:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده کوسه‌ماهیان درنده ← گونه گاوکوسه

■ سیستماتیک:

»» این ماهی در بخش آب‌های داخلی نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

:: نام علمی گونه: Carcharhinus leucas (Müller & Henle, 1839) j

:: نام فارسی و محلی ایران: گاو کوسه، کولی، کوسه زامبزی
• اسامی محلی » سیستان و بلوچستان: مشک، پِشک، نَرمانی، پاگاس، پِیشو، وَروک، پَری. بوشهر: بمبک، هرمزگان:کولی.

:: رده‌بندی کامل :
← Class: Chondrichthyes (رده: غضروف‌ماهیان)
← Subclass: Elasmobranchii (زیررده: نرم‌آبشش‌داران)
← Superorder: Galeomorphii
← Order: Carcharhiniformes (راسته: درنده‌کوسه‌سانان / زمین‌کوسه‌سانان)
← Family: Carcharhinidae (خانواده: کوسه‌ماهیان درنده) (En: Requiem sharks)
← Genus: Carcharhinus (جنس: کوسه‌های تیزبینی)
← Species: Carcharhinus leucas (گونه: گاوکوسه)

:: نام انگلیسی: نام اصلی: Bull shark , سایر نام‌ها: Cub shark, River whaler, Jarjoor(arabian), Freshwater whaler
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: قرش الثور
:: برخی از اسامی علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Carcharias leucas, Galeolamna leucas, Carcharias zambezensis ...
:: ریشه لغوی: Carcharhinus: از واژه karcharos (یونانی)= تیز+ rhinos (یونانی)= بینی

■ کشورهای محل زندگی گاوکوسه

:: گزارش‌شده از آب‌های ایران و کشورهای دیگر مثل:
عراق، کویت، مالزی، قطر، عربستان، امارات متحده، هند، پاکستان، زیمبابوه، تانزانیا، آفریقای جنوبی، کوبا، دومینیکن، هائیتی، جامائیکا، مکزیک، نیکاراگا، پورتوریکو، استرالیا، کلمبیا، اروگوئه، ونزوئلا و...

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گاوکوسه

• بومی در ایران آب‌های خلیج فارس و دریای عمان و نیز:
آب‌های شیرین حوضه آبریز کارون و دجله و در جهان در آب‌های شور و ساحلی نظیر دریای عرب، اقیانوس هند، دریای اندونزی، اقیانوس اطلس، خلیج فارس دریای عمان، دریای چین، و آب‌های شیرین نظیر رود زامبزی، آمازون، فرات، دجله، می سی سی پی، و... دیده می‌شود.

■ ویژگی‌های زیستگاه گاوکوسه

ساکن آب‌های شیرین، لب‌شور و شور، در نزدیکی بسترهای مرجانی حضور داشته و مهاجرت‌های گوناگون و تصادفی دارد. تنها گونه کوسه‌ماهیان که می‌تواند برای مدت طولانی در آب شیرین بماند.
در عمق 1 تا 152 متری دیده می‌شود ولی اغلب در 1 تا 30 متری حضور دارد.
ساکن در مناطق نیمه گرمسیری
بیشتر ساکن مناطق ساحلی و کم عمق بویژه در خلیج‌ها، خورها، دریاچه‌ها و رودخانه‌های آب شیرین است. به راحتی از آب شور وارد آب‌های شیرین تالاب‌های ساحلی و رودخانه‌ها می‌گردد.
آب‌های فوق شور را هم تحمل می‌کند: در شرایطی که شوری دریا 35 جزء در هزار است، گاوکوسه تا 53 جزء در هزار را نیز تحمل می‌نماید.
در ایران در 125 کیلومتری خلیج فارس، در رودخانه‌های با 1.2 تا 0.5 درصد شوری، و دارای مقدار نسبتا زیادی آلودگی دیده شده است. آب‌های با تغییرات دما از 10.5 در زمستان تا 33.7 در تابستان بدون اینکه مناطقی با شیب تند در مسیر باشد. آب‌های با کدورت خیلی کم، اکسیژن محلول از 3.5 تا 19 میلیگرم در لیتر، و در رودخانه‌های با عرض 10 تا 50 متر و عمق 11 تا 2 متر با حاشیه‌های پوشیده از گیاهان آبزی مشاهده شده است.
مختصات جغرافیایی: از 42 ° شمالی تا 39 ° جنوبی و 117 ° غربی تا 170 ° غربی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گاوکوسه

• شکل بدن: باله‌های غضروفی و بدون شعاع | چشمان کوچک | دندان‌های سه گوش با لبه‌های مضرس | دارای پنج شکاف آبششی در دوطرف سر | دارای دو باله پشتی | دارای فلس‌های صفحه‌ای | پره های بالایی باله دمی، بزرگتر از پره های پایینی هستند.
• اندازه: حداکثر طول کل گاوکوسه به 4متر می‌رسد، اما طول رایج آن 2.6 متر است. حداکثر وزن گزارش شده آن 316.5 کیلوگرم است.
• طول عمر: گاوکوسه تا 32 سال عمر می‌کند.
• غذا: از ماهیان استخوانی (نظیر کفال‌ماهیان، شیرماهیان)، سایر کوسه‌ها، سپرماهیان، میگوهای مانتیس، خرچنگ‌های گرد، ماهی مرکب، حلزون‌های دریایی، توتیای دریایی، لاشه‌های پستانداران، لاک‌پشت‌های دریایی و گاهی از زباله‌ها تغذیه می‌کند.
• ژنتیک: -
• ویژگی‌های رفتاری: به شدت مهاجم بوده و به عنوان خطرناکترین کوسه‌های مناطق گرمسیری شناخته می‌شوند. گزارش‌های متعدد از حمله به انسان وجود دارد، اگر چه در آب شیرین این اتفاق به ندرت رخ می‌دهد.
خود گاو کوسه نیز مورد حمله برخی کوسه‌های دیگر و نیز جانورانی نظیر کروکودیل قرار می‌گیرد.
گاوکوسه می‌تواند بین آب شیرین و شور، تا 180 کیلومتر در شبانه روز طی کند. بالغین اغلب در نزدیکی خورها و ورودی آب‌های شیرین به دریا، و کوسه‌ماهیان جوانتر در آب‌های شیرین و بعضا صدها کیلومتر دورتر از دریا دیده می‌شوند.
• سایر توضیحات: ماهی سرسخت و مقاومی بوده و در اسارت به خوبی زندگی می‌کند.

■ تولیدمثل گاوکوسه

گاوکوسه در سن 10 تا 15 سالگی به بلوغ جنسی می‌رسد که در این هنگام ماهی 160 تا 200 سانتیمتر طول دارد.
زنده زا هستند و در هر مرتبه، 1 تا 13 نوزاد به دنیا می آوردند. اندازه طول کل نوزادان 56-81 سانتیمتر است.
بارداری حدود 10 تا 11 ماه طول می‌کشد. در خلیج مکزیک و آفریقای جنوبی، زایمان در اواخر بهار یا تابستان رخ می‌دهد، در نیکاراگوا ممکن است در طول سال زایمان صورت بگیرد که اوج آن در بهار و اوایل تابستان است. در زمان جفتگیری تماس فیزیکی شدید وجود دارد و اغلب روی بدن کوسه ماده اثر زخم‌های حاصل از این تماس دیده می‌شود، اما این زخم‌ها در نرها ندرتا دیده می‌شود.

■ صید گاوکوسه

جزو ماهیان جذاب برای ماهیگیری ورزشی است. صید صنعتی آن نیز با رشته ریسه‌های مجهز به قلاب و طعمه صورت می‌گیرد، اگر چه بطور کلی بجز در چند کشور آمریکای جنوبی، هدف اصلی صید تجاری و صنعتی نیست و به عنوان صید ضمنی مطرح است.
تجارت باله‌های آن همانند اغلب کوسه‌ماهیان، معظلی برای ذخایر آن تبدیل شده است.

■ ارزش‌های اقتصادی گاوکوسه

با وجود اینکه از نظر تجاری مهم بنظر نمی‌رسد، اما ماهی خوراکی خوبی است. به صورت تازه، یخ‌زده یا دودی مصرف انسانی دارد. باله‌های آن مورد استفاده برای سوپ است، پوست آن برای تولید نوعی چرم و کبد آن برای روغنگیری کاربرد دارد. باقیمانده لاشه آن نیز به عنوان غذای ماهی استفاده می‌شود.
در آکواریوم‌های بزرگ شهری استفاده می‌شود. با توجه به هماهنگی مناسب با آکواریوم مورد استفاده قرار می‌گیرد. با افزایش این آکواریوم‌ها در سراسر جهان، تقاضا برای این کوسه نیز بالاتر رفته است

■ وضعیت ذخایر گاوکوسه

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "در نزدیکی تهدید" (NT) است. مهمترین علت آن نزدیکی زیستگاه گاو کوسه به انسان است که منجر به فشار بیشتر بر روی آن، هم از نظر صید هم از نظر آسیب دیدن زیستگاه می‌گردد. آمار صحیحی در مورد برداشت ذخایر گاوکوسه وجود ندارد. مکان‌های حضور نوزادان گاوکوسه در زیستگاه‌ها نیز در معرض آلودگی و تغییرات انسانی هستند.
گزارش‌هایی از محبوس‌شدن کوسه‌های جوان در مناطق آب شیرین به علت تغییر سطح آب یا مسدود‌شدن مسیر وجود دارد.

■ بهداشت و بیماری‌های گاوکوسه

در این گونه انگل‌هایی مثل پاروپای Pandarus sinuatus و Perissopus dentatus گزارش شده‌اند. بیشتر از ناحیه باله‌های سینه‌ای و شکمی به این ماهی متصل می‌شوند.
همچنین کرم‌های نواری trypanorhynch در مجرای گوارشی این گونه دیده شده است.

○ تصاویر و ویدئوهایی از گاوکوسه: