:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده گوِه‌ماهیان ← گونه گیتارماهی خم‌دهان

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Rhina ancylostoma Bloch & Schneider, 1801
:: نام فارسی و محلی ایران: گیتارماهی خم‌دهان ، سوس خم‌دهان، سوس کوسه‌ای، سوس‌ماهی سرگرد
• اسامی محلی» سیستان و بلوچستان: روپ گل پانچ. هرمزگان: سوس. خوزستان: ابومسحا. بوشهر: گلی، بمبک

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Chondrichthyes (رده: غضروف‌ماهیان)
← Subclass: Elasmobranchii (زیررده: نرم‌آبشش‌داران)
← Order: Rhinopristiformes (راسته: گیتارماهی‌سانان)
← Family: Rhinidae (خانواده: گـُوه‌ماهیان) (En: Wedgefishes)= در منابع قبل 2006 جزو خانواده گیتارماهیان یا سوس‌نمایان Rhinobatidae قرار داشته است، اما بعد از آن جدا شده است.
← Subfamily: Rhininae
← Genus: Rhina
← Species: Rhina ancylostoma (گونه: گیتارماهی خم‌دهان)

:: نام انگلیسی: Bowmouth guitarfish و نیز Bow-mouthed angel fish, Mud skate, Shark ray, Shortnose mud skate
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: هريري المقلوة، سوس المقلوة، قرش شفنيني، قيثارة البحر قوسية الفم، ورنك طيني
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Raja djiddensis, Rhinobatus djiddensis, Rhynchobatis djiddensis
:: ریشه لغوی: Rhynchobatus: از واژه‌های rhingchos (یونانی)= پوزه + batis, -idos (یونانی)=نام نوعی سپرماهی

■ کشورهای محل زندگی گیتارماهی خم‌دهان
• گزارش‌شده از آب‌های ایران (IUCN) و کشورهای دیگر از جمله:
آسیا: عمان، قطر، کویت، عربستان، امارات، بحرین، هند، چین، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، مالزی، مالدیو، فیلیپین، سریلانکا، تایوان، تایلند، ویتنام
آفریقا: مصر، موریس، موزامبیک، سوامالی، آفریقای جنوبی
اقیانوسیه: استرالیا، نیو کالدونیا، پاپوآ گینه نو

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گیتارماهی خم‌دهان
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان، و اکوسیستم‌های دیگر مثل:
دریای آندامان، دریای عرب، خلیج بنگال، دیواره بزرگ مرجانی و دریای مرجان استرالیا، فلات‌های شرق‌مرکزی، شمالی، شمالشرقی و شمالغربی استرالیا، دریای شرق چین، دریای جنوبی چین، خلیج تایلند، اقیانوس هند، دریای اندونزی، اقیانوس آرام، دریای سرخ، دریای ژاپن، دریای سولو-سلبز، دریای زرد و...

■ ویژگی‌های زیستگاه گیتارماهی خم‌دهان
دریازی، نزدیک مرجان‌ها.
در عمق 3 تا 90 متری دیده شده است.
ساکن آب‌های گرمسیری با دمای 28.1 درجه سانتیگراد.
ساکن نواحی ساحلی و آبسنگی، نزدیک خط ساحلی. روی بسترهای شن و گل و گاهی در ستون آبی دور از بستر.
مختصات جغرافیایی: از 42°شمالی تا 34°جنوبی و 30°شرقی تا 170°شرقی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گیتارماهی خم‌دهان

• شکل بدن: پوزه پهن و گرد | باله سینه‌ای بزرگ و در بالای بدن | روی چشم، پشت سر و شانه‌ها دارای ردیف خارهای تیزی است که وظیفه دفاعی دارد | آرواره‌ها حاشیه‌دار با دندان‌های ویژه خردکردن | رنگ بدن در بالا قهوه‌ای و در پایین سفید است. چندین نقطهء فید در ناحیه پشتی باله‌ها، بدن و دم دارد. روی سر نقاط سیاهی نیز وجود دارد اما فاقد لکهء چشمی است. | دهان شکل w است. | چشم‌ها متوسط و اسپیراکل بزرگ است | آرواره پایینی سه لوب بیرون‌زده دارد که در لوب مکمل خود در آرواره بالا چفت می‌شود. | حدود 47 ردیف بالایی و 50 ردیف پایینی دندان دارد که اغلب کند هستند. | پنج جفت شکاف آبششی در ناحیه پشتی نزدیک حاشیه جانبی سر | دارای فلس‌های صفحه‌ای | دو باله پشتی دارد. |
• اندازه: حداکثر طول کل این گونه به 300 سانتیمتر می‌رسد و تا 135 کیلوگرم وزن دارد.
• طول عمر: 7.5 سال
• غذا: غذای اصلی آن سخت‌پوستان و نرم‌تنان کفزی است، در کنار آن ماهیان استخوانی را هم شکار می‌کند.
• ژنتیک: -
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان. شکارچی قهاری است.
• سایر توضیحات: توسط آبزیانی مثل کوسه ببری شکار می‌شود.

■ تولیدمثل گیتارماهی خم‌دهان

در هنگام بلوغ 150 تا 178 سانتیمتر طول دارد.
تخم‌گذارزنده‌زا: جنین ابتدا از کیسه زرده و بعد مواد مغذی افزوده از طریق جذب غیرمستقیم مایع رحمی غنی از مخاط، چربی و پروتئین مادر، با ساختارهای ویژه
در هر زایمان 2-11 نوزاد، معمولا 4تا، متولد می‌شوند.
اندازه نوزادان 45 سانتیمتر است.

■ صید گیتارماهی خم‌دهان

معمولا با تورهای عمودی و ثابت کف، و گاهی با تور ترال بصورت ناخواسته و رشته‌قلاب صید می‌شود. صید آن سخت است و ممکن است با خارهای بدنی خود، به تور ترال و ماهیان داخل آن آسیب بزند.

■ ارزش‌های اقتصادی گیتارماهی خم‌دهان

دارای ارزش صید تجاری است. بصورت تازه و خشک-شور مصرف می‌شود. تنها بخش خوراکی آن باله سینه‌ای است.
با محیط اسارت آداپته شده و در آکواریوم‌های عمومی قابل نگهداری است و تا 7 سال زنده مانده و حتی زایمان کرده است.

■ وضعیت ذخایر گیتارماهی خم‌دهان

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، گونهء آسیب‌پذیر (VU) است.
با وجود جغرافیای گسترده، گونه‌ی کم‌یاب است.

■ بهداشت و بیماری‌های گیتارماهی خم‌دهان:

انگل‌های رایج در این گونه شامل کرم‌های نواری گونه‌های Carpobothrium rhinei, Dollfusiella michiae, Nybelinia southwelli, Stoibocephalum arafurense , Tylocephalum carnpanulatum. زالو گونهء Pontobdella macrothela، ترماتد گونه Melogonimus rhodanometra، مونوژن گونه‌های Branchotenthes robinoverstreeti و Monocotyle ancylostomae و انگل‌های پاروپا، گونه‌های Nesippus vespa,Pandarus cranchii و P. smithii.
مشاهده شده که این انگل‌ها توسط گونه‌های تمیزکننده‌ای مثل زمردماهی رفتگر خط‌آبی (Labroides dimidiatus) از سطح بدن گیتارماهی خم‌دندان تمیز می‌شوند.

○ تصاویر و فیلم گیتارماهی خم‌دهان: