:: ماهیان داخلی ایران ← خانواده قنات‌ماهیان ← گونه ماهی سرخ‌باله
◄ این گونه قبلا در خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) بوده ولی در رده‌بندی‌های جدید، در خانوادهء قنات‌ماهیان (Leuciscidae) قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Scardinius erythrophthalmus (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی سرخ‌باله. سرخ‌باله معمولی، ماهی چشم قرمز.
• اسامی محلی » سرخ‌پر، سرخه‌پر
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Leuciscidae (خانواده: قنات‌ماهیان) (En: Minnows)
◄ در منابع قدیمی‌تر، در خانوادهء Cyprinidae (کپورماهیان) و زیرخانواده Leuciscinae بوده است.
← Subfamily: Leuciscinae
← Genus: Scardinius (جنس: سرخ‌باله‌ها)
← Species: Scardinius erythrophthalmus (گونه: ماهی سرخ‌باله)
:: نام انگلیسی: Rudd و نیز Redeye, Pearl roach, Common rudd
• سایر زبان‌ها: روسی » Krasnoperka. ترکی: Kizilkanat baligi
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Cyprinus erythrophthalmus, Leuciscus erythrophthalmus, Cyprinus erythrops, Cyprinus compressus, Cyprinus scardula, Leuciscus caeruleus, Cyprinus caeruleus, Leuciscus apollonitis, Scardinius macrophthalmus, Scardinius crocophthalmus
:: ریشه لغوی: Scardinius: از واژه Scardus (یونانی) = کوه‌هایی در مرز مقدونیه و موئسیا. (یا) scar= نوعی ماهی + din= وحشت‌زده، گریزان / erythrophthalmus: erythro= قرمز + phthalm (چشم)
■ کشورهای محل زندگی ماهی سرخ‌باله
• گزارش‌شده از آبهای ایران و کشورهای
آسیا: ازبکستان، افغانستان
اروپا: جمهوری آذربایجان، ترکیه، گرجستان، ارمنستان، آلبانی، اتریش، بلاروس، بلژیک، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، کرواسی، جمهوریچک، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایرلند، ایتالیا، لتونی، لیخن اشتاین، لیتوانی، لوکزامبورگ، مولداوی، هلند، لهستان، رومانی، روسیه، صربستان، اسلوواکی، اسلوونی، سوئد، سوییس، انگلستان، اوکراین
معرفی شده به آفریقا: مراکش، تونس، اروپا: ایتالیا، اسپانیا. آمریکای شمالی: کانادا، ایالات متحده. اقیانوسیه: نیوزلند
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی سرخ‌باله
:: بومی در ایران: در ایران تنها از غرب دریای خزر در تالاب انزلی و بعضی منابع در ارس و سفیدرود گزارش شده است.
• بعضی از زیستگاه‌های گونه در جهان:
دریای آرال، دریای بالتیک، رود آمودریا، رودخانه‌های منطقه بالکان، رودخانه‌های منطقهء دریای برنت، رودخانه باگ، رود دانوب، رود دُن، رود‌های دانمارک، رود دزنا، رود دنستر، رود دنیپر، رود دراوا، رود دوینا، حوضه آبریز شرق دریای سیاه، رودخانه الب، رودخانه گورین، رودخانه کاما، رود خوپر، رود کرینکا، رود کوبان، رود لوآر، رود ولگا، رود اومبرون، رود اونِگا، رود پِچورا، رود راین، رود ساراتا، رود سِن، رود سیرِت، رود تاتاروف، رود ویستولا، رود وِستر و ...
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی سرخ‌باله
ساکن آب شیرین و لب‌شور. بنتوپلاژِیک (بستر و دور از بستر). مهاجر در رودخانه.
در pH 7 تا 7.5 و dH 10 تا 15.
ساکن آبهای معتدله با دمای 20 تا 22 درجه سانتیگراد.
در پایین‌دست رودخانه‌های غنی از مواد غذایی و پوشش گیاهی، آبهای جنبی، آبگیرها و دریاچه‌ها زندگی می‌کند.
مختصات جغرافیایی: 62°شمالی تا 36°شمالی و 10°غربی تا 70°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی سرخ‌باله
• شکل بدن: باله پشتی دارای 3 شعاع سخت و 8-9 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 8-12 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 1 شعاع سخت و 14-16 شعاع نرم | باله شکمی دارای 2 شعاع سخت و 7-8 شعاع نرم | باله دمی دوشاخه، دارای 18-19 شعاع | دارای 36-39 مهره در ستون فقرات | روی خط جانبی دارای 39-45 فلس است | بالای خط جانبی 7-8 ردیف و پایین آن 3-5 ردیف فلس دارد | تعداد جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) برابر 9-12 عدد | بدن دوکی‌شکل | پیشانی صاف | فرمول دندان حلقی 3.5-5.3 تو به طور استثنا 2.5-5.2 است | بدن در ناحیه پشتی فشرده است. | طول استاندارد، 2.7 تا 3.2 برابر ارتفاع بدن | دهان تا حدی حالت فوقانی دارد | باله پشتی از انتهای خط فرضی عمود بر انتهای باله شکمی شروع می‌شود. | پوزه نوک‌دار | چشم‌ها نزدیک به بخش پشتی سر درنمای جانبی |
• اندازه:حداکثر طول کل به 61.7 می‌رسد. در ایران میانگین طول در تالاب انزلی، 11.6 سانتیمتر است و حداکثر طول به 36 سانتیمتر می‌رسد.
وزن آن در ایران حداکثر 1 کیلوگرم گزارش شده است. پژوهش دیگری در تالاب انزلی، میانگین طول چنگالی این گونه را 13.3 سانتیمتر گزارش کرده است.
• طول عمر: حداکثر سن گزارش شده ماهی سرخ‌باله 19 سال است.
• غذا: بیشتر از پلانکتون‌ها، حشرات خشکی و مواد گیاهی و نیز تخم سایر قنات‌ماهیان تغذیه می‌کند. بچه‌ماهیان بیشتر از پلانکتون‌ها و میزان زیادی زئوپلانکتون مصرف می‌کنند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n)برابر 50-50، و کروموزوم‌های هاپلوئید/ گامتیک (n) برابر 25 است.
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان. می‌تواند تبدیل به آفت برای اکوسیستم‌هایوارداتی بشود چون در رقابت از بعضی گونه‌ها قویتر است. ماهی سرخ‌باله مهاجرت‌های داخل آب شیرین دارد.
• سایر توضیحات: شکار ماهیانی مثل اردک‌ماهی، سوف و اسبله می‌شود.
■ تولیدمثل ماهی سرخ‌باله
در اندازهء حدود 8.1 سانتیمتری بالغ است. نمونه‌های تالاب انزلی در 2 تا 3 سالگی بالغ شده و در خردادماه و دمای 19-25 درجه سانتیگراد تخمریزی می‌کنند.
در فصل تولیدمثل، نرها در محل‌های وجود ماده‌های رسیده تجمع می‌یابند و حرکات جهشی آنها به بیرون آب دیده می‌شود.
فصل تخمریزی بسته به مکان، از ماه مارس تا جولای است.
روی ریشه‌ها و گیاهان شناور تخمریزی می‌کند.
تخم‌ها بی‌رنگ یا زرد کمرنگ و بسیار چسبناک هستند و به گیاهان آب کم‌عمق می‌چسبند.
هماوری مطلق بین 563 تا 230000 تخم است.
از تخم و نوزاد نگهداری نمی‌کند.
■ صید ماهی سرخ‌باله
در ایران صید کمی دارد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی سرخ‌باله
ارزش صید تجاری اندکی دارد. امکان تکثیر مصنوعی دارد.
صید ورزشی دارد.
قابل نگهداری در آکواریوم است.
گاهی به عنوان طعمه صید سایر ماهیان استفاده می‌شود.
رشد آن در ایران کُند است و ارزش صید اقتصادی و ورزشی ندارد، با وجود این نمونه‌های صیدشده را به تعداد محدود در بازار بندر انزلی می‌توان مشاهده نمود.
■ وضعیت ذخایر ماهی سرخ‌باله
به دلیل محدود بودن به نواحی خاصی در ایران، گونه‌ای "نیازمند حفاظت" (CD) است با اینکه از نظر IUCN دارای کمترین نگرانی است (LC).
اگر به منبع آبی دیگری معرفی شود، می‌تواند برای ماهیان بومی آنجا مشکل‌آفرین شود. معرفی غیرقانونی این گونه به نیوزلند در دهه 1960 و آمریکا در دهه 1925، چالش‌های محیط زیستی ایجاد کرده است.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی سرخ‌باله
بیماری انگلی نقطه سیاه در این ماهی گزارش شده است.
○ تصاویر و فیلم از ماهی سرخ‌باله: |
