:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده پوماهیان / سپرماهیان دم‌گزنده ← گونه سفره‌ماهی دُم‌پَری

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Pastinachus sephen (Forsskål, 1775)j

:: نام فارسی و محلی ایران: سفره‌ماهی دم‌پری، پو دم‌پری، شلاق‌ماهی دم‌گاوی
• اسامی محلی » سیستان و بلوچستان: پِتَن گُوَر دیم. بوشهر: لقمه، بمبک پهن. هرمزگان: پو، پف. خوزستان: لوخمه

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Chondrichthyes (رده: غضروف‌ماهیان)
← Subclass: Elasmobranchii (زیررده: نرم‌آبشش‌داران)
← Infraclass: Batoidea (بالاراسته: پرتوماهی)
← Order: Myliobatiformes (راسته: لقمه‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Myliobatoidei (زیرراسته: لقمه‌ماهی)
← Family: Dasyatidae (خانواده: سپرماهیان دم‌گزنده / پوماهیان) (En: Stingrays)
← Subfamily: Hypolophinae
← Genus: Pastinachus
← Species: Pastinachus sephen (گونه: سفره‌ماهی دم‌پری)
◄ شباهت زیاد و اشتباه‌برانگیز به گونه Pastinachus ater دارد، ولی تنها در غرب اقیانوس هند وجود دارد و در شرق آن نیست.

:: نام انگلیسی: Cowtail stingray و نیز: Banana-tail ray, Drab stingray, Fantail ray, Feathertail stingray, Frill tailed sting ray, Weralli
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: سَفَن، سِيْفن ، شروس، رقت، لخمه
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Raja sephen, Dasyatis sephen, Dasybatus sephen, Hypolophus sephen, Trygon sephen, Raja sancur, Trigon forskalii, Dasybatus gruveli, Dasyatis gruveli, Pastinachus gruveli
:: ریشه لغوی: Pastinachus ساز واژه pastinaca (یونانی)= نوعی سپرماهی

■ کشورهای محل زندگی سفره‌ماهی دم‌پری
• گزارش‌شده از آب‌های ایران و کشورهایی نظیر:
آسیا: عراق، کویت، عمان، قطر، امارات، عربستان، یمن، بحرین، بنگلادش، هند، اندونزی، ژاپن، مالزی، مالدیو، تایلند، ویتنام
آفریقا: سومالی، آفریقای جنوبی
اقیانوسیه (قطعی نیست): استرالیا، میکرونزی، نیو کالدونیا ،پالائو، پاپوآ گینه نو

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده سفره‌ماهی دم‌پری
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان ، و نیز:
دریای آندامان، خلیج بنگال، دیواره بزرگ مرجان و دریای مرجان استرالیا، خلیج تایلند، اقیانوس هند، دریای اندونزی، خلیج لاگونوی، خلیج میلنه، فلات‌های غرب مرکزی، شمالی، شمالشرقی و شمالغربی استرالیا، اقیانوس آرام، دریای سرخ، خلیج کوسه، دریای جنوبی چین، دریای سولو-سلبز، تالاب و دریاچه چیلیکا و...

■ ویژگی‌های زیستگاه سفره‌ماهی دم‌پری
دریازی و نیز آب‌های لب‌شور و شیرین. نزدیک مرجان‌ها. چندمهاجرتی.
در عمق 0 تا 60 متری مشاهده شده است.
ساکن آب‌های گرمسیری با میانگین دمای 28.2 درجه سانتیگراد
در آبگیرها، پهنه‌های مرجانی و روی آبسنگ‌ها دیده می‌شود. همچنین در رودهای دور از دریا دیده شده است.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک سفره‌ماهی دم‌پری

• شکل بدن: یک سپرماهی گزندهء بزرگ با بدن تیره و صاف است + دیسک سینه‌ای و پوزهء نوک‌دار | دم بلند و با پایهء پهن، کمتر از دوبرابر طول بدن، فاقد چین دمی در ناحیه بالا اما دارای تا در بخش زیرین دم | فاقد خار بزرگ، 1 تا 2 نیش بلند روی دم دور از پایه دم | دندان‌های ششک ضلعی منحصربه فردبا عاج بلند. | رنگ بدن در پشت قهوه‌یا سیاه و بدون لکه، و در ناحیه شکم سفید است. دم سیاه است. | باله سینه‌ای بسیار ضخیم است | باریک است و روی آرواره 20 ردیف دندان دارد و کف دهان هم 5 برجستگی پاپیلا دارد.
مطالعه‌ای در ایران، وجود سلول‌های ترشح‌کننده زهر را در دم این ماهی گزارش کرده است.
• اندازه: عرض دیسک آن به 183 سانتیمتر و طول کل آن به 250 سانتیمتر می‌رسد، اما اندازه با عرض 65 سانتیمتر بیشتر دیده می‌شود. بیشترین طول کل 300 سانتیمتر است. تا 250 کیلوگرم وزن دارد.
• طول عمر: 20 سال
• غذا: تغذیه بیشتر از ماهیان استخوانی، میگو، خرچنگ و کرم
• ژنتیک: -
• خصوصیات رفتاری: سمّی است. خارهای سمی دارد که برای شناگرها و ماهیگیران خطرناک است، اگرچه مهاجم نیست. خار نیشدار می‌تواند 35 سانتیمتر باشد.
بالغین گاهی با چسبک‌ماهیان یا گیش‌ماهیان شنا می‌کنند. در هنگام خطر با زاویه 45 درجه از شکارچی فرار می‌کنند تا بتوانند در عین فرار آنرا زیر نظر داشته باشند.
• سایر توضیحات: توسط گونه‌هایی مثل کوسه‌های سرچکشی و کوسه‌های درنده و دلفین‌ها شکار می‌شوند.

■ تولید مثل سفره‌ماهی دم‌پری

در اندازهء 96 تا 100 سانتیمتری بالغ است.
تخمگذار زنده‌زای بدون جفت
جنین ابتدا از کیسه زرده و سپس مواد غذایی اضافی از مادر و بصورت جذب غیرمستقیم مایع جنینی غنی از مخاط، چربی و پروتئین از طریق ساختارهای ویژه.
در هنگام تولد، پهنای دیسک 18 سانتیمتر است.

■ صید سفره‌ماهی دم‌پری

با ترال کفروب، تور گوشگیر، پرساین ساحلی، رشته‌قلاب‌های کفی و تورهای پرتابی صید می‌شود. به خاطر ساحلی بودن این گونه، با ابزارهای صید محلی بیشتر صید می‌شود تا صنعتی. در صید صنعتی تنها به عنوان صید ضمنی گونه‌های دیگر مطرح است.

■ ارزش‌های اقتصادی سفره‌ماهی دم‌پری

ارزش صید تجاری کمی دارد. گوشت بدن برای مصرف خوراکی و پوست برای براق کردن چوب به کار می‌رود. همچنین از پوست آن چرم خاصی ساخته می‌شود (چرم ساغری) که برای ساخت لوازم تزئینی استفاده می‌کنند.
در خلیج فارس و دریای عمان برعکس اقیانوس هند مصرف غذایی کمتری دارد.
ماهی آکواریومی است.
صید ورزشی دارد.

■ وضعیت ذخایر سفره‌ماهی دم‌پری

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "در معرض تهدید" (EN) است.
صید بی‌رویه و هدفمند آن به قصداستخراج پوست و ساخت لوازم لوکس و کاربرد در صنعت مد، نسل آنرا به خطر انداخته است.

■ بهداشت و بیماری‌های سفره‌ماهی دم‌پری

-

○ تصاویر و ویدئوهایی از سفره‌ماهی دم‌پری: