:: ماهیان آبهای داخلی ایران »» خانواده قناتماهیان »» گونه ماش ماهی
»» سیستماتیک:
:: نام علمی گونه: Leuciscus aspius (Linnaeus, 1758)
»» این گونه در بخش ماهیان دریای خزر نیز مورد اشاره قرار گرفته است
◄ این گونه در گذشته در خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) طبقهبندی میشده، اما اخیرا به خانوادهء قناتماهیان (Leuciscidae) منتقل شده است.
:: نامهای رایج در ایران: ماش ماهی، ماشه ماهی، ماش، ماش ماهی خزری
:: خانواده: قناتماهیان, Leuciscidae
:: رده بندی کامل : Class: Actinopterygii> Order: Cypriniformes > Family: Leuciscidae > Subfamily: Leuciscinae
:: نامهای غیر ایرانی : نام اصلی:Asp , سایر نامها: Red lip Asp, Bolen, Aspe, Rapfen,...
:: برخی از اسامی علمی قدیمی، یا غیر معتبر: Aspius aspius | Cyprinus aspius | Aspius rapax |Aspius vulgaris...
:: ریشه لغوی نام علمی: leykiskos > یونانی=شاه ماهی سفید
»» کشورهای محل زندگی ماش ماهی:
:: بومی در: در ایران و نیز کشورهای افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان و کشورهای اروپایی نظیر آلبانی، آندورا، اتریشف بلاروس، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، جمهوریچک، استونی، فنلاند، آلمان، یونان، مجارستان، لاتوی، لیخن اشتاین، مالت، مولداوی، مونته نگرو، نروژ، لهستان، رومانی، روسیه، صربستان، اسلواکی، اسلوونی، سوئد و اوکراین.
:: در بعضی کشورها گونه وارداتی هست از جمله چین، ایتالیا، بخشی از قزاقستان، فرانسه، سوئیس و هلند (از آلمان)، قبرس (از چکسلواکی سابق) و...
»» اکوسیستم های محل پراکنش ماش ماهی:
:: در ایران: عمدتا ساکن مناطق ساحلی جنوب دریای خزر است و برای تولیدمثل به رودخانههای این مناطق بویژه ارس، سفیدرود (از مصب تا سدّ سنگر) و رودخانههای تالاب انزلی بویژه تالاب غربی وارد میشود. در دریاچه سد ارس نیز مشاهده شده است.
:: در جهان: دریای خزر، حوزه های آبریز دریاچه آرال، اقیانوس اطلس، دریای بالتیک، دریای شمال، دریای نروژ، رود آمودریا، رودها و دریاچههای بالکان، رود باگ(شرق اروپا، لهستان)، دانوب، دنیپر، دُن، دسنا(روسیه)، دنستر (روسیه)، رود دراوا (آبریز دانوب، جنوب اروپای مرکزی)، رود الب (چک/آلمان)، رود دوینا (روسیه)، رود کاما (شرق روسیه)، رود خوپر (روسیه)، رود کرینکا، رود کوبان، رود ولگا، رود مدودیستا(روسیه)، رود اونِگا (روسیه)، رود پسل (شاخه دنیپر در روسیه و اوکراین)، رود سال (روسیه)، رود ساراتا (اوکراین، مولداوی)، رود ساوا (حوضه دانوب)، رود اودِر (اروپای مرکزی)، رود تِتِرف (شاخه دنیپر در اوکراین)، رود تیسزا (اروپای مرکزی)، رود اورال (روسیه و قزاقستان)، رود ویستولا (لهستان)، رود وستر (آلمان)، رود ییلی (قزاقستان)، دریاچه وولوی (یونان)، دریاچه ایسیک کول(قرقیزستان) رود گورین (لهستان) و...
»»
»» مشخصات زیستگاه ماش ماهی:
ساکن آب شیرین و لب شور، بنتوپلاژیک، مهاجر در رودخانه، در اعماق تا ده متری با دمای 4 تا 20 درجه سانتیگراد و در رودخانههای بزرگ بیشتر دیده میشود.
از مختصات 66 درجه تا 35 درجه شمالی و 3 تا 72 درجه شرقی حضور دارد.
در آبهای باز پایین دست رودخانههای بزرگ و متوسط و دریاچههای بزرگ مشاهده میشود.
بالغین به پایین دست رود و مصب ها علاقه بیشتری نشان می دهند.
در رودخانهها نواحی اطراف ستون پلها و شاخاب ها، زیر سازه های بتنی مسیر رودها، در آبگیرهای آرام خم رودخانهها، مناطق با رویش گیاهی و... بیشتر دیده می شوند.
»» مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماش ماهی:
شکل بدن:
باله پشتی دارای 3 شعاع سخت (خار) و 7-9 شعاع نرم است | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 12-15 شعاع نرم منشعب | روی خط جانبی 64-76 فلس دارد | انتهای سرپوش آبششی از حاشیه جلویی چشم عبور می کند | دارای تیغه ای در حدفاصل باله های شکمی و مخرجی که با فلس پوشیده شده است | بدن کشیده و به سمت عقب فشرده میشود | سر مخروطی | ناحیه پشتی سبزفام با رگه های نقره ای تا آبی | ناحیه پهلویی روشنتر و ناحیه شکمی سفید/نقره ای است | باله های سینهای، شکمی و مخرجی خاکستری تا قهوه ای هستند | باله های سینهای و پشتی متمایل به قرمز | فرمول فلسها: 11-14/64-76/5-6 | دندان حلقی دو ردیفی با فرمول 3.5-5.3 | س
اندازه:
حداکثر طول گزارش شده ماش ماهی 120 سانتیمتر است، اما بیشتر 55 سانتیمتر می باشد.
حداکثر وزن ماش ماهی 9 کیلوگرم گزارش شده است.
در سالهای 69 تا 70 ه. شمسی، دامنه طول آن در ایران 330 تا 580 میلی متر و دامنه وزنی آن 430 تا 2650 گرم بوده است.
سن:
بیشترین سن ماش ماهی 11 سال گزارش شده است. در ایران این عدد 8 سال گزارش شده است.
غذا:
شکارگر است. ماش ماهی از معدود قناتماهیان ماهی خوار است و از پرندگان آبزی کوچک تغذیه می کند. ماهیان جوان گروهی شکار می کنند در حالیکه بالغین در دسته های کوچک یا به تنهایی شکار می نمایند. ماهیان جوان و بالغ عمدتا از ماهیانی مثل جنسهای Alburnus و Osmerus تغذیه می نمایند
:: در ایران در غذای آنرا شیشه ماهی (Atherina boyeri)، گاوماهیان (Gobiidae)، سرخ باله (Scardinius erythrophthalmus)، و سیم پرک (Blicca bjoerkna)، و ماهیان مشابه تشکیل می دهد.
:: در مطالعات انجام شده در نقاط مختلف دنیا، در رژیم ماش ماهی، ماهیانی شامل کاراس (Carassius auratus)، کلمه (Rutilus rutilus)، کولی (Alburnus alburnus)، Leuciscus leuciscus، Osmerus eperlanus ، و انواع پرندگان آبزی و در دوره لاروی سخت پوستان و پاروپایان مشاهده شده اند.
ژنتیک:
تعداد کروموزومهای Diploid/ zygotic(2n) برابر 50-50 و کروموزومهای Haploid/ gametic (n) برابر 25 است. در بعضی منابع این اعداد به ترتیب 52-52 و 26 ذکر شده است.
رفتارهای خاص:
مهاجرت تولیدمثلی دارد. یک ماهی شکارگر است.
»» تولیدمثل ماش ماهی:
ماش ماهی در فصل تولیدمثل در شاخ آب ها به سمت بالادست مهاجرت می کند.
ماش ماهی در فاصله ماه های آوریل تا ژوئن، برای تخمریزی به بالادست مهاجرت می کند.
تخمریزی در آبهای با جریان تند و روی شن و ماسه یا گیاهان غوطه ور انجام میشود. جمعیتهای دریاچه ای به شاخه های فرعی مهاجرت می کنند، جمعیتهای نیمه رود رو در مصبها و نواحی دارای آب شیرین دریاچهها تغذیه کرده و تنها زمان تخریزی به رودها مهاجرت می کنند. مهاجرتشان از نیمه دوم اکتبر (در منطقه تِرِک روسیه) شروع میشود و زمستان را در نواحی پایین دستی می گذرانند.
ماش ماهی معمولا بعد از 4-5 سالگی به بلوغ جنسی می رسد. تولیدمثل موفق وابسته به کاهش سطح آب و دمای بالای بهاره است. تخمریزی بیش از یک فصل روی می دهد و حدود 2 هفته طول می کشد. تخمها به شن و ماسه یا گیاهان غوطه ور می چسبند. نمو جنینی کمتر از دو هفته بسته به دما زمان نیاز دارد.
با ماهی سفید امکان دورگه سازی دارد.
هماوری مطلق ماش ماهی از 50 هزار تا یک میلیون عدد گزارش شده است. در سواحل ایران هماوری مطلق آن 49300 تا 264250 عددتخمک می باشد. قطر تخمک نیز 1 تا 1.5 میلیمتر است.
در جنوب دریای خزر، در بهمن ماه و اسفندماه که دمای آب 10 تا 13 درجه سانتیگراد می باشد مهاجرت برای تولیدمثل رودخانهها (اغلب گیلان) اغاز شده و در بستر سنگلاخی توام با قلوه سنگ و عمق نیم تا 1.5 متری تخمریزی انجام میشود.
اغلب ماهیان در ایران در 4 سالگی بالغ هستند.
»» صید ماش ماهی:
صید ورزشی و تجاری میشود.
»» ارزش های اقتصادی ماش ماهی:
:: ماش ماهی به لحاظ صید تجاری و ورزشی و نیز تکثیر و پرورش دارای اهمیت است.
»» وضعیت ذخایر ماهی ماش ماهی:
در ایران، ذخایر آن در اثر برداشت بی رویه و از بین رفتن مکانهای تخمریزی بشدت کاهش یافته است، بطوریکه طی سالیان اخیر میزان صید آن به 400 – 500 کیلوگرم رسیده و در بیست سال قبل هم در بهترین حالت حدود 7.5 تن بوده است. تحقیقاتی برای مولد سازی به منظور احیای ذخیایر انجام شده است. وابستگی این گونه به رودخانه برای تولیدمثل و تخریب رودخانهها، وضعیت این گونه را نامناسب کرده است.
در اکوسیستم های بیرون ایران،وضعیت آن کمترین نگرانی (LC) را دارد.
»» بهداشت و بیماری ها در ماش ماهی:
انگلهایی که در ماش ماهی ایران دیده شده اند:
از مژه داران (Ciliophora) گونهء انگل Chilodonella sp که پوست، باله، آبشش و سطح بدن را آلوده می کند.
از میسکوزوآ (Myxozoa) گونه انگل Myxobolus dispar آبشش و گونه Myxobolus sharpeyi در کلیّه
از نماتودها، گونه انگل Eustrongilides excisus در محوطه شکمی.
از مونوژنه آ (Monogenea)، انگل Dactylogyrus tuba در آبشش.
»» تصاویر و فیلم های مرتبط ماش ماهی:
|
