»» ماهیان دریای خزر ایران ← خانواده دهان‌گردان (مارماهیان کاذب) ← گونه ماهی دهان‌گرد خزر
»» این گونه در بخش ماهیان آب‌های داخلی نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Caspiomyzon wagneri (Kessler, 1870)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی دهان‌گرد خزر و نیز مارماهی، مارماهی دهان‌گرد خزری، ماهی دهان گرد.
:: رده‌بندی کامل↓
← Class: Cephalaspidomorphi (رده: سرسپرریختان)
← Order: Petromyzontiformes (راسته: مکنده‌ماهی‌سانان یا دهان‌گردماهی‌سانان)
← Family: Petromyzontidae (خانواده: دهان‌گردماهیان یا مارماهیان کاذب) (En: Northern lampreys)
← Subfamily: Lampetrinae
← Genus: Caspiomyzon (جنس: ماهی دهان‌گرد)
← Species: Caspiomyzon wagneri (گونه: ماهی دهان‌گرد خزر)
:: نام انگلیسی: Caspian lamprey و نیز Volga lamprey
:: سایر زبان‌ها: روسی» Kaspiiskaya minoga ili volzhskaya minoga
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Petromyzon wagneri, Agnathomyzon wagneri, Agnathomyzon caspicus
:: ریشه لغوی: Caspiomyzon > تشکیل شده از دو بخش Caspian (خزر)+ یونانی > myzo : مکنده و Wagneri=Vagner از نام جانورشناس روس، نیکولای پتروویچ واگنر.
■ کشورهای محل زندگی ماهی دهان‌گرد خزر
• گزارش‌شده از آب‌های ایران در دریای خزر و نیز
روسیه، ترکمنستان، آذربایجان، قزاقستان، گرجستان و ترکیه
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی دهان‌گرد خزر
• بومی در ایران، دریای خزر می‌باشد، اما محل زندگی بالغ آن در دریا مشخص نیست ، نمونه‌هایی از آن حتی در عمق 600 الی 700 متر مشاهده شده‌اند. اغلب رودخانه‌های منتهی به دریای خزر نظیر سردابرود، بویژه در فصل پاییز و اواخر زمستان و بهار محل زندگی این ماهی هستند. تالاب انزلی و رودخانه‌های آن و اغلب رودخانه‌های مازندران.
:: سایر کشورها: دریای خزر، رودخانه‌های ولگا، اورال، ترک، کورا و کوما.
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی دهان‌گرد خزر
ساکن آب‌های شور، لب شور و شیرین و در ارتباط نزدیک با بستر است.
این ماهی رودرو و
ساکن مناطق معتدله تا دمای 23 درجه سانتیگراد است.
مختصات جغرافیایی: از 59 ° شمالی تا 35 ° شمالی و 42 ° شرقی تا 58 ° شرقی است.
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی دهان‌گرد خزر
• شکل بدن: فرم بدن مارماهی‌سان با سطح مقطع دایره‌ای | دهان بادکش‌مانند و نیمه‌انتهایی و تا حدی زیرین | دارای دو باله پشتی
• اندازه: حداکثر طول کل گزارش شده برای ماهی دهان‌گرد خزر، 55.3 سانتیمتر است. میانگین طول کل این ماهیان 36.5 سانتیمت است.
حداکثر وزن آن 206 گرم گزارش شده است.
• طول عمر: حدود 6 سال عمر می‌کند.
• غذا: مواد آواری، فیتوپلانکتون و سایر مواد گیاهی
• ژنتیک:
• خصوصیات رفتاری:
• سایر توضیحات:
■ تولیدمثل ماهی دهان‌گرد خزر
درهنگام بلوغ 19-46 سانتیمتر است
مهاجرت‌های تولیدمثلی دارد.
هردو جنس لانه‌سازی می‌کنند. قبل از جفتگیری به سنگ‌ها می‌چسبند.
ماده بلافاصله بعد از تخمریزی می‌میرد، اما نر از تخم‌ها مراقبت کرده و می‌تواند در این فاصله با ماده‌هایدیگر جفتگیری کند.
■ صید ماهی دهان‌گرد خزر
در ایران صید تجاری ندارد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی دهان‌گرد خزر
در ایران به دلیل نداشتن فلس، ارزش خوراکی ندارد، اما حفظ آن برای ذخیره ژنتیکی کشور امری ضروری است.
در کشورهایی نظیر روسیه، تا 93 درصد آن قابل خوردن است.
تکثیر و پرورش آن بصورت تجربی در حال انجام است.
■ وضعیت ذخایر ماهی دهان‌گرد خزر
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "در نزدیکی تهدید" (NT) است.
این گونه در ایران در معرض تهدید (NT) است. کاهش شدید جمعیت این گونه در شمال دریای خزر به علت بهره‌برداری بیش از حد و ساخت سدهای متعدد برروی رودخانه ولگا کاملا محسوس است. اما در جنوب دریای خزر اگرچه از این گونه بهره‌برداری نمی‌شد، اما ساخت سدهای متعدد روی رودخانه‌های محل تولیدمثل آن، صید و کشتن این گونه به علت باورهای اشتباه که تصور می‌کنند از سایر ماهیان تغذیه می‌کند، باعث شده است تا نسل آن با تهدید مواجه شود.
○ تصاویر و فیلم از ماهی دهان‌گرد خزر: |
