:: ماهیان دریای خزر ایران ← خانواده قنات‌ماهیان ← گونه شمشیرماهی آب شیرین
» این ماهی در بخش ماهیان آب‌های داخلی نیز شرح داده شده است.
◄ در رده‌بندی‌های قدیمی‌تر، در خانوادهء کپورماهیان (Cyprinidae) بوده است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Pelecus cultratus (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: شمشیرماهی آب شیرین، شمشیرماهی، تیغ‌ماهی
• اسامی محلی » کولی (به گونه‌های متعددی در شمال ایران کولی گفته می‌شود.)
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Leuciscidae (خانواده: قنات‌ماهیان) (En: Minnows)
■ این گونه در گذشته در خانوادهء کپورماهیان (Cyprinidae) قرار داشته است.
← Subfamily: Leuciscinae
← Genus: Pelecus (جنس: تیغ‌ماهی)
← Species: Pelecus cultratus (گونه: شمشیرماهی آب شیرین)
:: نام انگلیسی: Sichel و نیز Razorfish, Sabre carp, Ziege
• سایر زبان‌ها: روسی » Chekhon. ترکی » Tschekhon
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Cyprinus cultratus, Clupea ziga, Salmo microps
:: ریشه لغوی: Pelecus از واژه pelekys (یونانی) = تبر
■ کشورهای محل زندگی شمشیرماهی آب شیرین
• گزارش‌شده از ایران در دریای خزر و کشورهای دیگر نظیر
آسیا: افغانستان، قزاقستان، ترکمنستان، ازبکستان
اروپا: روسیه، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، اتریش، روسه سفید، بلغارستان، کرواسی، چک، استونی، فنلاند، آلمان، مجارستان، لتونی، لیتوانی، مولداوی، لهستان، رومانی، صربستان، اسلوواکی، اسلوونی، سوئد، اوکراین
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده شمشیرماهی آب شیرین
• بومی در آب‌های ایرانی دریای خزر و رودهای وابسته به آن به میزان کم دیده می‌شود و بیشتر اطراف تالاب انزلی حضور دارد » هم نمونه دریازی مهاجر و هم نمونه ساکن ثابت رودخانه دارد.
• سایر نقاط جهان:
دریاچه آرال، اقیانوس اطلس، دریای بالتیک، دریای سیاه، دریای آزو، رودخانه آمودریا، رود باگ، دانوب، دنیپر، دُن، رود دنیستر، رود کوبان، رود کورا، رود ولگا، رود نمان، رود نِوا، رودخانه اونِگا، رودخانه تِتِرِف، رود تیسزا، رود اورال، رود ویستولا، دریاچه لادوگا، دریاچه اونگا
■ ویژگی‌های زیستگاه شمشیرماهی آب شیرین
ساکن آب لب‌شور و آب شیرین، پلاژیک، رود رو
در عمق بیش از 20 متری حضور دارد
ساکن نواحی معتدله با دمای 10 تا 20 درجه سانتیگراد
بالغین در پایین‌دست رودهای بزرگ و نیز دریای خزر، شرق بالتیک و دریاچه آرال زندگی می‌کنند.
مختصات جغرافیایی: از 63°شمالی تا 36°شمالی و 8°شرقی تا 73°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک شمشیرماهی آب شیرین
• شکل بدن: باله پشتی دارای 2-3 شعاع سخت و 6-7 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 2-3 شعاع سخت و 24-29 شعاع نرم | دهان فوقانی | سوراخ آبششی بزرگ | خارهای آبششی بلند به تعداد 18 تا 23 عدد خار بر روی اولین کمان آبشی | دندان حلقی دوردیفی با فرمول 5.2-2.5 و تا حدی دندانه‌دار است. | دهان مورّب | خط جانبی کوتاه موجدار | شکم دارای لبهء تیز
• اندازه: حداکثر طول کل 60 سانتیمتر و میانگین رایج طول کل 25 سانتیمتر است. حداکثر وزن 2 کیلوگرم است. در حوضه جنوبی دریای خزر نمونه‌های با طول استاندارد 20 سانتیمتر صید شده‌اند.
• طول عمر: 11 سال.
• غذا: تغذیه از زوپلانکتون‌ها، بی‌مهرگان خاکی و ماهیان کوچک.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلویید/گامتیک (n) برابر 25 عدد و کروموزوم‌های دیپلوئید/زیگوتیک (2n) برابر 50-50 عدد است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل شمشیرماهی آب شیرین
در 2 تا 3 سالگی بالغ می‌شود. در بهار در رودها تخمریزی می‌کنند و سپس به خورها برمی‌گردند. تخمهای خود را در آب‌های آزاد رها می‌کنند.
تخمریزی در اروپا در ماه‌های می، ژوئن و جولای انجام می‌شود. در رود سیردریا بین آوریل، می و ژوئن تخمریزی روی می‌دهد. از تخم و نوزاد نگهداری نمی‌کنند.
هماوری مطلق آن بطور متوسط 35500 عدد تخمک است. 3 تا 4 روز بعدتخمریزی، تخم‌ها گشوده می‌شوند.
نوزادان ممکن است در طی اولین تابستان به خورها مهاجرت کنند.
■ صید شمشیرماهی آب شیرین
-
■ ارزش‌های اقتصادی شمشیرماهی آب شیرین
ارزش صیادی کمی دارد. در ایران نیز هیچگاه جزو گونه‌های اقتصادی نبوده و بسیار کم صید می‌شود.
■ وضعیت ذخایر شمشیرماهی آب شیرین
در سیاهه قرمز گونه‌ها دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است. وضعیت محلی ذخایر آن در ایران نیازمند حفاظت (CD) است و مقدار آن بسیار کم است.
■ بهداشت و بیماری‌های شمشیرماهی آب شیرین
-
○ تصاویر و فیلم از شمشیرماهی آب شیرین: |
