:: ماهیان دریای خزر ایران ← خانواده قنات‌ماهیان ← گونه مرواریدماهی
• این گونه در بخش ماهیان آب‌های داخلی نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
◄ در رده‌بندی‌های قدیمی‌تر، در خانوادهء کپورماهیان (Cyprinidae) بوده است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Alburnus alburnus (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: مرواریدماهی، کولی، کولی ایرانی، ماهی مروارید.
• اسامی محلی » کولی (نام عمومی محلی چندین گونه ماهی در شمال ایران)
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Leuciscidae (خانواده: قنات‌ماهیان) (En: Minnows)
■ این گونه در گذشته در خانوادهء کپورماهیان (Cyprinidae) و زیرگونه‌ای به نام Alburninae قرار داشته است.
← Subfamily: Leuciscinae
← Genus: Alburnus (جنس: کولی‌های ایرانی)
← Species: Alburnus alburnus (گونه: مرواریدماهی)
:: نام انگلیسی: Common bleak و نیز bleak, Persian bleak, Sefid River Bleak.
• سایر زبان‌ها: روسی » Ukleika. ترکی » Inci baligi
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Cyprinus alburnus, Abramis alburnus, Leuciscus alburnus, Aspius ochrodon, Aspius alburnoides, Alburnus acutus, Alburnus obtusus, Alburnus strigio, Alburnus charusini, Alburnus charusini hohenackeri...
:: ریشه لغوی: Alburnus : از واژه Al Bura، نام شهری که این ماهی از آنجا شناخته شده است.
■ کشورهای محل زندگی مرواریدماهی
• گزارش‌شده از ایران در دریای خزر و رودهای منتهی به آن و نیز:
ترکیه، اتریش، روسیه سفید، بلژیک، جمهوری چک، بلغارستان، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، لتونی، لیتوانی، مولداوی، هلند، لهستان، رومانی، روسیه، صربستان، اسلواکی، سوئد، سوییس، انگلستان، اوکراین
معرفی‌شده به قبرس، ایتالیا، پرتغال، اسپانیا، الجزایر
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده مرواریدماهی
• بومی در آب‌های ایرانی دریای خزر و رودهای حوضهء آبریز آن . در رودها بیشتر از دریا است. در تمامی زیستگاه‌های مناسب در حوضه جنوبی دریای خزر بسر می‌برد. در آب‌های استان گلستان تعداد قابل توجهی از آن وجود دارد. آب لب‌شور را کمتر تحمل می‌کند و بیشتر در پایین‌دست رودخانه‌ها است. در مصب رودها زیاد است. بجز حوضه آبریز خزر، آب‌های داخلی دیگر ایران به شکل ناخواسته و توسط انسان منتقل شده، نظیر منطقهء پلدختر لرستان، دریاچه زریوار مریوان، هامون سیستان، استخرهای پرورش ماهی سمنان و....
• سایر نقاط جهان:
دریای خزر، اقیانوس اطلس، دریای بالتیک، دریای برنتس، سواحل ایبریا، رودخانه‌های: باگ، دانوب، دنیپر، دون، دسنا، دنیستر، دراوا، دوینا، الب، امبا، گورین، کاما، کوبان، کرینکا، لوئار، ولگا، اودِر، پچورا، پو، راین، ساراتا، ساوا، سیرِت، رود اورال، رود وستر و...
■ ویژگی‌های زیستگاه مرواریدماهی
آب شیرین و اب لب‌شور. بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر). مهاجر در رودخانه. در pH بیش از 7 و dH بیش از 10 وجود دارد.
در عمق بیش از 1 متری مشاهده می‌شود.
ساکن نواحی معتدله با دمای 10 تا 20 درجه سانتیگراد.
ساکن آب‌های آزادِ دریاچه‌ها و رودهای بزرگ و متوسط. در زمستان‌ها در آب‌های حاشیه‌ای و ساکن تجمع می‌یابند.
بالغین در آب‌های کم‌عمق نزدیک سطح زندگی می‌کنند. لاروها در منطقه لیتورال رودها و دریاچه‌ها (مناطق مجاور منطقهء ساحلی) و با افزایش سن، ماهیان جوان به سمت مناطق غیرساحلی و پلاژیک می‌روند.
مختصات جغرافیایی: از 68°شمالی تا 35°شمالی و 6°غربی تا 60°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک مرواریدماهی
• شکل بدن: باله پشتی دارای 2-4 شعاع سخت و 7-9 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 14-20 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 1 شعاع سخت و 14-18 شعاع نرم | باله شکمی دارای 2 شعاع سخت و 7-8 شعاع نرم | تعداد مهره‌ها 41-44 عدد | تعداد جارویی‌های (Gill Rakers) آبششی 16-23 عدد | فلس‌های خط جانبی 48-55 عدد | روی خط جانبی 7-9 ردیف و زیر خط جانبی 3-4 ردیف فلس دارد | بدن دوکی‌شکل و نرمال | پایهء باله مخرجی به موازات شعاع‌های مشعب باله پشتی شماره 4 و 5 است | دارای کیل شکمی، از مخرج تا پایه باله شکمی | دهان کمی بالایی (زبرین) | باله دمی دارای 19 شعاع | فلس‌ها نازک و سست | دندان حلقی دو ردیفه و تا حدی دندانه دار با فرمول 2.5-5.2 یا 1.5-5.1 است
• اندازه: حداکثر طول کل 25 سانتیمتر و میانگین طول کل رایج آن 15 سانتیمتر است. در ایران بیشترین طول آن 9.5 سانتیمتر گزارش شده است.
بیشترین وزن گزارش‌شده، 60 گرم بوده است.
• طول عمر: 4 سال
• غذا: بطور کلی از پلانکتون بویژه سخت‌پوستان و نیز حشرات آبزی یا بی‌مهرگانی که به آب می‌افتند تغذیه می‌کنند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلویید/گامتیک (n) برابر 25 عدد و کروموزوم‌های دیپلوئید/زیگوتیک (2n) برابر 50-50 عدد است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. معمولا بصورت گله‌ای زندگی می‌کنند.
• سایر توضیحات: این ماهی مورد تغذیه گونه‌هایی مثل اردک‌ماهی، سوف معمولی (Sander lucioperca)، ماهی اسبله (Silurus glanis)، چرب ماهی (Lota lota) و شاه‌ماهی گونهء Alosa macedonica قرار می‌گیرد.
سرعت شنای آن در حالت انفجاری، 0.5 متر بر ثانیه و تقریبا 5 برابر طول کل در ثانیه است.
■ تولید مثل مرواریدماهی
در اندازهء 9.9 سانتیمتری بالغ هستند.
تخمریزی در جویبارهای کم‌عمق و در طول سواحل سنگی دریاچه‌ها و گاهی بالای گیاهان شناور انجام می‌شود.
تخم‌ها به سنگ‌ها یا گیاهان متصل شده و در 4 روز گشوده می‌شوند.
فصل تخمریزی بسته به مکان متفاوت است ولی بیشتر در فاصله ماه‌های مارس تا جولای انجام می‌شود.
هماوری مطلق این ماهی در دریاچه کورونیا یونان، از 3448 تا 14695 تخم بوده است.
تخمریزی چندمرحله‌ای است.
■ صید مرواریدماهی
صید ورزشی می‌شود.
■ ارزش‌های اقتصادی مرواریدماهی
به عنوان طعمه‌ای مناسب برای صید ماهیان گوشتخوار استفاده می‌شود.
جذابیت صیدتجاری کمی دارد اما گوشت آن مطبوع است.
در گذشته از فلس آن برای ساخت اسانس d"Orient برای پوشش مروارید مصنوعی استفاده می‌شده است.
تکثیر و پرورش آن انجام می‌شود.
■ وضعیت ذخایر مرواریدماهی
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
در ایران نیز وضعیت آن مناسب و با نگرانی کم است. گستردگی پراکنش و مقاومت نسبی آن به آلودگی آب و عدم بهره‌برداری از آن، عامل این وضعیت است.
■ بهداشت و بیماری‌های مرواریدماهی
انتقال ناخواسته و غیرطبیعی آن توسط انسان به نقاط مختلف ایران، منجر به انتقال برخی انگل‌ها و بیماری‌ها به ماهیان بومی آن مناطق شده است.
○ تصاویر و فیلم از مرواریدماهی: |
