:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده زمردماهیان ← گونه ماهی ناپلئون

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Cheilinus undulatus Rüppell, 1835
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی ناپلئون، زمردماهی گوژسر

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Labroidei (زیرراسته: زمردماهی‌واران)
← Family: Labridae (خانواده: زمردماهیان) (En: Wrasses)
← Subfamily: Cheilininae
← Genus: Cheilinus
← Species: Cheilinus undulatus (گونه: ماهی ناپلئون)

:: نام انگلیسی: Humphead wrasse , و نیز: Humphead maori wrasse, Maori wrasse, Napoleon wrasse
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: نابوليون، سمكة نابليون، شاحنة الموج
:: برخی از اسامی علمی مترادف قدیمی، یا غیرمعتبر: Cheilinus mertensii, Cheilinus godeffroyi, Cheilinus rostratus
:: ریشه لغوی: Cheilinus از واژه cheilos (یونانی) = لب

■ کشورهای محل زندگی ماهی ناپلئون
• فهرست‌شده در اسامی ماهیان آب‌های ایران (عوفی، 1394)→[قطعی نیست و با توجه به عدم گزارش از سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس و دریای عمان، نیاز به بررسی بیشتر دارد.] و کشورهای دیگر از جمله:
آسیا: چین، هنگ کنگ، هند، اندونزی،ژاپن، اردن، مالزی، مالدیو، میانمار، فیلیپین، عربستان، سریلانکا، تایوان، تایلند، تیمور شرقی، ویتنام، یمن
آفریقا: جیبوتی، مصر، موریس، موزامبیک، سومالی، تانزانیا و...
اقیانوسیه: استرالیا، ساموآ، فیجی، پلی نزی، کیریباتی، میکرونزی، نیو کالدونیا، پالائو، تونگا و...

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی ناپلئون
• احتمالا بومی در خلیج فارس و دریای عمان، و نیز:
دریای عرب، خلیج بنگال، دیواره بزرگ مرجانی و دریای مرجان استرالیا، خلیج داوائو، خلیج عدن، خلیج عقبه، اقیانوس هند، دریای اندونزی، خلیج کیمبی، خلیج لاگونوی، خلیج لانوزا، خلیج لینگاین، خلیج میلنه، خلیج مورو، فلات‌های شمال و شمالشرق استرالیا، اقیانوس آرام، خلیج پانای، آب‌های پلی‌نزی، دریای سرخ، خلیج سن میگل، دریای جنوبی چین، دریای سولو-سلبز، خلیج تاوی تاوی، خلیج اولوگان، دریای زرد و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی ناپلئون
دریازی، نزدیک مرجان‌ها. بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر)
در عمق 1 تا 100 متری مشاهده شده است.
ساکن آب‌های گرمسری
بالغین ساکن شیب‌های خارجی مرجانی، کانال‌های آبی و آبگیرهای مرجانی ساحلی هستند. بچه‌ماهیان در نواحی آبگیر ساحلی غنی از مرجان و پهنه‌های پوشیده از جلبک و علوفه دریایی به سر می‌برند.
مختصات جغرافیایی: از 30°شمالی تا 23°جنوبی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی ناپلئون

• شکل بدن: باله پشتی داریا 9 شعاع سخت و 10 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 8 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 12 شعاع نرم | دم کم و بیش کوتاه و گرد | خط جانبی داریا 22-23 فلس روزنه‌داری است | تعداد جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) 19-21 عدد | بدن دوکی‌شکل و فشرده | پیشانی کم و بیش صاف تا روی چشم و بعد از آن محدب می‌شود. بالغین روی پیشانی یک قوز یا برجستگی بزرگ دارند که می‌تواند تا تا پشت چشم گشسترش یابد. | موقعیت دهان از نوع انتهایی | فلس‌ها از نوع دایره‌ای | بخش قدامی سر تشکیل یک زاویهءحاده می‌دهد. | آرواره و لب برجسته، با دو دندان قوی سگ‌سان قدامی در هر آرواره، بدون دندان بزرگ در بخش عقبی آرواره بالایی. | باله‌های پشتی و مخرجی بالغین بسیار نوک‌تیز بوده و به بخش خلفی پایه باله دمی می‌رسند. | باله شکمی ماهیان کوچک به مخرج می‌رسد و در بزرگتر‌ها قبل پایه باله مخرجی است. | خط جانبی زیر بخش خلفی پایه باله پشتی شکسته می‌شود. | پایه باله‌های پشتی و مخرجی دارای فلس است. فلس‌های مقابل باله پشتی به سمت جلو تا بالای مرکز چشم گسترش یافته است. | گونه و سرپوش آبششی فلس‌دار است. آرواره پایین فاقد فلس | رنگ بدن زیتونی تا سبز با نوارهای تیره عمودی روی هر فلس بالا و پشت باله سینه‌ای. رنگ سر در بالغین سبزآبی تا آبی با خطوط نامنظم زردفام. دو خط سیاه از چشم به سمت خلفی کشیده شده است. رنگ بدن بچه‌ماهیان روشنتر تا سفید با خطوط سیاه فلسی و نوارهای برجستهء سیاه که از چشم به سمت عقب بدن می‌روند و نیز دو نوار مایل به سمت بالا و پشت از سمت چشم و دو نوار مورب به سمت پایین روی پوزه و مقابل چشم
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 229 سانتیمتر است، میانگین طول کل رایج آن حدود 60 سانتیمتر است. بیشترین طول گزارش‌شده 191 کیلوگرم بوده است.
بزرگترین گونهء زندهء خانواده زمردماهیان است.
• طول عمر: 32 سال
• غذا: تغذیه از جانوران کفزی مثل خارپوستانی نظیر ستاره‌های دریایی و ستاره‌های شکننده، سخت‌پوستان کفزی، نرمتنان، توتیای دریایی و نیز ماهیان استخوانی.
از معدود شکارچیان آبزیان سمی مثل خرگوش دریایی (شکم‌پا)، جعبه‌ماهی و ستاره دریایی تاج‌تیغی هستند.
• ژنتیک: -
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. معمولا تنها یا گاهی جفتی زندگی می‌کنند. بالغین در طول روز اطراف مرجان‌ها پرسه می‌زنند و شب‌ها در حفره‌های مرجانی و زیر لبه‌های آبسنگ‌ها مستقر می‌گردند.
• سایر توضیحات: نرها معمولا بزرگتر از ماده‌ها هستند.

■ تولیدمثل ماهی ناپلئون

تخم‌گذار. جفت‌ها مجزا.
از طول 52 سانتیمتری بالغ هستند.
در آب‌های آزاد تخمریزی می‌کنند. از تخم و نوزاد نگهداری نمی‌کنند.
برخلاف عمر طولانی، تولیدمثل کندی دارد. در 5 تا 7 سالگی بالغ می‌شوند.
بعضی اعضای جمعیت در حدود 9 سالگی تبدیل به نر می‌شوند. عامل موثر بر زمان این تغییر جنسیت شناخته نشده است.
جمعیت‌هایی را برای تخمریزی تشکیل می‌دهند.

■ صید ماهی ناپلئون

با نیزه و سایر ادوات محلی.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی ناپلئون

دارای ارزش صید تجاری اندکی است. تخم‌گذار با جنس‌های مجزا.
در هنگ کنگ بصورت زنده فروخته می‌شوند.
صید ورزشی دارد.
پرورش داده می‌شود.
ماهی آکواریومی است و نمونه‌های جوانتر در آکواریوم قابل نگهداری هستند.
در اکوتوریسم، با توجه به مستقر بودنشان در یک منطقه، برای نمایش به توریست-غواص‌ها استفاده می‌شوند.

■ وضعیت ذخایر ماهی ناپلئون

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "گونه در معرض خطر" (EN) است.
صید راحت، تخریب زیستگاه و صید بی‌رویه خطراتی است که برای این ماهی وجود دارد.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی ناپلئون

بیماری انگلی Fish Leech Infestation (Hirudinea sp.) از این گونه گزارش شده است.
گزارش مسمومیت سیگواترا بعد از مصرف این ماهی وجود دارد.

○ تصاویر و فیلم از ماهی ناپلئون: