:: ماهیان دریای خزر ایران ← خانواده تاسماهیان ← گونه ماهی قره برون
• این گونه در بخش ماهیان آب‌های داخلی ایران نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Acipenser persicus (Borodin, 1897)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی قره برون، تاسماهی ایران، تاس ماهی ایرانی
• اسامی محلی » تاسماهی
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Subclass: Chondrostei (زیر رده: عضروفی‌استخوانان)
← Order: Acipenseriformes(راسته: تاس‌ماهی‌سانان)
← Family: Acipenseridae (خانواده: تاسماهیان) (En: Sturgeons)
← Subfamily: Acipenserinae
← Genus: Acipenser (جنس: تاس‌ماهی‌های اصلی)
← Species: Acipenser persicus (گونه: ماهی قره برون)
◄ -
:: نام انگلیسی: Persian sturgeon -
• سایر زبان‌ها: روسی » Persidskii oseter. ترکی » Iran mersini
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Acipenser güldenstädti persicus
:: ریشه لغوی: Acipenser: از واژه acipenser (لاتین) =تاسماهی
■ کشورهای محل زندگی ماهی قره برون:
• گزارش‌شده از آب‌های ایران، و بجز ایران در این کشورها گزارش شده است:
جمهوری آذربایجان، گرجستان، قزاقستان، ترکمنستان، روسیه
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی قره برون:
• بومی در دریای خزر ، در اغلب سواحل جنوبی آن و رودخانه‌های وابسته به آن برای تولیدمثل. تعداد زیادی از آن زمستان را در قسمت میانی و جنوبی دریای خزر گذرانده و در این مناطق تغذیه می‌کند. پراکندگی آن در نقاط مختلف خزر تقریبا یکسان است اما در جنوب و جنوب شرق دریای خزر کمی بیشتر است. برای تخمریزی در صورت مناسب بودن وضع رودخانه، وارد رودهایی نظیر گرگانرود، تجن، سفیدرود و ...می‌شود.
: سایر اکوسیستم‌ها در بیرون ایران:
سواحل دریای خزر، دریای سیاه، رودهای منتهی به خزر نظیر کورا، ولگا، اترک، اورال و سامور.
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی قره برون:
دریازی، آب لب‌شور و آب شیرین. نزدیک بستر. مهاجر به رودخانه
ساکن آب‌های معتدل
ساکن نواحی ساحلی و خورها. برای تخمریزی وارد رودخانه‌های بزرگ و عمیق و خروشان می‌شود. نوزاد در رودخانه‌ها اولین تابستان را می‌گذراند
مختصات جغرافیایی: از 52°شمالی تا 36°شمالی و 38°شرقی تا 54°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی قره برون:
• شکل بدن: تعداد شعاع‌های غیرمنشعب باله پشتی 27 تا 51 عدد | باله مخرجی 16-35 عدد | صفحات استخوانی پشت 7-19، کناری 23-50، شکمی 7-13 و عدد | خارهای آبششی 15 تا 31 عدد | صفحات استخوانی (اسکات) نسبت به چالباش کمتر و طول سر بلندتر است. | بدن کشیده و باریک | رنگ بدن نسبت به چالباش روشن‌تر است. |
• اندازه: حداکثر طول کل گزارش شده، 2.55 متر . متوسط طول نرها و ماده‌ها در سن 15 سالگی به ترتیب 122 و 132 سانتیمتر گزارش شده است. در سال 1377، میانگین طول نرها و ماده‌ها در سواحل ایران به ترتیب 138.9 و 152.3 سانتیمتر بوده است. وزن آنها در همین سال به ترتیب 19.4 و 27.7 کیلوگرم بوده است.
• طول عمر: حداکثر 48 سال در رود کورا. در رودخانه سفیدرود، در سال 1961، نمونه‌ها 7 تا 45 ساله بوده‌اند. بیشتر گروه‌های سنی صید شده در ایران طی سال‌های 1369 تا 1377 بین 14 تا 16 ساله بوده‌اند.
• غذا: طعمه‌های مورد تغذیه قره برون در سواحل جنوبی دریای خزر شامل کیلکاماهیان، گاوماهیان، شگ‌ماهیان، سیاه‌کولی، سخت‌پوستان نظیر خرچنگ، میگو و بالانوس، کرم‌های پرتار و... هستند.
پژوهش دیگری در سال 1384 نشان داد که مواد غذایی داخل معده قره برون شامل انواعی از ماهیان استخوانی نظیر گاوماهی (Neogobius sp.)، شیشه ماهی (Atherina sp.)، كیلكای معمولی (Clupeonella cultriventris) و كرم‌های آمفاریتیده Hypanai sp.، كرم نرئیس (Nereis diversicolor)، انواع سخت‌پوستان نظیر Paramysis sp.، گاماروس و صدف‌های دو‌كفه‌ای (Abra ovata) بود.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید/زیگوتیک (2n) برابر 240-240 و تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید/گامتیک (n) هم 120 گزارش شده است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: رشد این ماهی از چالباش (تاسماهی روس) بیشتر است.
ترکیبات آنتی‌ژن از پروتئین‌های سرم خون این ماهی با ماهی چالباش در ناحیه آلبومین‌های آلفا-گلوبولین و بتا1-آلفا2 گلوبین تفاوت دارند.
■ تولیدمثل ماهی قره برون:
تاسماهی ایرانی (قره‌برون) در سواحل جنوبی دریای خزر، در شرایط مساعد، در دو فصل بهار (فروردین-اردیبهشت) و پاییز (شهریور-مهر) به رودخانه‌هایی نظیر سفیدرود، گرگانرود و تجن مهاجرت می‌نماید. در رودخانه ولگای روسیه، این ماهی با سرعت 22.6 کیلومتر در روز مهاجرت می‌نماید. ماهیان بلافاصله بعد از تولیدمثل رودخانه را ترک کرده و به دریا باز می‌گردند. تنها تعداد محدودی از آنها برای چندماه بعد در رودخانه باقی می‌مانند. بچه‌ماهیان نیز بعد از 8 تا 10 روز و به ندرت تا 1 ماه، رودخانه را با سرعت حدود 35 کیلومتر در روز ترک کرده و به دریا می‌روند.
در رودخانه ولگای روسیه، تعداد زیادی از آنها را در ماه‌های مرداد و شهریور با اندازه 26 تا 60 میلیمتر در حال عبور از رودخانه می‌توان دید.
در رودخانه کورا نرها در سن 8 و ماده‌ها در سن 12 سالگی بالغ می‌شوند. در ولگا این سن به ترتیب 15 و 18 سالگی است.
همآوری مطلق بسته به سن و ویژگی‌های فردی ماهی متغیر است. دامنهء تغییرات آن از 85000 تا 840000 تخمک (متوسط 350000) است.
در سفیدرود، در سال 1330 بررسی‌ها نشان داد که ماهیان با طول 141 تا 150 سانتیمتر، هماوری 200000 و ماهیان با طول 181 تا 190 سانتیمتر، هماوری 375000 عدد تخمک را داشته‌اند.
قطر تخمک‌ها 3.2 تا 3.8 مییلمتر است.
بستر تولیدمثل قره برون در رودخانه مشابه سایر ماهیان خاویاری، قلوه‌سنگی همراه با تکه‌های تخته‌سنگ و کمی گل و لای و عمق آب در محل تولیدمثل 2 تا 20 متر با سرعت جریان 1 تا 1.7 متر بر ثانیه است.
■ صید ماهی قره برون:
بیشترین میزان صید تاسماهیان ایران را دارد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی قره برون:
دارای ارزش تجاری بسیار بالایی است.
گوشت و خاویار این ماهی دارای ارزش غذایی زیادی است، به طوری که گوشت آن 11 درصد چربی و 15.6 درصد پروتئین دارد و خاویار آن نیز دارای 11 تا 16 درصد چربی و 23 تا 27 درصد پروتئین است.
تعداد آن در سال‌های 1350 در سواحل ایران کم بوده اما بعدها افزایش پیدا کرده است.
در سواحل ایران، 15.75 درصد از وزن بدن این ماهی را خاویار تشکیل می‌دهد.
■ وضعیت ذخایر ماهی قره برون:
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "در معرض انقراض" (CR) است.
در سال 1377 تعداد 22586417 عدد بچه این ماهی در رودخانه‌های ایران رهاسازی شد و این کار تقریبا هرساله انجام می‌شود.
فراوانترین گونه تاسماهیان ایران است، اما کاهش شدید نسل آن نسبت به گذشته محسوس است. ضمن آنکه امکان "تکثیر طبیعی" آن وجود ندارد. به عبارت دیگر این گونه بدون کنمک انسان و تکثیر مصنوعی امکان ادامه نسل ندارد.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی قره برون:
دو انگل Diplostomum spathaceum و Trichodina sp در بچه ماهی قره برون شناسایی شده‌اند.
لارو انگل آنیزاکیس در بچه ماهیان نورس قره برون مشاهده شده است.
○ تصاویر و فیلم از ماهی قره برون: |
