:: ماهیان آب‌های داخلی ایران ← خانواده اشلمبوماهیان ← گونه گربه‌ماهی نیش‌زن

■ سیستماتیک:

:: نام علمی گونه: Heteropneustes fossilis (Bloch, 1794)j
:: نام فارسی و محلی ایران: گربه‌ماهی نیش‌زن، گربه‌ماهی هندی، دود، دوده، گربه‌ماهی کیسه دار، اشلمبو
• اسامی محلی ایران » اشلمبو، دوده

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Siluriformes (راسته: گربه‌ماهی‌سانان)
← Family: Heteropneustidae (خانواده: اشلمبوماهیان) (En: Cardinalfishes)
← Genus: Heteropneustes
← Species: Heteropneustes fossilis (گونه: گربه‌ماهی نیش‌زن)

:: نام انگلیسی: Stinging catfish و نیز: Speichenwels, Bitchu,
• سایر زبان‌ها: روسی » Meshkozhabernyi som
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Silurus fossilis, Saccobranchus fossilis
:: ریشه لغوی: Heteropneustes از واژه Hetero (یونانی) =سایر، دیگر + pneu (یونانی)=تنفس

■ کشورهای محل زندگی ماهی سیم گربه‌ماهی نیش‌زن

:: بومی در ایران (در بعضی منابع ماهی غیربومی عنوان شده است) و نیز کشورهای بنگلادش، هند، میانمار، نپال، پاکستان، سریلانکا و سوریه.
:: معرفی‌شده به عراق و ترکیه
:: احتمال وجود آن در کامبوج، لائوس و تایلند جود دارد.

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گربه‌ماهی نیش‌زن

:: در ایران حوضه رودخانه‌های دجله و کارون. از جمله رودخانه جراحی، کرخه و...
:: در جهان حوضه رودخانه‌های سند، دجله، مکونگ، کریشنا(هند)، جایانتی(هند)، ایراوادی(میانمار)، گوداواری(هند)، آدما، بوکسا، دریاچه چیلیکا(هند) و....

■ ویژگی‌های زیستگاه گربه‌ماهی نیش‌زن

ساکن آب‌های شیرین و تا حد کمی لب شور، و نزدیک بستر است.
بالغین این ماهی عمدتا در آبگیرها، خندق ها، مرداب‌ها و باتلاقهای آب شیرین هستند، اما گاهی اوقات در رودخانه‌های گل آلود نیز دیده می‌شوند.
در pH بین 6 تا 8 و dH تا 30 و عمق تا یک متر حضور دارد.
در مناطق گرمسیری با دمای 21 تا 25 درجه دیده می‌شود.
مختصات جغرافیایی: از 33 تا 5 ° شمالی و 64 تا 97 ° شرقی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گربه‌ماهی نیش‌زن

• شکل بدن: باله پشتی کوتاه و بدون خار و دارای 6-7 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 60 تا 79 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای یک شعاع سخت و 6-7 شعاع نرم | باله شکمی دارای 6 شعاع نرم | باله دمی دارای 19 شعاع نرم | چهار جفت سبیلک | دندانها روی آرواره ها و استخوان تیغه ای Vomer قرار دارد | دهان عرضی و سر از بالا به پایین فشرده است | رنگ بدن سربی و بعضی از ماهیان با نوارهای طولی، متمایل به زرد و جوانتر ها گاه متمایل به قرمز هستند.
• اندازه: حداکثر طول کل گربه‌ماهی نیش‌زن، 30 سانتیمتر است.
• طول عمر: -
• غذا: همه چیزخوار است. غذای عمده گربه‌ماهی نیش‌زن شامل پاروپایان (Copepoda)، سیکلوپس ها (Cyclopoid)، نیم بالان(Hemiptera) مثل حشرات قایقران(Corixidae)، ماهی ها و باقیمانده آنها، دیاتوم ها، کلروفیسه ها، روتیفر، کم تاران، خانواده شیرونومید ها، سخت‌پوستان گروه جورپایان(Isopoda) و خانواده موریانه ها (Termitidae) است.
از نظر تغذیه سه اندازه برای آنها در نظر گرفته شده: در پاییز در اندازه‌های بین 10 تا 14.9 سانتیمر صد در صد از شیرونومیده تغذیه می‌کنند و در اندازه 15 تا 19.9 سانتیمتر، 20درصد از لاروهای شیرونومییده و 5درصد از آنها از ماهیها تغذیه می‌کنند، و اندازه 20 تا 25 سانتیمتری، 48 درصد از ماهیان تغذیه می‌کنند و در بهار در گروه 15 تا 19.9 سانتیمتری غذای اصلی 86 درصد و در مورد گروه 20 تا 25 سانتیمتری غذای آنها 64 درصد از حشرات است.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلویید/گامتیک (n) برابر 28 عدد (در بعضی منابع 29عدد) و تعداد کروموزمهای دیپلویید/زیگوتیک (2n) برابر 56-56 عدد (در بعضی منابع 58-58 عدد) است.
• ویژگی‌های رفتاری: خطرناک و سمی است. از غدد سمی زیر باله سینه‌ای و با کمک خار باله سینه‌ای نیش می زند.
• سایر توضیحات: در شرایط پرورشی تخمریزی طبیعی نمی‌کنند و معمولا با تزریق و دارو به رسیدگی می‌رسند.

■ تولید مثل گربه‌ماهی نیش‌زن

تخمگذار است و جنس‌ها جدا هستند. تولید مثل این ماهی در آب‌های محصور و در طول فصل بادهای موسمی انجام می‌شود، اما توان تولید مثل در آبگیرها، برکه ها و مخازن را نیز درصورت وجود بارندگی کافی و تجمع آب دارد.
تخم‌ها در یک مکان محفوظ که توسط والدین در گل و در آب‌های کم عمق ساخته می‌شود قرار داده می‌شوند. والدین از تخم‌ها و لاروهای نورس محافظت می‌کنند تا زمانی که خودشان بتوانند از خود دفاع کنند که این امر حدود یک ماه طول می‌کشد.
هماوری مطلق در بنگلادش بین 4200 تا 15750 عدد تخم و در هندوستان بین 1375 تا 46737 عدد تخم و با هماوری نسبی 177 گزارش شده است.

■ صید گربه‌ماهی نیش‌زن

در ایران صید و مصرف ندارد.

■ ارزش‌های اقتصادی گربه‌ماهی نیش‌زن

در خارج از ایران، ارزش بسیار بالای تجاری دارد، پرورش داده می‌شود و جزو ماهیان مهم آکواریومی است.
در جهان به دلیل کاربردهای دارویی، تقاضای بالایی دارد.
تا حدی صید ورزشی نیز دارد.
در ایران دارای ارزش خوراکی ناست.

■ وضعیت ذخایر گربه‌ماهی نیش‌زن

در سطح کشورهای محل زندگی، دارای کمترین نگرانی (LC) است.

■ بهداشت و بیماری‌های گربه‌ماهی نیش‌زن
امکان ایجاد بیماری های انگلی مختلفی در گربه‌ماهی نیش‌زن وجود دارد. بعضی از این بیماری ها که در نقاط مختلف دنیا گزارش شده عبارتند از:
شپشک ماهی در پوست، باله چشم و آبشش،
بیماری روده‌ای Ligulosis، بیماری آلودگی با Dactylogyrus در آبشش و پوست، بیماری Yellow Grub در پوست، باله و آبشش، بیماری آلودگی با Contracaecum در معده، روده، زواید پلیوریک و حفره بدنی، بیماری آلودگی با Clinostomum در حفره بدنی و عضلات، بیماری آلودگی با Orientocreadium در روده. بیماری آلودگی با Gnathostoma در معده روده، عضلات و حفره شکمی، بیماری آلودگی با Procamallanus در معده و روده. بیماری آلودگی با Euclinostomum در کبد، عضلات، کلیه، دیواره حلقی، سطح خارجی لوله گوارش. بیماری آلودگی با Genarchopsis در معده و روده، بیماری آلودگی با Macrolecithus در معده و روده، بیماری آلودگی با Palaeorchis در معده و روده، بیماری آلودگی با Allocreadium در روده، بیماری آلودگی با Lytocestus در روده، بیماری آلودگی با Pseudocaryophyllaeus در روده، بیماری آلودگی با انگل نماتد Ascaridia در مجرای گوارشی و حفره شکمی، بیماری آلودگی با Aphallus، بیماری آلودگی با Eumasenia در روده. بیماری آلودگی با Lernaeocera در آبشش‌ها و چندین بیماری دیگر.

○ تصاویر و فیلم‌ از گربه‌ماهی نیش‌زن: