:: ماهیان آب‌های داخلی ایران ← خانواده کپورماهیان ← گونه ماهی گرگک

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Schizocypris altidorsalis Bianco & Bănărescu, 1982 j
:: نام فارسی و محلی ایران: گرگک، ماهی انجک، شیزوسیپریس
• اسامی محلی »

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Cyprinidae (خانواده: کپورماهیان) (En: Minnows or carps)
← Subfamily: Barbinae (زیر خانواده: زردپریان)
← Genus: Schizocypris
← Species: Schizocypris altidorsalis (گونه: ماهی گرگک)

:: نام انگلیسی: Gorgak
• سایر زبان‌ها: استونی » Iraani osmankarbik
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: -
:: ریشه لغوی: Schizocypris: از واژه‌های schizein (یونانی)= شکافتن + kypris (یونانی)= نام دیگر آفرودیت، از کلمه Kypris (Cyprius, قبرس)

■ کشورهای محل زندگی ماهی گرگک
• گزارش‌شده احتمالا فقط از آب‌های ایران
• احتمال وجود آن در افغانستان هست.

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی گرگک
در آب‌های شرق ایران، حوضهء آبریز سیستان. در هامون و نهرهای متصل به آن، چاه‌نیمه‌ها، سد سیستان و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی گرگک
ساکن آب شیرین، بنتوپلاژِک (بستر و دور از بستر)
ساکن آب‌های گرمسیری
در قسمت‌های پایینی نهرها و رودخانه‌ها زندگی می‌کند. در آبگیرهای باقیمانده از رودهای خشک، کانال‌های ساکن با پوشش گیاهی، معمولا با سیلاب‌های فصلی در منطقه پخش می‌شوند.
معمولا با کاهش ارتفاع آب رودها، این ماهی کمیاب می‌شود که احتمالا به مناطق با آب پایدارتر می‌رود.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی گرگک

• شکل بدن: باله پشتی دارای 3-4 شعاع سخت و 7-9 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 2-3 شعاع سخت و 5-6 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 12-20 شعاع نرم | باله شکمی دارای 8-10 شعاع نرم | تعداد جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) برابر 10-11 عدد | خط جانبی دارای 82-120 فلس | تعداد مهره‌ها 48 عدد | آخرین شعاع نرم بالهء پشتی بلند و دندانه‌دار و ارتفاع آن بیش از طول سر. | معمولا فاقد سبیلک، گاهی یک جفت سبیلک ریز و تحلیل‌رفته و مخفی در شیار لب وجود دارد. و گاه سبیلک فقط در چپ یا راست است. | فرمول دندان حلقی، معمولا 2.3.4-4.3.2 است و انواع دیگری مثل 2.3.4-4.3.3 و 2.3.5-4.3.2 هم دیده می‌شود. | سطح بدن تقریبا به طور کامل از فلس پوشیده شده است، و فقط گاهی تشخیص آن در ناحیه دم سخت است. | باله پشتی خیلی بلند است. شعاع سخت بالهء پشتی معمولا شکسته است | فلس‌های ناحیه شانه‌ای بزرگ هستند. | دهان از نوع زیرین، عرضی و کمی کمانی | فک پایین از صفحهء شاخی در بعضی نمونه‌ها پوشیده شده و سایرین فاقد این صفحه هستند. | روده بسیار بلند و با مارپیچ‌های پیچیده. | رنگ بدن در ناحیه پشت آبی‌فام و در پهلوها و شکم نقره‌ای. پلهوها ممکن است چند نقطهء کوچک تیره داشته باشند.
• اندازه: حداکثر طول کل اعلام شده برای ماهی گرگک، 19.3 سانتیمتر است، اما نمونه‌های بررسی شده (عبدلی، 1377) دامنه طولی 3.5 تا 7.4 سانتیمتر داشته‌اند.
• طول عمر: -
• غذا: احتمالا از پریفیتون‌ها و مواد آواری و جلبک‌های رشته‌ای
• ژنتیک: -
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: رشد این ماهی کم و کند است.

■ تولیدمثل ماهی گرگک

در ماه آوریل، ماهی آمادهء تخمریزی صید شده است.
قطر تخم، 1 میلی‌متر است.

■ صید ماهی گرگک

قابل صید با قلاب و تورهای پرتابی.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی گرگک

در صیادی محلی تاحدی ارزش دارد. در سال 2005، صیادان محلی روزی 5-10 کیلو از این گونه، اگرچه بسیار کوچک، صید می‌کرده‌اند. کیفیت لیپید این گونه کمتر از Schizothorax zarudnyi است.

■ وضعیت ذخایر ماهی گرگک

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت کمترین نگرانی (LC) است.
خشکسالی زیستگاه این گونه در سیستان و بلوچستان، ادامه حیات آنرا به خطر انداخته است.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی گرگک

گونهء انگل مونوژن Dactylogyrus schizocypris در این ماهی در چاه‌نیمه‌های نزدیک دریاچه هامون دیده شده است. همچنین سخت‌پوستان انگلی Lamproglena compacta و Lernaea sp. هم مشاهده شده است.
مطالعه‌ای روی این ماهی در چاه‌نیمه‌های سیستان، وجود عناصر فلزی مس، روی و سرب بالاتر از استاندارد مجاز سازمان بهداشت دهانی وFAO در این ماهی را به اثبات رسانده است.

○ تصاویر و فیلم‌ از ماهی گرگک: