:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده گربه‌کوسه‌ماهیان »» گونه گربه‌کوسه لکه‌دار

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Chiloscyllium punctatum Müller & Henle, 1838 j
:: نام فارسی و محلی ایران: گربه‌کوسه لکه‌دار، گربه‌کوسه نواری
• اسامی محلی » بمبک گربه

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Chondrichthyes (رده: غضروف‌ماهیان)
← Subclass: Elasmobranchii (زیررده: نرم‌آبشش‌داران)
← Superorder: Galeomorphii
← Order: Orectolobiformes (راسته: کوسه‌نهنگ‌سانان، کوسه‌ماهی‌شکلان فرشی)
← Family: Hemiscylliidae (خانواده: گربه‌کوسه‌ماهیان) (En: Bamboo sharks)
← Subfamily: -
← Genus: Chiloscyllium
← Species: Chiloscyllium punctatum (گونه: گربه‌کوسه لکه‌دار)

:: نام انگلیسی: Brownbanded bamboo shark و نیز : Brown-banded catshark, Grey bambooshark
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: قِرش-قُدّ خیزُران، حیاسه
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Scyllium punctatum, Hemiscyllium punctatum, Chiloscyllium margaritiferum, ...
:: ریشه لغوی: Chiloscyllium: از واژه Cheilos (یونانی)=لب + Skylla= نوعی کوسه / Punctatum: نقطه دار، منقوط

■ کشورهای محل زندگی گربه‌‌کوسه لکه‌دار
• فهرست‌شده در آب‌های ایران (نیازمند بررسی بیشتر) و کشورهای دیگری مثل:
آسیا: کامبوج، چین، هنگ کنگ، اندونزی، هند، ژاپن، ماکائو، مالزی، فیلیپین، سنگاپور، تایوان، تایلند، ویتنام و...
اقیانوسیه: استرالیا و پابوا گینه نو

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گربه‌کوسه لکه‌دار
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان، و نیز:
خلیج تایلند، اقیانوس هند، دریای اندونزی،خلیج کوسه و دیوارهء بزرگ مرجانی در استرالیا، اقیانوس آرام، دریای ویسایا در فیلیپین، دریای جنوبی چین، دریای زرد، خلیج میلین و...

■ ویژگی‌های زیستگاه گربه‌‌کوسه لکه‌دار
دریازی، در مجاورت آبسنگ‌ها،
از سطح آب تا عمق 85 متری مشاهده می‌شود
ساکن مناطق گرمسیری
ساکن نواحی ساحلی و صخره های مرجانی و اغلب در آبگیرهای جزر و مدی
مختصات جغرافیایی: 34 ° شمالی تا 26 ° جنوبی و 78 ° شرقی تا 155 ° شرقی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گربه‌کوسه لکه‌دار

• شکل بدن: دو باله پشتی دارد | حفره‌های بینی زیر پوزه | فاصله دهان تا نوک پوزه بلند | دهان به چشمها نزدیکتر است تا به نوک پوزه | جوانترها دارای نوارهای عرضی تیره و چندلکه پراکنده تیره | بالغین قهوه‌ای روشن معمولا بدون الگوی رنگی | باله‌های پشتی بزرگتر از باله شکمی | بدن فاقد رج‌های پوستی جانبی | مجموع مهره‌های ستون فقرات بین 136 تا 170 عدد | تعداد دندان‌های آرواره بالا و پایین 26-35/21-32 و تفاوت جدی‌ای بین دندان‌ها‌ی بالا و پایین نیست | باله‌های سینه‌ای افقی و نوک آنها پهن است
• اندازه: تا طول کل 132 سانتیمتر دیده شده است. در ایران 104 سانتیمتر گزارش شده است.
• طول عمر: برای این گونه نامشخص است، در اسارت 16 سال عمر کرده است. گونه‌های دیگر این جنس تا 12.5 سال در طبیعت و 25 سال در اسارت زندگی می‌کنند.
• غذا: از بیمهرگان کفزی و ماهیان کوچک تغذیه می‌کند.
مطالعه‌ای در استرالیا غذای اصلی این کوسه‌ماهی را خرچنگ‌های گرد، کرم‌های پرتار، میگو و ماهیان کوچک تعیین کرده است.
• ژنتیک: ـ
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. جوانترها معمولا در شکاف‌های صخره‌های مرجانی پنهان می‌شوند.
• سایر توضیحات: تا 12 ساعت در خارج از آب زنده می‌ماند.
غده رکتال، یکی از اندام‌های تنظیم کننده مایعات درونی کوسه ماهیان، در این گونه در جوانی به نسبت وزن بدن بزرگتر است و مستقل از جنس و فصل تولیدمثل است.
این ماهی مورد تغذیه ماهیان بزرگتر بویژه کوسه‌ماهیان و نیز پستانداران آبزی قرار می‌گیرد.
بر خلاف سایر کوسه‌ها برای جذب اکسیژن آب نیاز به حرکت پیوسته ندارد.
در آبشش آنها سلول‌های غنی از آنزیم NKA بصورت کیسه‌ای و پراکنده و در سه نوع مختلف وجود دارد.

■ تولیدمثل گربه‌کوسه لکه‌دار

تخمگذار و با جنس‌های مجزا. تخم‌ها درون کیسه تخم مدور به اندازه 5 در 11 سانتیمتر، تخم‌ها بصورت جفتی گذاشته می‌شوند. جنین فقط از زرده تغذیه می‌کند.
لارو بعد از تخمه‌گشایی 13 تا 17 سانتیمتر است.
بالغین از 87 سانتیمتر طول دارند.
در اسارت نیز تولیدمثل می‌کند.
در یک نمونه مادهء در اسارت، ذخیره اسپرم برای مدت طولانی دیده شده است.
مادهء در اسارت، 466 تخم در طول یک سال می‌گذارد و با افزایش نرها تا شش عدد، این تخمها به 692 عدد در سال هم می‌رسد. تنها حدود 21 درصد این تخمها گشوده می‌شوند. شرایط اسارت بویژه تغییر دمای آب در این مساله تاثیرگذار است.
تحقیقات در ایران نشانگر افزایش غلظت هورمون های تیروئیدی در فصل تولیدمثل نسبت به فصل غیر تولیدمثل می‌باشد، به طوری که احتمالا برای تکوین تخم در کوسه های ماده غلظت هورمون T4 خون افزایش چشمگیری می‌یابد.

■ صید گربه‌کوسه لکه‌دار

با ترال و تور گوشگیر کف و رشته‌قلاب در مناطق فلات قاره و نزدیک ساحل صید می‌شود.
برای صید با قلاب بیشتر از طعمهء ماهی مرکب استفاده می‌شود.

■ ارزش‌های اقتصادی گربه‌کوسه لکه‌دار

صید آن ارزش تجاری دارد.
با وجود خوش‌خوراک بودن، کمتر مصرف می‌شود.
به عنوان ماهی آکواریومی دارای اهمیت است. برای آکواریوم به کشورهای مختلف دنیا مثل کانادا، مکزیک، ایالات متحده و اروپا برده شده است.

■ وضعیت ذخایر گربه‌کوسه لکه‌دار

در سیاهه قرمز گونه‌ها، وضعیت در نزدیکی تهدید (NT) دارد. در استرالیا که صید آن محدودیت دارد و در مناطق حفاظت شده است، وضعیت مناسبتری دارد.
فشار به این گونه به جهت تخریب زیستگاه‌های ساحلی و نیز تنوع روش‌های صید آسیب‌زننده به آن می‌باشد.
از وضعیت ذخایر جهانی آن اطلاع دقیقی نیست اما در بازارهای تایلند به میزان زیادی فروخته می‌شود.
غواصان نیز ندرتا در مورد دیدن آن گزارش می‌دهند.

■ بهداشت و بیماری‌های گربه‌کوسه لکه‌دار

◄ آبشش گربه‌کوسه لکه‌دار گاهی با لارو جورپایان آلوده می‌شود.
◄ تحقیقات انجام‌شده در خورموسی در سال 1395، نشان می‌دهد که تجمع فلزات سنگین در کبد و عضلات این ماهی مشاهده می‌شود که در میان این فلزات، جیوه بالاتر از حدّ استاندارد و احتمالا بخاطر صنایع پتروشیمی منطقه است.

○ تصاویر و فیلم‌های گربه‌کوسه لکه‌دار: