:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده کوسه‌ماهیان دم‌دراز ← گونه کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

»» سیستماتیک:

:: نام علمی گونه: Alopias pelagicus Nakamura, 1935 j

:: نام فارسی و محلی ایران: کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک
• اسامی محلی » سیستان و بلوچستان: پَرِی. بوشهر: بمبک. هرمزگان: کولی.

:: رده‌بندی کامل :

← Class: Chondrichthyes (رده: غضروف‌ماهیان)
← Subclass: Elasmobranchii (زیررده: نرم‌آبشش‌داران)
← Superorder: Galeomorphii
← Order: Lamniformes (راسته: کوسه‌سانان)
← Family: Alopiidae (خانواده: کوسه‌ماهیان دم‌دراز) (En: Thresher sharks)
← Genus: Alopias (جنس: کوسه‌های دم‌دراز)
← Species: Alopias pelagicus (گونه: کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک)

:: نام انگلیسی: Pelagic thresher و نیز: Small tooth thresher shark , Whiptail shark
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: قرش دراس، القرش الثّعلب
:: برخی از اسامی علمی مترادف قدیمی، یا غیرمعتبر: Alopias vulpinus, Alopias superciliosus
:: ریشه لغوی: Alopias: از واژه Alopex (یونانی) = روباه

■ کشورهای محل زندگی کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک
• گزارش‌شده از آب‌های ایران و نیز:
آسیا: عمان، عربستان، پاکستان، هند، ژاپن، چین، کره جنوبی، فیلیپین، ویتنام، مالدیو، تایوان، مالزی، یمن، فلسطین، اردن
آمریکا: کاستاریکا، کلمبیا، السالوادور، گواتمالا، پاناما، نیکاراگوا، مکزیک، ایالات متحده
اقیانوسیه: استرالیا، فیجی
آفریقا: مصر، اریتره، موزامبیک، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان، جیبوتی

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان ،(گزارش از ایران: آب‌های چابهار) و نیز:
اقیانوس هند، دریای عرب، دریاهای جنوب و شرق چین، سواحل استرالیا، جریان دریایی کوروشیو، اقیانوس آرام، دریای سرخ، خلیج عقبه، خلیج عدن، خلیج کالیفرنیا، آب‌های پرو-گالاپاگوس، آب‌های پلی نزی، دریای زرد و ...

■ ویژگی‌های زیستگاه کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک
دریازی، پلاژیک و اقیانوس‌زی، مهاجر در اقیانوس.
از سطح تا عمق 300 متری دیده می‌شود. معمولا در اعماق تا 150 متری بیشتر حضور دارد.
ساکن مناطق گرمسیری
با وجود اینکه اقیانوس‌زی است، اما گاهی به سواحل نزدیک می‌شود. بنظر می‌رسد این نزدیک شدن که بیشتر در ساعات اولیه صبح است، ارتباط مستقیم با حضور ماهیان تمیزکننده در محل مورد نظر دارد.
مختصات جغرافیایی: از 40 ° شمالی تا 32 ° جنوبی و 34 ° شرقی تا 83 ° غربی است.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

• شکل بدن: بدن دوکی شکل با شکل نرمال | کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک نسبتا کوچک | چشمها بویزه در جوانی درشت هستند | ناحیه پیشانی کاملا محدب | حاشیه‌های دهان فاقد شیار | پوزه کوچک مخروطی دارد | نوک باله دمی بسیار باریک و مستقیم و تسمه مانند، تقریبا اندازه بقیه بدن کوسه | باله سینه‌ای عریض | لوب بالایی باله دمی بسیار بلند لوب، پایین باله دمی کوتاه اما قوی | پهلوها و پشت آبی تیره و شکم سفید، بدون نقاط سفید روی پایه باله سینه‌ای | شباهت ظاهری زیادی با گونه‌های نزدیک خود دارد | دارای دو باله پشتی | پایه باله شکمی پشت پایه باله پشتی اول است | بدن پوشیده از دندانه‌های ظریف و کوچک پوستی | رنگ بعد از مرگ بلافاصله خاکستری می‌شود. | رنگدانه سیاه روی باله‌های سینه‌ای، نوک گرد باله‌های سینه‌ای، و نبود شکاف‌های دهانی این گونه را از سایر کوسه‌های دم دراز متمایز می‌کند.
• اندازه: کوچکترین کوسه دم دراز است. بیشترین طول مشاهده شده، مربوط به نمونه ماده و 383 سانتیمتر و در ایالات متحده آمریکا بوده است. طول رایج آن 276 سانتیمتر استاندارد است. آمارهای بیشتر احتمالا به دلیل اشتباه شدن آن با گونه‌های دیگر است. ماده ها بزرگتر می‌شوند. بیشترین وزن آن 69.5 کیلوگرم بوده است.
• طول عمر: بیشترین سن گزارش شده از ایالات متحده آمریکا، کالیفرنیا، و 29 سال بوده است، اگر چه بعضی منابع 16 سالگی را مورد اطمینان میدانند.
• غذا: بیشتر از ماهیان کوچک و سرپایان تغذیه می‌کند.
• ژنتیک: -
• ویژگی‌های رفتاری: برای انسان بی‌خطر است. آرواره کوچک و دندان‌های مناسب برای این آرواره، منجر به فرار این گونه از غواصان شده است.
شناگری فعال و قوی است و می‌تواند از آب هم بیرون بجهد. برای شکار دور گله‌های ماهی می‌چرخد تا آنها را متراکم کند، سپس به آنها حمله کرده و پس از ضربه با دم و بی‌حس کردن آنها، اقدام به شکار آنها می‌نماید. به دلیل همین رفتارشان، گاهی از ناحیه دم به دام قلاب‌های بلند رشتهء ماهیگیری می‌افتند. رقابت غذایی جزئی بین این گوسه و دلفین‌ماهیان، تون‌ماهیان و نیزه‌ماهیان دارند.
• سایر توضیحات: گزارشات و آمارهای این گونه، بدلیل اشتباه شدن آن با گونه Alopias vulpinus گاهی غیر قابل اطمینان است. شکارچیان آن ماهیان بزرگتر و وال‌های دنداندار هستند.
مطالعات نشان داده که کوسه دراز‌دم، فاقد Rete mirabile یا شبکه خونی با جریان مخالف برای تبادل گرمای متابولیک و حفظ آن است. بعلاوه، عضلات قرمز هوازی مسوول تولید گرما که در سایر کوسه‌های دم دراز در بخش‌های عمقی تر بدن است، در این گونه بصورت دو نوار طولی در مجاورت پوست قرار دارد. از این رو گرمای بدن این گونه کوسه‌ماهی دراز‌دم، متفاوت با سایر هم جنس‌های این خانواده است.

■ تولیدمثل کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک، تخم گزار زنده‌زا است و هر بار دو نوزاد و (ندرتا یک نوزاد) هر رحم یکی، به دنیا می‌آورد. فصل زادو ولد مشخص ندارد و بیشتر ماده های بالغ در طول سال باردار هستند. مدت زمان حاملگی نا مشخص است، اما بنظر می‌رسد کمتر از یکسال باشد. جنین در حال رشد و نمو در بدن مادر، تا زمانیکه به 12 سانتیمتری برسد دارای یک کیسه زرده است، پس از آن آنها اصطلاحا "تخم خوار" شده و از کپسول‌های تخم که توسط مادر ساخته می‌شود تغذیه می‌کنند. هر کپسول حدود 55 میلیمتر طول 12 میلیمتر عرض داشته و 20-30 تخم در آن است. لاروهای مراحل اولیه، دندان‌های ویژه‌ای برای بازکردن کپسول‌ها دارند در حالیکه در مراحل بعدی، جنین‌ها دندان‌های پنهان داشته و و کپسول‌ها را کامل می‌بلعند و دندان‌ها تا مرحله خروج از بدن مادر دیگر استفاده خاصی ندارند. همنوع‌خواری در آنها گزارش نشده است. کوسه‌های دراز دم جوان، در اندازه های بیش از حد بزرگ، گاه بیش از 1.6 متر و تا 43 درصد طول بدن مادر متولد می‌شوند که منجر به کاهش خطر شکار شدن نوزادان می‌گردد.
میزان رشد کسه‌ماهی درازدم، با افزایش سن کاهش می‌یابد، این میزان تا قبل از یک سالگی 9 سانتیمتر در سال، 2-3سالگی 8سانتیمتر، 5-6سالگی 6 سانتیمتر، 7-10سالگی 4سانتیمتر، 10-12 سالگی 3 سانتیمتر و 13سالگی به بالا تنها 2سانتیمتر در سال می باشد. ماده ها در 2.8-2.9 متری بالغ می‌شوند و در این زمان 8-9سال سن دارند، در حالیکه نرها در اندازه 270-280 سانتیمتری بالغ بوده و 7-8 سال سن دارند. یک ماده می‌تواند در طول چرخه حیات خود تا 40 نوزاد به دنیا بیاورد.

■ صید کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

بصورت صید ضمنی در ریسه های طویل قلابدار، تورهای شناور و تورهای گوشگیر که برای گونه‌های دیگر مثل تون‌ماهیان قرار داده شده به دام می‌افتد. همچنین در فهرست ماهیان مناسب صید ورزشی قرار دارد.

■ ارزش‌های اقتصادی کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

بهره‌برداری تجاری و صید ورزشی دارد. مصرف خوراکی انسانی دارد، روغن کبد آن برای استخراج ویتامین، ساخت لوازم آرایشی، غذاهای سالم و روغن‌های ماشین با کیفیت بالا استفاده می‌شود، پوست آن برای ساخت چرم و باله آن برای سوپ باله کوسه مصرف می‌گردد.

■ وضعیت ذخایر کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "گونه آسیب‌پذیر" (VU) است، یعنی در صورتی که وضعیت گونه مورد بررسی و عوامل تهدیدکننده آن بهبود نیابند، گونه در آینده در معرض خطر خواهد بود. علت این امر آسیب به زیستگاه‌ها و نیز هماوری پایین کوسه درازدم است.

■ بهداشت و بیماری‌های کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک

انگل‌های شناخته شده کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک کرم‌های نواری Litobothrium amplifica, L. daileyi و L. nickoli هستند که در دریچه مارپیچی روده کوسه‌ها مستقر می‌شوند و پاروپایان جنس Echthrogaleus که روی پوست کوسه مستقر می‌گردند.

○ تصاویر و فیلم از کوسه‌ماهی درازدم پلاژیک: