:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده گاوماهیان »» گونه گاوماهی سرتخت
(در آب شیرین نیز وجود دارد و به همین دلیل در بخش آب‌های داخلی ایران نیز فهرست شده است)

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Glossogobius giuris (Hamilton, 1822)0
:: نام فارسی و محلی ایران: گاوماهی سرتخت، گاوماهی چشم‌نواری، گلی‌ماهی چشم‌نواری

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Clade: Percomorpha (کلاد: سوف‌ریخت‌تباران)
← Order: Gobiiformes (راسته: گاوماهی‌سانان)
← Suborder: Gobioidei (زیرراسته گاو‌ماهی‌واران)
← Family: Gobiidae (خانواده: گاوماهیان) (En: Gobies)
← Subfamily: Gobiinae
← Genus: Glossogobius (جنس: گاوماهی‌های زبانی)
← Species: Glossogobius giuris (گونه: گاوماهی سرتخت)

:: نام انگلیسی: Tank goby و نیز: Bar eyed goby, Flat-headed goby, Fresh water goby, Ganges goby, Gangetic tank goby, Whitegoby
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: -
:: برخی از نام‌های مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Gobius giuris, Acentrogobius giuris, Glossogobius giuris giuris, Gobius gutum, Awaous gutum, Glossogobius gutum, Gobius russelii, Gobius catebus, Gobius kora, Gobius kurpah , Gobius phaiospilosoma, Gobius striatus, Glossogobius tenuiformis ...
:: ریشه لغوی: Glossogobius : از واژه glossa (یونانی) = زبان + gobius (لاتین) = گاوماهی

■ کشورهای محل زندگی گاوماهی سرتخت
• گزارش‌شده از آب‌های ایران و نیز:
آسیا: بنگلادش، کامبوج، چین، هنگ کنگ، هند، اندونزی، ژاپن، لائوس، مالزی، میانمار، نپال، پاکستان، فیلیپین، سریلانکا، تایوان، تایلند، ویتنام
آفریقا: کنیا، ماداگاسکار، موریس، موزامبیک، سومالی، آفریقای جنوبی، تانزانیا، زیمبابوه
اقیانوسیه: استرالیا، میکرونزی، نیوکالدونیا، پالائو، پابوآ گینه نو و...

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گاوماهی سرتخت
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان (و آب‌های داخلی، حوضه ‌رودخانه‌های دجله و کارون و حوضه‌های مکران و هرمز، در آبهای شیرین رودخانه‌های مناطق گرمسیری جنوب و جنوب شرقی ایران، در قسمت‌های میانی رودخانه سرباز با دمای آب ۲۵-۴۰ بستر قلوه سنگی توام با گل و لای و عمق ۲۰ تا ۱۰۰ سانتی متری وجود دارد. ) و نیز:
دریای عرب، اقیانوس اطلس، خلیج بنگال، دریای شرق چین، دریای جنوبی چین، اقیانوس هند، دریای اندونزی، فلات شمال استرالیا، اقیانوس آرام، دریای سرخ، خلیج سن میگل، آب‌های ساحلی سومالی، دریای سولو-سلبز و رودهای مختلفی در جهان مثل تانیون، آدما، بوکسا، چیتار، چوتو جامونا، داکرونگ، فیتزروی، گودواری، جایانتی، کائوپینگ، کریشنا، مکونگ، ساباکی، سیکائو، تانا، دجله، زامبزی، دریاچه‌هایی مثل لانائو، ماینیت، نائوجان، تال، چیلیکا و...

■ ویژگی‌های زیستگاه گاوماهی سرتخت
دریازی، آب شیرین، آب لب‌شور. بنتوپلاژیک (بستر و بدنهء آب).
در عمق 0 تا 5 متری مشاهده شده است.
ساکن نواحی گرمسیری از 25° سانتیگراد
بیشتر ساکن آب‌های شیرین و خورها هستند اما وارد دریا نیز می‌شوند. در کانال‌ها و تالاب‌های ساحلی و استخرها حضور دارند. در رودهای شفاف تا متلاطم دارای بستر صخره و قلوه‌سنگ و شن
مختصات جغرافیایی: از 45° شمالی تا 32° جنوبی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گاوماهی سرتخت

• شکل بدن: باله‌های پشتی مجموعا دارای 7 شعاع سخت و 8-9 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 1 شعاع سخت و 8-9 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 17-22 شعاع نرم | سر، پهن و آرواره پایینی برجسته است | بدن روشن بدون خطوط طولی | باله‌های پشتی دارای نقاطی که تشکیل نوارهای طولی می‌دهند | باله‌های شکمی پیوسته اما فقط از ناحیه قدامی به بدن وصلند | بدن زردقهوه‌ای با 5 تا 6 نقطه گرد در طرفین، بعضی نمونه‌ها که در محیط تاریک‌تر هستند ممکن است تیره‌رنگ باشند | بعضی که در محیط بسیار تاریک زندگی می‌کنند، رنگ‌بندی عاجی دارند | باله‌های پشتی به رنگ روشن با نقاط قهوه‌ای و باله‌های شکمی خاکستری هستند. باله‌های سینه‌ای و دمی خاکستری و شفاف هستند | ردیف‌های فلس‌های عرضی بدن (squ) ۳۲ عدد می‌باشد. | طول سر ۳۲٫۵درصد از طول بدن می‌باشد.
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 50 سانتیمتر و طول استاندارد رایج آن 11.3 سانتیمتر است.
• طول عمر: -
• غذا: حشرات کوچک، سخت‌پوستان و ماهیان کوچک. ماهیانی مثل خامه‌ماهی (Chanos chanos)، استخوان و فلس ماهی، گیاهان تجزیه شده و... از غذاهای این گونه هستند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n) برابر 23 و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 46-46 است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. همنوع‌خواری در آن دیده شده است.
• سایر توضیحات: در آب‌های لب‌شور بیشتر از آب شیرین رشد می‌کند. شکار گونه‌هایی مثل Channa punctata می‌گردد.

■ تولید مثل گاوماهی سرتخت

تخمریزی در آب شیرین روی می‌دهد و بعد آن تخم و لاروها با جریان آب رودخانه به سمت دریا شسته می‌شوند، اگرچه ممکن است کل چرخه هم در آب شیرین انجام شود.
هماوری مطلق این گونه از 376 در بنگلادش تا 335034 عدد در اندونزی گزارش شده است.
تخم‌ها را بین گیاهان غوطه ور می‌گذارد.
نر و ماده از تخم مراقبت می‌کنند.
در آفریقای جنوبی تولیدمثل در تابستان است در حالیکه در شمال استرالیا در فصول خشک صورت می‌گیرد.

■ صید گاوماهی سرتخت

-

■ ارزش‌های اقتصادی گاوماهی سرتخت

دارای عرضه صید تجاری کمی است.
پرورش داده می‌شود.
ماهی آکواریومی است.

■ وضعیت ذخایر گاوماهی سرتخت

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) دارد.

■ بهداشت و بیماری‌های گاوماهی سرتخت

بیماری‌های انگلی متعدد (خاص آبزیان) از این گونه گزارش شده است از جمله:
Allocreadium Infestation , Anchor worm Disease, Azygia Infestation, Bothriocephalus Disease , Camallanus Disease, Capillaria Infestation, Carneophallus Infestation, Centrocestus Infestation , Contracaecum Disease, Dactylogyrus Infestation, Echinochasmus Infestation, Ergasilus Disease, Erilepturus Infestation, Genarchopsis Disease, Gnathostoma Infestation, Haplorchis Infestation, Lernaea Infestation, Neochasmus Infestation, Opegaster Disease, Orientocreadium Disease, Pallisentis Disease, Phyllodistomum Infestation, Posthodiplostomum Infestation, Procerovum Infestation, Prosorhynchus Infestation, Proteocephalus Disease, Tetrarhynchus Disease,

○ تصاویر و ویدئوهایی از گاوماهی سرتخت: