:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده مارماهیان ← گونه مارماهی اروپایی
» این گونه در بخش ماهیان دریای خزر نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Anguilla anguilla (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: مارماهی اروپایی، مارماهی حقیقی، مارماهی مهاجر، مارماهی معمولی
• اسامی محلی » مارماهی
:: ردهبندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوستهاستخوانان)
← Superorder: Elopomorpha (بالاراسته: بانوماهیریختتباران)
← Order: Anguilliformes (راسته: مارماهیسانان)
← Family: Anguillidae (خانواده: مارماهیان آب شیرین) (En: Freshwater eels)
← Subfamily: Leuciscinae
← Genus: Anguilla (جنس: مارماهیان مهاجر)
← Species: Anguilla anguilla (گونه: مارماهی اروپایی)
:: نام انگلیسی: European eel و نیز Silver eel, Sing eel, River eel, Common eel
• سایر زبانها: روسی » Evropeiskiy ugor'
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Angill angill, Anguilla acutirostris, Muraena platyrhina, Anguilla vulgaris ...
:: ریشه لغوی: Anguilla: از واژه anguilla, .-ae (لاتین) = مارماهی
■ کشورهای محل زندگی مارماهی اروپایی
• معرفیشده به ایران و در آبهای کشورهای دیگر نظیر:
:: بومی در: الجزایر، جزایر آزور، روسیه سفید، بلژیک، بوسنی و هرزگوین، بلغارستان، جزایر قناری، جزایر چنل، کرواسی، قبرس، جمهوری چک، دانمارک، مصر،استونی، جزایر فارو، فنلاند، فرانسه، گرجستان، آلمان،یونان، ایسلند، ایرلند، ایتالیا، لتونی، لبنان، لیبی، لیتوانی، جزایر مادیرا، مالت، موریتانی، مولداوی، موناکو، مراکش، هلند، نروژ، مجارستان، پرتقال، رومانی، روسیه، صربستان، اسلوونی، اسپانیا، سوئد، سوییس، سوریه، تونس ، ترکیه، انگلستان، اسکاتلند، اوکراین، صحرای غربی
:: معرفیشده به: ایران، کنیا، فلسطین ، اسلواکی
وضعیت بومی یاوارداتی بودن در برزیل، چین، اریتره، اندونزی، ایالات متحده، ژاپن، اردن و تایوان نا مشخص است
»» علیرغم عدم توانایی تکثیر در مناطقی که معرفی شده، گزارشهایی از تاثیرات منفی این گونه در اکوسیستم های غیر بومی (در آمریکا و فلسطین)وجوددارد.
■ زیستگاههای گزارششده مارماهی اروپایی
• در ایران: گونهای وارداتی و غیر بومی است و به تعداد کم، از شرق دریای خزر، ناحیه بندر ترکمن تا تالاب انزلی پراکنش دارد.
این گونه از طریق کانال ولگا دن، به دریای خزر راه یافته و در تمام سواحل دریای خزر پراکنده است. ندرتا در رودخانههای حوضه جنوبی دیده میشود.
• در جهان: از اکوسیستم های مطرح جهانی محل زندگی مارماهی اروپایی پاله آرکتیک، آمریکای شمالی، دریای اژه، دریای بالتیک، دریای بارنتز، اقیانوس اطلس، دریای سیاه، دریای کانتابریان (خلیج بیسکای)، دریای خزر(غیربومی)، فارو، منطقه گالیسیای اسپانیا، دریای مدیترانه، دریای شمال، دریای نروژ، دریای سارگاسو، ساحل ایبرو، رودخانههای آلبگنا (توسکانی، ایتالیا) ، برونا (ایتالیا) ، دون (روسیه، اوکراین) ، الب (چک، آلمان)، فیورا (ایتالیا)، کوبان (روسیه)، نیل، اودر (چک، مجارستان، آلمان)، اومبرونه(توسکانی، ایتالیا)، اونگا (روسیه)، پچورا (روسیه)، سورن (انگلستان)، تاگوس (اسپانیا و پرتقال)، ولگا و اکوسیستم های دریاچه ای مرمره، ویکتوریا
»» این ماهی در دریای خزر تولیدمثل نمیکند (به علت شوری کم).
■ ویژگیهای زیستگاه مارماهی اروپایی
ساکن آبهای شور، لبشور و شیرین. وابسته به بستر. ماهی دریارو.
از عمق صفر تا 700 متری دیده میشود.
ساکن مناطق معتدل، با دمای 4°C - 20°C.
بویژه در زیر سنگها، گل و لای و لای شکافهای بستر به سر میبرد.قابلیت زندگی در آبهای شیرین، شور، لبشور را دارا است.
به محیطهای بنتیک، از رودخانهها، تا سواحل، رودهای بزرگ و دریاچهها علاقمند است. بصورت طبیعی تنها در آبهای مرتبط با دریاها دیده میشود. قابلیت تحمل شوریهای گوناگون را دارد.
مختصات جغرافیایی: از 75° شمالی تا 8 ° شمالی، 82 ° غربی تا 45 ° شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک مارماهی اروپایی
• شکل بدن: فاقد باله شکمی | بدن مارمانند و کشیده، مقطع بدن سیلندری، بخش عقبی تا حدی فشرده | آرواره کشیده دارای دندان، دهان کوچک، فک پائینی کمی بزرگتر و بیرون زده | باله پشتی طویل و متصل به باله دمی، مجموعا دارای حداقل 500 شعاع نرم | باله پشتی بسیار جلوتر از پایه باله سینهای شروع میشود | باله مخرجی تقریبا از مجاور مخرج شروع شده، و قبل از ابتدای باله پشتی، ادامه دارد | فلسهای ریز داخل پوستی| 110 تا 120 مهره| رنگ بدن یشمی و سبز-قهوهای است | باله مخرجی بلند و در ارتباط با باله دمی | حفره آبششی کوچک | حرکت بدن، بوسیله تکان دادن کامل بدن و نیز فعالیت باله دمی انجام میشود.
• اندازه: حداکثر طول گزارش شده 133 سانتیمتر است (بعضی منابع تا 200 سانتیمتر ذکر شده). در بندرانزلی، متوسط طول 86.5 سانتیمتر(75 تا99) و در مازندران 60 تا 105 سانتیمتر است.
حداکثر وزن گزارش شده، 6.5 کیلوگرم است.
• طول عمر: مارماهی اروپایی تا 88 سال عمر میکند.
• غذا: این ماهی گوشتخوار است
:: در ایران بیشتر از گاوماهیان تغذیه میکند.
:: در سایر کشورها: ماهیان استخوانی نظیر جنسهای: Abramis, Anguilla, aphia, Ctenolabrus, Gasterosteus, Gobius, Gymnocephalus, Labrus, Osmerus, Perca, Pholis, Pomatoschistus, Rutilus, Zander, Zaorces
و علاوه بر ماهیان، سایر آبزیان نظیر: سختپوستان پلانکتونی (مثل Alona, Bosmina, Chydorus, Daphnia, Leptodora, ostracods)، نرمتنان ( دوکفهایهایی نظیر Anodonta , Dressena ,Sphaerium)، کرمها (پرتارانی مثل Arenicola , Erpobdella )، سختپوستان بنتیک (مثل Asellus از جورپایان, Carcinus و Portunus از خرچنگها, Coropodium و Gammarus از ناجورپایان, Crangon از میگوها و Ostracods)، حشرات (مثل Chironomus, Einfeldia, Microchironomus, Polypedilum, Procladius )
»» از ماهیان گیر افتاده در تور های ماهیگیری تغذیه نموده، و به ماهیگیران خسارت وارد مینماید.
• ژنتیک: تعداد کروموزومهای دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 38-38، در بعضی گزارشها 36-36 و کروموزومهای هاپلوئید / گامتیک (n)، برابر 19 و بعضی گزارشها 18 است.
• خصوصیات رفتاری: تولیدمثل تقریبا انتخابی است، به این معنا که گروه های وابسته به یک منطقه خاص، تنها با یکدیگر آمیزش میکنند و مسافتهای طولانی طی نمیکنند.
■ تولیدمثل مارماهی اروپایی
در دریای خزر تولیدمثل نمیکند.
مارماهی اروپایی تنها یک بار در طول حیات خود تولیدمثل میکند. مارماهیان نر در 6 تا12 سالگی، و ماده ها در 8 تا 13 سالگی بالغ میشوند، در این هنگام، رودخانه را در اواخر زمستان یا بهار ترک و به سمت محلهای تخمریزی میروند. سرعت مهاجرت به 16 کیلومتر در روز میرسد.
مهاجرتهای تولیدمثلی مارماهیان اروپایی، بیشتر در شبهای تاریک بدون نور ماه و طوفانی انجام میشود. نمونههایی از مهاجرت 5000تا 6000 متری در مارماهیان اروپایی بالغ، از سواحل اروپا تا محل تخمریزی در دریای سارگاسو دیده شده است.
وسعت منطقه تخمریزی تا 2000 کیلومتر میرسد.
تخمریزی در عمق 600 متری انجام شده و پس از آن والدین میمیرند. لاروهای لپتوسفال مهاجرت خود را که 2 تا 3 سال طول میکشد آغاز میکنند. این مهاجرت در ابتدا تابع جریانات آبی است تا هنگامی که لاروها بزرگتر شده و خود به سمت بالای رودخانهها شنا مینمایند. لاروها چند مرحله متامورفیسم دارند تا به شکل مارماهی واقعی در بیایند.
■ صید مارماهی اروپایی
صید صنعتی آن به دلیل در معرض خطر بودن، بسیار محدود است.
صید ورزشی مارماهی اروپایی بیشتر در ساعات تاریکی و با چوبهای ماهیگیری مجهز به قلابهای 14 تا 16 انجام میشود و از حشرات، کرمها یا خمیر نان به عنوان طعمه استفاده میگردد.
■ ارزشهای اقتصادی مارماهی اروپایی
:: در ایران به دلیل تعداد کم، ارزش صید تجاری چندانی ندارد.
:: در سطح جهان، جزو ماهیان باارزش تجاری بوده، و هم در زمینه آبزیپروری (عادت همنوعخواری دارد)، و هم صید ورزشی حائز اهمیت است. قابل نگهداری در آکواریومهای شهری است.
پرورش مصنوعی مارماهی اروپایی، متکی به جمعآوری لاروهای طبیعی مارماهی معروف به Glass eel (elvers) از محیط است. این بچهمارماهیان با روشهایی مثل تورهای حلقه ای دستی، تراولر های مخصوص و دام جمعآوری میشوند. پس از انتقال به کارگاه پرورش در اندازه 0.33 گرمی، مدتی در تانکهای کوچک قرنطینه شده و در این مدت با تخم روغن ماهی، و غذای استارتر خشک تغذیه میگردند. بعد از اینکه به وزن 5 گرم رسیدند، به مخازن بزرگتر منتقل میشوند.
پرورش گسترده آن فاقد ارزش اقتصادی است، اما پرورش متراکم آن، با تکیه بر سیستم آب مدار بسته در دمای 24 درجه سانتیگراد، روش مناسبی است.
گوشت مارماهی اروپایی، بصورت تازه، خشک شده یا نمک سود مصرف میشود.
مارماهیان اروپایی، اغلب در دو اندازه 120-180 و 300-360 گرمی دودی میشوند. در ژاپن، برای سرو غذا به شیوه کوبایاکی، ماهیهای 150-200 گرمی مصرف میشوند.
■ وضعیت ذخایر مارماهی اروپایی
در سیاه قرمز گونههای IUCN، دارای وضعیت "در معرض انقراض" (CR) است.
ذخایر مارماهی اروپایی به شدت در حال کاهش است. چربی زیاد بدن و عادت تغذیه از کف مارماهیان اروپایی را در برابر آلاینده هایی نظیر فلزات سنگین و آلاینده های زیستی آسیب پذیر میکند. این آلودگیها سبب آسیب دیدن اندامهای داخلی آنها ، ناتوانی آنها در مهاجرت صحیح و نیز اختلالات ژنتیکی میشود.
برای جلوگیری از انقراض آن، متخصصینی بویژه در آمریکا، در حال تلاش برای تکثیر مصنوعی آن هستند. به این منظور این دانشمندان سیستم ایجاد جریان مصنوعی (Homotrainer) جهت خلق مهاجرت کاذب برای مولدین بکار بردهاند.
■ بهداشت و بیماریهای مارماهی اروپایی
-
○ تصاویر و فیلم از مارماهی اروپایی:
|