:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده شهری‌ماهیان ← گونه شهری معمولی

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Lethrinus nebulosus (Forsskål, 1775)j
:: نام فارسی و محلی ایران: شهری معمولی ، و نیز: شهری مزیّن، شعری معمولی، شِری
• اسامی محلی » سیستان و بلوچستان: زِیری، گِدیر. بوشهر: کرادیر. سایر نامها: گیدیر، گاردوز، شعری

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Percoidei (زیر راسته: سوف‌ماهی‌واران)
← Family: Lethrinidae (خانواده: شهری‌ماهیان) (En: Emperors / Scavengers)
← Subfamily: Lethrininae
← Genus: Lethrinus (جنس: شهری‌ماهی‌ها)
← Species: Lethrinus nebulosus (گونه: شهری معمولی)

:: نام انگلیسی: Spangled emperor و نیز : Ambon emperor, Blue emperor, Morwong, ...
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: الشعری, شعری کبیر، إمبراطور مُبرَّق، الإمبرطور المرصع, ...
:: برخی از اسامی علمی قدیمی، یا غیر معتبر: Sciaena nebulosa, Sparus choerorynchus, Lethrinus choerorynchus, ...
:: ریشه لغوی: Lethrinus: از واژه lethrinia (یونانی)=اسم نوعی ماهی

■ کشورهای محل زندگی ماهی شهری معمولی
• گزارش‌شده از آب‌های ایران و کشورهای دیگری از جمله:
در آسیا: بحرین، عراق، فلسطین، کویت، عمان، قطر، عربستان، امارات، اردن، یمن، چین، هنگ کنگ، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، مالزی، مالدیو، میانمار، پاکستان، هندوستان، برونئی دارالسلام، فیلیپین، سریلانکا، تایوان، تایلند، ویتنام
در آفریقا: کومور، جیبوتی، مصر، اریتره، کنیا، ماداگاسکار، موریس، موزامبیک، سیشل، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان و تانزانیا
در اقیانوسیه: استرالیا، فیجی، ساموآ، پابوئا گینه نو، جزایر سلیمان، تونگا و...

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی شهری معمولی
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان، و نیز:
دریای عرب، اقیانوس اطلس، خلیج بنگال، دیواره بزرگ مرجانی استرالیا، خلیج عدن، خلیج عقبه، خلیج تایلند، اقیانوس هند، دریای اندونزی، خلیج لاگونوی، خلیج لیناگاین، اقیانوس آرام، دریای سرخ، خلیج سوگود، دریای جنوب چین، دریای زرد، رودخانه شیلیائو

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی شهری معمولی
ساکن دریا و نیز آب‌های لب‌شور، در مجاورت صخره‌های مرجانی.
در اعماق 10 تا 75 متری حضور دارد. فاقد مهاجرت است.
ساکن مناطق گرمسیری.
ساکن صخره‌های مرجانی، تالاب‌های مرجانی، بسترهای پوشیده با علف‌های دریایی، مانگرو، بسترهای هموار ماسه‌ای و مناطق صخره‌ای ساحلی.
بالغین بصورت انفرادی یا در گله‌های کوچک زندگی می‌کنند. ماهیان جوان تشکیل گله‌های بزرگی در آب‌های کم‌عمق دارای پناهگاه با بستر شنی و نیز بندرگاه‌هایی که دارای پوششهای جلبکی یا اسفنجی هستند داده، در اعماق گوناگون دیده می‌شوند.
مختصات جغرافیایی: 34° شمالی تا 34° جنوبی و 25° شرقی تا 170° غربی.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی شهری معمولی

• شکل بدن: یک باله پشتی با 10 شعاع سخت و 9 شعاع نرم دارند | باله مخرجی 3 شعاع سخت و 8 شعاع نرم دارد | باله سینه‌ای بدون شعاع سخت و 13 شعاع نرم دارد | باله شکمی 1 شعاع سخت و 5 شعاع نرم دارد | شکل باله دمی دوشاخه است و 5 شعاع نرم دارد | چانه فاقد فلس است، 5 تا 9 فلس در لکه های فلسی بالای ناحیه گیجگاهی | سطح داخلی باله سینه‌ای با فلسهای زیادی پوشیده شده است | گوشه خلفی سرپوش آبششی پوشیده از فلس | رنگ بدن زردفام یا برنزی، در ناحیه زیرین روشن‌تر | مرکز بسیاری از فلس‌ها دارای یک نقطهء سفید یا آبی روشن است | گاهی دارای نوارهای تیره نامنظم و نامحسوسی در طرفین و خال‌های سیاه چهارگوشی بالای باله سینه‌ای زیر خط جانبی | دارای سه خط آبی یا مجموعه‌ای از نقاط آبی مدور که از چشم به سمت پشت پخش شده اند. | باله‌ها سفیدفام یا زردفام، باله شکمی تیره و لبه باله پشتی سرخ‌فام است | ماهیان جوان برحسب محیط شکل متنوعی دارند | روی خط جانبی 46 تا 48 فلس قرار دارد که 4-5 ردیف فلس بالای خط جانبی و 16-17 ردیف در زیر آن قرار دارد.
• اندازه: حداکثر طول کلّ ماهی شهری معمولی 87 سانتیمتر است. طول متداول آن 70 سانتیمتر می‌باشد. حداکثر وزن آن 8.4 کیلوگرم گزارش شده است.
• طول عمر: حداکثر سن گزارش شده شهری معمولی، 28 سال است.
• غذا: شهری معمولی گوشتخوار است و از خارپوستان، نرم‌تنان و سخت‌پوستان و تاحدّی از پرتاران و ماهیان تغذیه می‌کند.
بررسی رژیم غذایی ماهی شهری معمولی در آب‌های اطراف جزیره ابوموسی در سال 1390 و 1391 نشان می‌دهد که با توجه به شاخص خالی بودن معده، شهری معمولی از آبزیان نسبتا کم‌خور می‌باشد. در این مطالعه صدف، خرچنگ، ماهی، میگو و اسکویید به ترتیب بیشترین ارجحیت را در رژیم غذایی این ماهی داشته‌اند.
• ژنتیک: ـ
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان در حالت عادی، اما موارد مسمومیت با سم سیگواترا بعد مصرف این ماهی دیده شده است.
• سایر توضیحات: این ماهی با افزایش سن، به آبهای عمیقتر می‌رود.

■ تولیدمثل ماهی شهری معمولی

بالغین بطور میانگین 40 سانتیمتر طول دارند. حداقل طول چنگالی ماهیان بالغ برای نرها 28.6 و برای ماده ها 27.6 سانتیمتر است. گفته می‌شود در خلیج فارس این اندازه سایز بلوغ کمتر است.

شکل نر و ماده با هم تفاوت دارد.

ساز و کار تولیدمثلی ماهی شهری معمولی نامشخص است، هرچند که ممکن است هرمافرودیت باشند و از نر به ماده تبدیل می‌شوند. در عین حال مطالعات جدیدتر نشان داده که هرمافرودیتیسم در ماهیان جوانتر وجود دارد، به این صورت که تخمدان قبل از بلوغ، تبدیل به بیضه می‌گردد، از این رو هیچ تغییر جنسیت واقعی نر به ماده دیده نشده است.

تولیدمثل با تعقیب ماده با شکم برآمده، توسط ماهی نر شروع می‌شود. ماهی نر از دهان خود برای هل دادن و ضربه به شکم ماده استفاده می‌کند، سپس تخم و اسپرم در سطح آب رها می‌شوند. تخم‌ها شفاف، کروی و شناور هستند.

■ صید ماهی شهری معمولی

ماهی شهری معمولی، صید صنعتی و ورزشی دارد.
ماهیان چهارساله با اندازه حدود 35.6 سانتیمتر بیشتر صید می‌شوند.
صید تجاری آن با ترال کف، تور محاصره‌ای، رشته قلاب، انواع دام نظیر گرگور و تورگوشگیر انجام می‌شود.
صید ورزشی آن با قلاب و همچنین با نیزه (زوبین) انجام می‌شود.
نتایج مطالعه‌ای در آبهای چابهار در سال 1396 نشان داده که در ترکیب ماهیان صید شده با قلاب دستی در آبهای دریای عمان، ماهی شهری معمولی بیشترین درصد وزنی صید را به خود اختصاص داده است.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی شهری معمولی

از ماهیان بسیار باارزش اقتصادی است و از نظر آبزی‌پروری و صید ورزشی نیز مهم است.
مشخص شده که این گونه توانایی تحمل کاهش شوری تا 10 جزء در هزار را دارد و از این رو مستعد پرورش در مناطق مصبّی است. کشور امارات نیز در حال تکثیر این ماهی می‌باشد.
گوشت این ماهی بازارپسندی خوبی دارد،

■ وضعیت ذخایر ماهی شهری معمولی

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است، اگرچه در بعضی آب‌های دنیا میزان آن کاهش یافته است.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی شهری معمولی

◄ مسمومیت سیگوآترا بعد از مصرف این ماهی گزارش شده است. سم سیگوئرتا توسط داینوفلاژله‌ها در بدن ماهی ایجاد می‌شود. مصرف چنین ماهی‌ای توسط انسان مجر به تهوع، درد و بروز علائم عصبی و قلبی می‌گردد.

◄ در این ماهی عفونت انگلی با Encotyllabe دیده شده است.

◄ نتیجهء یک مطالعه در سال 1391 روی سطح فلزات سنگین نیکل و کادمیوم در بافت عضله ماهی شهری معمولی در آبهای بوشهر نشان داد که میزان غلظت این فلزات سنگین بیشتر از میزان مجاز استانداردهای WHO، NHMRC، FAO و UK (MAFF) بوده است.

○ تصاویر و فیلم‌ از ماهی شهری معمولی