■ مشخصات کلی خانواده پروانه‌ماهیان (Chaetodontidae):

»» خانواده پروانه‌ماهیان، عضو راسته سوف‌ماهی‌سانان (Perciformes) هستند.

◄ ریشه لغوی: یونانی >> Chaite, Chaet=مو، موی زبر+ Odous, Odontos = دندان

◄ نام انگلیسی: Butterfly fishes

◄ نام فارسی: پروانه‌ماهیان

■ خصوصیات زیستی و شیلاتی خانواده پروانه‌ماهیان، Chaetodontidae:

• بومی مناطق گرمسیری اقیانوس اطلس، هند و آرام. اغلب گونه ها در غرب اقیانوس آرام و اقیانوس هند.
• 12 جنس و 132 گونه دارد
• بدن بسیار فشرده، بیضی و نیمه‌استوانه‌ای یا لوزی شکل.
• باله پشتی پیوسته، با 6 تا 16 خار و 15 تا 30 شعاع نرم. خارها اغلب میان فلس‌ها مخفی شده‌اند.
• باله مخرجی 3 تا 5 خار(اغلب 3 خار) و 14 تا 23 شعاع نرم.
• باله‌ دمی دارای 15 شعاع دارای انشعاب که مجموعا شکی مدور به دم می‌دهند.
• باله شکمی دارای یک خار و 5 شعاع نرم است.
• فلس‌ها ظریف و شانه‌ای هستند. فلس‌ها تا باله‌های مخرجی و پشتی گسترش پیدا کرده‌اند. گونه‌ها و سرپوش آبششی نیز فلس‌دار هستند.
• دهان کوچک، قابل ارتجاع، میانی و برآمده بوده و دارای یک ردیف یا دسته از دندان‌های کوچک برس مانند هستند.
• استخوان‌های فک فوقانی کوتاه، فقط قسمتی از آنها در زیر بخش پیش چشمی مخفی می‌شوند و از لبه‌های دهان تجاوز می‌کنند.
• لبه پیش‌سرپوش آبششی، کاملا بدون دندانه و یا دندانه دار و غالبا با یک خار بزرگ در گوشه است.
• خط جانبی شدیدا منحنی‌شکل است.
• روده چندین پیچش دارد.
• تعداد مهره ها 24 عدد (11+13).
• اکثرا دارای رنگ‌های درخشان، نواری سیاه دور چشم و یک لکه چشمی (احتمالا با کاربرد گمراه‌کردن شکارچیان) روی دم دارند.
• عموما در صخره‌های مرجانی زندگی می‌کنند.
• تا عمق 100 متری دیده می‌شوند.
• اغلب زندگی روزانه دارند.
• شنای آن‌ها کند است.
• غذای اغلب آن‌ها ترکیبی از نرم پولیپ، شاخه کنیداریا و شاخکداران، بی‌مهرگان کوچک، تخم ماهی‌ها و جلبک‌های رشته‌ای می‌باشد. سایر گونه‌ها نیز یا تنها یکی از غذاهای ذکر شده را می‌خورند، یا پلانکتون‌خوار هستند.
• اکثر گونه‌ها بصورت جفتی زندگی می‌کنند. تخمهای پلاژیک دارند.
• لاروها در مرحله Tholichthys, دارای صفحات استخوانی هستند که سر را در بر می‌گیرد.
• بعضی از گونه‌های پلانکتون‌خوار و ویژه‌خوار، مناسب نگهداری در آکوآریوم هستند، اما نگهداری سایرین تقریبا غیرممکن است.
• مصرف غذایی چندانی ندارند و بیشتر جنبه زینتی دارند.
• اولین فسیل مربوط به دوره ترشیاری پایین، ائوسن پایین

 

 

■ پراکنش پروانه‌ماهیان در ایران:

◄ جنس‌ها: این خانواده در آب‌های ایرانی خلیج فارس و دریای عمان 4 جنس شناسایی شده دارد:

• 1. Chaetodon » پروانه‌ماهی ها
• 2. Forcipiger » پروانه‌ماهی‌های بینی‌دراز
• 3. Heniochus
• 4. Roa
  

 

◄ گونه‌های پروانه‌ماهیان ایران: نه گونه از جنس‌های فوق در ایران گزارش شده است. با کلیک روی گونه به صفحه آن بروید و توضیحات بیشتر دریافت کنید:
(گونه‌های با زمینه مشکی، تکمیل اطلاعات شده‌اند↓)