:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده تاسماهیان ← گونه ماهی استرلیاد
• این گونه وارداتی بوده و در محیط‌های محصور پرورشی زندگی می‌کند. در آبهای جنوب خزر بجز ایران، در گذشته وجود داشته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Acipenser ruthenus Linnaeus, 1758j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی استرلیاد، تاسماهی اتریشی
• اسامی محلی » شیپ، ماهی خاویار
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Subclass: Chondrostei (زیر رده: عضروفی‌استخوانان)
← Order: Acipenseriformes(راسته: تاس‌ماهی‌سانان)
← Family: Acipenseridae (خانواده: تاسماهیان) (En: Sturgeons)
← Subfamily: Acipenserinae
← Genus: Acipenser (جنس: تاس‌ماهی‌های اصلی)
← Species: Acipenser ruthenus (گونه: ماهی استرلیاد)
:: نام انگلیسی: Sterlet sturgeon و نیز Sterlet
• سایر زبان‌ها: روسی » Sterlyad. ترکی » Çuka balığı
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Acipenser pygmaeus, Acipenser kostera, Acipenser marsiglii, Acipenser kamensis, Acipenser gmelini, Acipenser dubius, Acipenser kankreni, Acipenser lovetzkyi, Acipenser jeniscensis, Acipenser ruthenicus, Acipenser sterlet, ...
:: ریشه لغوی: Acipenser: از واژه acipenser (لاتین) =تاسماهی
■ کشورهای محل زندگی ماهی استرلیاد
• گزارش‌شده از ایران (پرورشی) و بجز ایران در این کشورها گزارش شده است:
آسیا: چین
اروپا: جمهوری آذربایجان، ترکیه، اتریش، بلاروس، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، جمهوری چک، مجارستان، مولداوی، رومانی، روسیه، صربستان، اسلواکی، اسوونی، اوکراین
معرفی‌شده به آلمان، لیتوانی، لتونی، سوئد، انگلستان
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی استرلیاد
• در ایران: غیربومی و وارداتی برای استخرهای پرورشی یا مخازن آب کشاورزی از جمله در استان یزد، گیلان، مازندران و گلستان
• در سایر نقاط جهان: رودخانه‌های متعدد مثل رودهای باگ، دانوب، دون، دسنا، دنستر، دنیپر، دُن، کاما، گورین، دراوا، کرینکا، کوبان، ولگا، مدودیستا، اوب، اونِگا، پچورا، سال، پرت، ساراتا، ساوا، سیرِت، تاتارف، تیسزا، اورال و..
در بخش جنوبی خزر بجز ایران، وجود داشته اما احتمالا منقرض شده است.
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی استرلیاد
ساکن آب شیرین و نیز آبهای لب‌شور. نزدیک بستر. مهاجر در رودخانه.
در عمق 1 متری و بیشتر زندگی می‌کند.
ساکن آبهای معتدل
یک ماهی رودخانه‌ای که در رود یا آبهای متصل به آن زندگی می‌کند. در رودخانه‌های بزرگ و در معرض جریان، در عمق آن‌ها به سر می‌برد، زمستان‌ها بیشتر در چاله‌های کف رود به سر می‌برد و فعالیت کمی می‌کند.
مختصات جغرافیایی: از 72°شمالی تا 40°شمالی و 12°شرقی تا 103°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی استرلیاد
• شکل بدن: باله پشتی دارای 13 شعاع سخت و 28 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 9 شعاع سخت و 14-18 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 1 شعاع سخت و 24 شعاع نرم | باله شکمی دارای 9 شعاع سخت و 13 شعاع نرم | تعداد جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) برابر 11-27 عدد | بدن کشیده | فلس‌ها از نوع لوزی | رنگ پشت و پهلو بژ، اما رنگ‌های متنوع آن دیده شده و حتی نمونه آلبینو یا زال هم دارد | دارای 5 ردیف اسکات که در ناحیه پشتی 12-17 تا، در ناحیه پهلویی هر طرف 57-71 عدد و در ناحیه شکمی 10-19 عدد است که پهلویی و شکمی‌ها روشنتر هستند. اولین اسکات پشتی به سر متصل نیست | پوزه باریک و نوک‌تیز با چهار سبیلک بلند | لب پایینی چاکدار است
• اندازه: حداکثر طول کل 125 سانتمیتر و طول کل رایج آن 40 سانتیمتر است. بیشترین وزن گزارش شده 16 کیلوگرم بوده است.
• طول عمر: بیشتر از 20 سال.
• غذا: در شرایط طبیعی، از پلانکتون‌های جانوری مثل بیمهرگان کفزی، حشرات و لارو و تخم ماهیان استفاده می‌کند.
در شرایط پرورشی، غذای فرموله‌شدهء کارخانه‌ای مخصوص تاسماهیان برای آن استفاده می‌شود. همچنین غذای زنده مثل گاماروس/شیرونومیده به آن‌ها داده می‌شود اما عملکرد غذای فرموله‌شده بیشتر است. گاه جیره‌های غذایی با ویتامین و سایر مواد غنی می‌شوند.
توان هضم مواد گیاهی که در بعضی غذاهای آبزیان پرورشی وجود دارد را ندارند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید/گامتیک(n) 59 و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید/زیگوتیک (2n) در 118-118. (بعضی گزارش‌ها به ترتیب 58/116-116 و نیز 30/60-60 هم اشاره شده است)
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان. شکارچیان فعال در شب هستند. ماهی کم تحرکی است و مهاجرت‌های آن نیز کوتاه است.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل ماهی استرلیاد
در اندازه 40-45 سانتیمتری بالغ می‌شود.
نرها در سن 3 تا 5 سالگی و ماده‌ها 5-8 سالگی بالغ می‌شوند. در مناطق شمالی‌تر دیرتر اتفاق می‌افتد.
ماده‌ها هر 1-2 سال و نرها هرسال تولیدمثل می‌کنند.
زمان تخمریزی طبیعی در ماه آوریل و ژوئن است که دمای آب از 10 درجه سانتیگراد بالاتر می‌رود.
در بهار بعد از خارج شدن از چاله‌های زمستانی زیرآبی، به سمت بالادست می‌رود تا تخمریزی کند. کم تحرک است و حداکثر مهاجرت آن 322 کیلومتر بوده است.
در طبیعت تخمریزی در محیط‌های دارای جریان قوی و روی قلوه‌نگ‌ها و ندرتا روی بسترهای شن و سنگ انجام می‌شود.
هماوری مطلق این گونه بین 11هزار تا 140هزار عدد تخم بوده است.
نوزادان در همان محیط رودخانه طی اولین تابستان باقی می‌مانند
از تخم و نوزاد نگهداری نمی‌کنند.
به ندرت و به صورت نامعمول گزارش هايی از حالت دوجنسی در آن ها وجود دارد که ممکن است علت آن نگهداری در اسارت و آلودگی‌ها باشد.
■ صید ماهی استرلیاد
صید آن بسیار کم شده است. 30 درصد استرلیاد مصرفی از صید و 70 درصد با پرورش تامین می‌گردد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی استرلیاد
دارای ارزش صید تجاری است.
ماهی مهم در آبزی‌پروری است. به دلیل بلوغ سریع به نسبت سایر تاسماهیان و در نتیجه استحصال سریعتر خاویار، و همچنین پرورش ساده‌تر، جذابیت زیادی برای پرورش دارد.
قابل نگهداری در آکواریوم، بویژه نمونه‌های جوان. در ایران نیز نمونه‌های 26-29 گرمی در آکواریوم بدون تلفات طی آزمایش، نگهداری شده‌اند (فشتمی پورعلی و همکاران، 1391).
از پوست این ماهی برای تولید نوعی چرم استفاده می‌شود.
خاویار این ماهی ارزش طبی و آرایشی دارد.
غضروف این ماهی کاربرد پزشکی دارد.
از رودهء آن نوعی سس و غذا تهیه می‌شود و نیز ژلاتین نیز از آن می‌گیرند.
از کیسه شنای آن برای ساخت چسب استفاده می‌شود.
■ وضعیت ذخایر ماهی استرلیاد
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "گونه آسیب‌پذیر" (VU) است.
جمعیت مهاجر از دریا به آب شیرین آن منقرض شده است.
سدّ سازی، صید بی‌رویه و آلودگی‌های بویژه نفتی، جمعیت این گونه را تخریب کرده است.
هیبریدسازی از این ماهی با فیل‌ماهی و آمیزش احتمالی آن‌ها با جمعیت طبیعی نیز از دیگر مسایل درگیر با حفاظت این گونه در بعضی کشورها است.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی استرلیاد
-
○ تصاویر و فیلم از ماهی استرلیاد |
