:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده کپورماهیان شرق آسیا ← گونه ماهی تیزه‌کولی
• این گونه در بخش ماهیان دریای خزر نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
◄ در رده‌بندی‌های قدیمی‌تر، در خانوادهء کپورماهیان (Cyprinidae) بوده است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Hemiculter leucisculus (Basilewsky, 1855)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی تیزه‌کولی، تیزکولی
• اسامی محلی » -
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Xenocyprididae (خانواده: کپورماهیان شرق آسیا) (En: East Asian minnows)
■ قبلا در خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) و زیرخانواده‌ای با نام Cultrinae قرار داشته است.
← Genus: Hemiculter
← Species: Hemiculter leucisculus (گونه: ماهی تیزه‌کولی)
:: نام انگلیسی: Sharpbelly و نیز Sawbelly, Common sawbelly, Buyr sawbelly, Buyr sawbelly
• سایر زبان‌ها: روسی » Vostrobryushka
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Culter leucisculus, Chanodichthys leucisculus, Squaliobarbus annamiticus, Hemiculter schrencki, Hemiculter kneri, Hemiculterella eigenmanni, Parapelecus eigenmanni, Hemiculter eigenmanni, Cultriculus akoensis, Hemicultur clupeoides و Kendallia goldsboroughi
:: ریشه لغوی: Hemiculter از واژه hemis (یونانی)= نیمه + culter (لاتین)= چاقو
■ کشورهای محل زندگی ماهی تیزه‌کولی
• معرفی‌شده به ایران (غیربومی) در دریای خزر و کشورهای دیگر نظیر
روسیه، چین، هنگ کنگ، ژاپن، قزقستان، کره شمالی، کره جنوبی، مغولستان، تایوان، ویتنام
معرفی شده به: افغانستان، عراق، ازبکستان
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی تیزه‌کولی
• معرفی‌شده به آبهای ایرانی دریای خزر (در دریای خزر نادر است و بیشتر ساکن آب شیرین می‌باشد، در تالاب انزلی فراوانی زیادی دارد. اولین‌بار در بهار سال 1369 درتالاب انزلی گزارش شده است و در حال حاضر در حوضه جنوبی دریای خزر در تالاب انزلی، سفیدرود، تالاب گمیشان و تالاب‌های بین‌المللی آلاگل، آجی گل و آلماگل وجود دارد. در سال 1394 از زرینه‌رود گزارش شده است که احتمالا همراه کپورماهیان پرورشی منتقل شده. دریاچه سد آزاد استان کردستان، سد گلستان و وشمگیر، گرگانرود. دریاچه سد شهید کاظمی (سد بوکان) زرینه‌رود.
• سایر نقاط جهان:
دریای خزر، خلیج یانگتسه، رود آمور، رود دا، رود داکرونگ، رود هان، رود کوم، رود ناکدونگ، رود یانگتسه، رود یونگسان، دریاچه خانکا
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی تیزه‌کولی
ساکن آب شیرین و آب لب‌شور. بنتوپلاژیک (کف و دور از کف)
ساکن pH بیش از 7 و dH بیش از 15
در عمق سطح تا ده متری مشاهده می‌شود.
ساکن رودها و مخازن آبی بزرگ
ساکن نواحی گرمسیری، با دمای 18 تا 22 درجه سانتیگراد
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی تیزه‌کولی
• شکل بدن: باله پشتی دارای 3 شعاع سخت و 6-7 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 11--13 شعاع نرم | باله شکمی دارای 1 شعاع سخت و 7 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 1 شعاع سخت و 13 شعاع نرم | باله دمی دوشاخه و نرمال | خط جانبی دارای 49-55 فلس | جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) به تعداد 15-18 عدد | بدن دوکی‌شکل | خط جانبی کامل که از ناحیه باله سینه‌ای به سمت پایین رفته یک زاویه را می‌سازد و در طول باله مخرجی به سمت بالا می‌رود تا به وسط باله دمی برسد | رنگ بدن در پشت سبزخاکستری و در ناحیه شکم سفید است | خط دارای لبهء تیز (کیل) در سطح شکمی از باله سینه‌ای تا باله مخرجی | دندان حلقی 3 ردیفی با فرمول 2.4.5-5.4.2 یا 1.4.5-5.4.1 یا 2.4.5-4.4.2
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 23 سانتیمتر و میانگین طول استاندارد رایج 16.9 سانتیمتر. در ایران حداکثر طول استاندارد 17.5 سانتیمتر و در تالاب انزلی یک پژوهش میانگین طول کل را 10.7 سانتیمتر گزارش کرده است.
• طول عمر: پژوهشی در تالاب انزلی، حداکثر سن را 4 سال اعلام کرده که بیشترین میانگین آن 2 ساله بوده‌اند. طول نرها از ماهیان هم‌سن کوچکتر است.
• غذا: فیتوپلانکتون، زئوپلانکتون، حشرات آبزی، نمونه‌های بزرگتر از تخم سایر ماهیان و حتی بچه‌ماهی تغذیه کرده و طیف غذایی وسیع و متغیر دارد. مواد آواری، علف‌ها و جلبک‌های کفزی و.. از دیگر مواد غذایی مصرفی آن هستند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n) برابر 24 و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 48-48 است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. برای طبیعت ایران نظر به غیربومی بودن، مضر است.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل ماهی تیزه‌کولی
در اندازهء 9 تا 13 سانتیمتری بالغ هستند.
این ماهی در سن 2 تا 3 سالگی بالغ است و در تالاب انزلی از دهه سوم خرداد تا 20 تیر تولیدمثل می‌نماید.
نسبت جنسی آن 1 نر به 1 ماده است.
قطر تخمک نیز 0.66 میلی‌متر اندازه‌گیری گردیده است.
در منطقهء پریمورسکی روسیه، در ماه‌های ژوئن، جولای و آگست تخمریزی می‌کند.
■ صید ماهی تیزه‌کولی
صید ورزشی می‌شود. در تور پره می‌افتد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی تیزه‌کولی
کم ارزش است. در ایران غیربومی بوده و با توجه به رقابت غذایی با گونه‌های اقتصادی تالاب انزلی و مصرف تخم سایر ماهیان، اثرات منفی برای گونه‌های بومی دارد.
درچین میزان آن زیاد است و کنسرو هم از آن تهیه می‌شود.
■ وضعیت ذخایر ماهی تیزه‌کولی
در سیاهه قرمز گونه‌ها دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی تیزه‌کولی
پژوهشی در تالاب انزلی، در سال 91، وجود انگل مونوژن داکتیلوژیروس و ژیروداکتیلوس و Diplozoon paradoxum در این گونه گزارش شد. در مکان‌های حوضه مرکزی تالاب انزلی که بار آلودگی آب، ناشی از رودخانه پیربازار در آن محل بالاست، آلودگی انگل‌های مونوژن به میزان شدیدتر مشاهده شده است.
○ تصاویر و فیلم از ماهی تیزه‌کولی: |
