:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده کپورماهیان ← گونه سس‌ماهی خزری
• این گونه در بخش ماهیان دریای خزر نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
► توجه: این ماهی در چک‌لیست سال 2020 ماهیان آب شیرین ایران که توسط برخی پژوهشگران تهیه شده، وجود ندارد.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Luciobarbus caspius (Berg, 1914)j
:: نام فارسی و محلی ایران: سس‌ماهی خزری، سس‌ماهی دریای خزر، سس، زرده‌پر
• اسامی محلی » -
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Cyprinidae (خانواده: کپورماهیان) (En: Minnows or carps)
← Subfamily: Barbinae (زیرخانواده: زردپریان)
← Genus: Luciobarbus
← Species: Luciobarbus caspius (گونه: سس‌ماهی خزری)
◄ در بعضی منابع قدیمی، این گونه، با نام زیرگونهء سس‌ماهی آرال با نام barbus (Luciobarbus) brachycephalus caspius ذکر شده است.
:: نام انگلیسی: Caspian barbel
• سایر زبان‌ها: روسی » Kaspiiskii usach
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Barbus brachycephalus caspius
:: ریشه لغوی: Luciobarbus از واژه‌های lucius، lykos (یونانی)= گرگ + barbus (لاتین)= سبیل، سبیلک
■ کشورهای محل زندگی سس‌ماهی خزری
• گزارش‌شده از ایران در دریای خزر و رودخانه‌های سواحل غربی وجنوبی، و کشورهای دیگر نظیر:
روسیه
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده سس‌ماهی خزری
• بومی در آبهای ایرانی دریای خزر و رودهای حوضهء آبریز آن. گاهی در گستره‌های آبی تالاب انزلی و رودهای وابسته به آن.
• سایر نقاط جهان:
فقط دریای خزر و بعضی منابع آبی مرتبط با آن مثل رود ولگا. در شمال دریای خزر کمتر دیده می‌شود.
■ ویژگی‌های زیستگاه سس‌ماهی خزری
ساکن آب شیرین و لب‌شور. بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر). مهاجر از دریا به رودخانه.
در عمق 20-25 متری دریا زندگی می‌کند. وارد رودخانه می‌شود.
ساکن نواحی معتدل
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک سس‌ماهی خزری
• شکل بدن: بدن کشیده و باریک | سر نسبتا کوتاه و بین 17.4 تا 20.5 درصد طو بدن را شامل و از قسمت بالا بصورت خط مستقیم مشاهده می‌شود. | دهان تحتانی و بزرگ و سبیلک‌ها دراز | خط جانبی دارای 65 تا 74 عدد فلس | باله پشتی دارای 3-4 شعاع سخت غیرمنشعب و 7 شعاع نرم منشعب | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 5 شعاع نرم | پهلوها به رنگ سبز زیتونی و قسمت شکم به رنگ روشن | به نسبت گونه سس‌ماهی آرال، B. brachycephalus، چشم کوچک‌تر و باله پشتی کوتاه‌تر دارد و ارتفاع بدن و سر آن کمتر است. فاصله باله شکمی-پشتی بیشتر است و فاصله باله شکمی-مخرجی بیشتر و باله پشتی آن عقبتر است.
• اندازه: حداکثر طول کل 120 سانتیمتر و حداکثر وزن گزارش شده، 14.5 کیلوگرم است.
• طول عمر: 13 سال.
• غذا: بیشتر از لارو حشرات، رستنی‌ها، دوکفه‌ای‌ها و حلزون‌های رودخانه‌ای و...
• ژنتیک: -
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل سس‌ماهی خزری
در سال ششم تا هشتم بالغ هستند.
مهاجرت‌های تولیدمثلی دارند. مهاجرت اصلی این ماهی در ماه‌های آوریل (فروردین)، جولای (تیر) و اوت (مرداد)
ماده‌های بزرگ ممکن است تا 1259000 عدد تخم داشته باشند.
تخم‌ها نسبتا درشت و به قطر 1.4 میلیمتر می‌رسند.
تخمریزی در شمال خزر (کورا) در دمای 20-23 درجه انجام می‌شوند. مولدین و بچه‌ماهیان از رودخانه به دریا بر می‌گردند.
تخمریزی در پایان آوریل شروع شده و اوج آن در ماه ژوئن است و در ماه اوت پایان می‌یابد.
■ صید سس‌ماهی خزری
پره، قلاب و سایر شیوه‌های محلی.
■ ارزش‌های اقتصادی سس‌ماهی خزری
ارزش صید تجاری دارد، اما میزان صید آن کم است. در گذشته صید آن از 20000 تا 30000 تن می‌رسیده است.
⧠ وضعیت ذخایر سس‌ماهی خزری
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، وضعیت "ارزابی‌نشده" دارد.
در ایران ذخایر آن در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته است.
■ بهداشت و بیماری‌های سس‌ماهی خزری
-
○ تصاویر و فیلم از سس‌ماهی خزری: |
