:: ماهیان دریای خزر ایران ← خانواده گاوماهیان ← گونه گاوماهی کوتوله قفقازی
» این ماهی در بخش ماهیان آب‌های داخلی نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Knipowitschia caucasica (Berg, 1916)j
:: نام فارسی و محلی ایران: گاوماهی کوتوله قفقازی، گاوماهی قفقازی، گل‌ماهی قفقازی
• اسامی محلی » -
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Gobiiformes (راسته: گاوماهی‌سانان)→ منابع قدیمی‌تر: سوف‌ماهی‌سانان
← Suborder: Gobioidei (زیرراسته: گاوماهی‌واران)
← Family: Gobiidae (خانواده: گاوماهیان) (En: Gobies)
← Subfamily: Gobiinae
← Genus: Knipowitschia
← Species: Knipowitschia caucasica (گونه: گاوماهی کوتوله قفقازی)
:: نام انگلیسی: Caucasian dwarf goby -
• سایر زبان‌ها: روسی » Bychok-bubyr. ترکی » Kaya balığı
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Pomatoschistus caucasicus, Gobius lencoranicus, Gobius caucasicus, Bubyr caucasicus kosswigii
:: ریشه لغوی: Knipowitschia : به نام نیکولای کنیپوویچ، ماهی‌شناس روس
■ کشورهای محل زندگی گاوماهی کوتوله قفقازی
• گزارش‌شده از ایران در دریای خزر و کشورهای دیگر نظیر:
ارمنستان، آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، بلغارستان، یونان، ایتالیا، رومانی، روسیه، اوکراین
معرفی شده به کشورهای قزاقستان، ازبکستان، مجارستان
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گاوماهی کوتوله قفقازی
• بومی در آب‌های ایرانی دریای خزر و رودخانه‌های منتهی به آن (کمتر از دریا). در حوضه جنوبی دریای خزر در خلیج گرگان، مصب رودخانه قره‌سو و تالاب گمیشان تعداد زیادی از آن صید گردیده است.
• سایر نقاط جهان:
دریای خزر، دریاچه آرال، دریای سیاه، دریای مدیترانه، دریای آزوف، دریای مرمره، رودخانه باگ، رودخانه دون، رودخانه دانوب، رود دنستر، رود دنیپر، رود خوپر، رود کرینکا، رود کوبان، رود کورا، رود ولگا، دریاچه اورال، و...
■ ویژگی‌های زیستگاه گاوماهی کوتوله قفقازی
دریازی، آب شیرین، آب لب‌شور. مجاور بستر. چندمهاجرته.
در عمق 0 تا 2 متری مشاهده می‌شود.
ساکن آب‌های معتدله
این گونه آب‌های شیرین تا کاملا شور را تحمل می‌کند و اغلب مناطق کم‌عمق ساحلی را برای زندگی انتخاب می‌نماید. نمونه‌هایی از آن حتی در نزدیکی چشمه‌های با سولفور زیاد و دمای بالا مشاهده شده‌اند. مناطق پوشیده‌شده از گیاهان آبزی را ترجیح می‌دهند.
مختصات جغرافیایی: از 47°شمالی تا 38° شمالی و 12°شرقی تا 61°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گاوماهی کوتوله قفقازی
• شکل بدن: باله‌های پشتی مجموعا دارای 7 شعاع سخت و 7-8 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 1 شعاع سخت و 7-9 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 13-18 شعاع نرم | باله دمی کم و بیش دایره‌ای | تعداد مهره‌ها 31 تا 32 عدد گزارش شده است | تعداد فلس‌های پهلویی در امتداد باله پشتی با ناحیه شکم 30 تا 37 عدد | در پهلوها فلس وجود دارد ولی در قسمت پشت، سر و زیرگلو موجود نیست | ماهیان نر با رنگ تیره از ماهیان ماده مشخص می‌شوند. | روی سر دارای عضو و همچنین کانال حسی است | پیت ارگان‌های آلفا زیرپشمی هستند و تعداد آن‌ها 9 عدد است که بصورت کمان در زیر چشم قرار دارند | چشم‌ها در طرفین سر هستند.
• اندازه: حداکثر طول کل 5 سانتیمتر. در ایران در خلیج گرگان میانگین طول 4 سانتیمتر و حداکثر طول 5 سانتیمتر بوده است.
• طول عمر: 2 سال.
• غذا: در دریای خزر عمدتا از لارو شیرونومیده و تا حد کمی از سخت‌پوستان و ماهیان کوچک.
• ژنتیک: -
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: -
■ تولید مثل گاوماهی کوتوله قفقازی
در قسمت‌های پایین دست ولگا از اواخر فروردین تا اوایل خرداد تخمریزی می‌کند.
در سن 8-10 ماهگی و طول 20 تا 30 میلیمتر بالغ می‌شوند و تخم‌ها را روی گیاهان و یا داخل دوکفه‌ای‌های مرده می‌ریزند.
تخمریزی چند مرحله‌ای است. ممکن است تا چهار مرحله طول بکشد.
احتمالا بعد از اولین تخمریزی می‌میرند.
هم‌آوری این گونه 221 تا 786 تخمک برای ماهیان با طول 20 تا 45 میلیمتر است، اگرچه حداکثر هم‌آوری این گونه در بلغارستان 1389 عدد گزارش شده است.
تخمریزی در مناطق کم‌عمق با عمق 10 تا 40 سانتیمتر صورت می‌گیرد.
فراوانی قطر تخمک‌ها نشان می‌دهد که گونه در دفعات متعدد تخم می‌کند.
از تخم و نوزاد نگهداری می‌کنند.
■ صید گاوماهی کوتوله قفقازی
-
■ ارزش‌های اقتصادی گاوماهی کوتوله قفقازی
کوچک و غیرقابل مصرف است.
■ وضعیت ذخایر گاوماهی کوتوله قفقازی
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
در ایران نیز جمعیت خوبی از این گونه وجود دارد.
■ بهداشت و بیماری‌های گاوماهی کوتوله قفقازی
-
○ تصاویر و فیلم از گاوماهی کوتوله قفقازی: |
