مخلوط با ماهیان دیگر این جنس می‌گردد.
ساختار ژنتیکی جمعیت‌های ماهی قباد ایران در بندرلنگه، بندر دیر، بندر بوشهر و بندر آبادان با استفاده از نشانگر ریز ماهواره بررسی شده و بر اساس نتایج آن، احتمالا یک جمعیت از ماهی قباد در چهار ایستگاه ذکر شده وجود دارند.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی قباد:

-

○ تصاویر و فیلم‌هایی از ماهی قباد: