:: ماهیان آبهای داخلی ایران »» خانواده گربهماهیان تندابه »» گونه گربهماهی جنوبی
»» سیستماتیک:
:: نام علمی گونه: Glyptothorax silviae Coad, 1981 j
•
:: نامهای رایج در ایران: گربهماهی جنوبی و نیز: آرتشی، گربهماهی.
:: خانواده: گربهماهیان تندابه، Sisoridae
:: رده بندی کامل : Class: Actinopterygii >Order: Siluriformes > Family: Sisoridae > Subfamily: Glyptosterninae
:: نامهای خارج از ایران: نام اصلی: Southern sucker catfish, سایر نامها: Mesopotamian sucker catfish و Iran Cat.
::برخی از اسامی علمی قدیمی، یا غیر معتبر: ـ
:: ریشه لغوی نام علمی: Glyptothorax: یونانی> glyptes=حکاک، تراشنده + یونانی>Thorax=صفحه سینهای(اشاره به بخش چسبنده سینه)
»» کشورهای محل زندگی گربهماهی جنوبی:
:: بومی کشورهای: گونه بوم زاد ایران است (در جهان فقط در ایران زندگی می کند).
»» اکوسیستم های محل پراکنش گربهماهی جنوبی:
:: رودهایی که به خلیج فارس می ریزند، حوضه آبریز رودخانه کارون و دجله در ایران: انشعابات رود جراحی (زردرود یا آب علا)، رودخانه کشکان مسیر خرم آباد به کرمانشاه، و رودخانه کاکا رضا از جمله محلهای مشاهده گربهماهی جنوب هستند.
نواحی بالادستی کارون و بخش میانی و انتهایی رود خرسان، بخش میانی و پایینی رودهای دز، رودهای شر و مند. رودخانه ارمند در چهارمحال و بختیاری، رودخانه سیمره، رودخانه کوهمره سرخی از آبریز رودخانه هله، رودخانه مارون، رودخانه چلوار از شاخه های کارون، رودخانه بشار در کهگیلویه و بویر احمد.
همچنین از گاماسیاب، حرم آباد، کشکان، هوفل، آبشار، شهریاری، لردگان، آب بازفت، کرخه، زهره و دالکی گزارش شده است.
»» مشخصات زیستگاه های گربهماهی جنوبی:
ماهی بنتوپلاژیک ساکن آبهای شیرین نیمه گرمسیری، مانند همه گونههای این جنس، به مناطق کف رودخانهها و چشمه های سیلابی علاقمند هستند.
این گونه توانایی ویژه ای برای چسبیدن به قلوه سنگها و صخره های بستر دارد و بکمک این قابلیت می تواند خلاف جهت آبهای پرسرعت حرکت کند. همچنین پشت و لابلای سنگها در آبهای با سرعت کمتر دیده شده اند.
قسمتهای میانی و فوقانی رودخانهها با بستر سنگلاخی و قلوه سنگی با شیب 2 درصد، سرعت آب بیش از یک متر بر ثانیه، دمای آب در مناطق مورد بررسی در زمستان 12 درجه سانتیگراد، ارتفاع از سطح دریا از 950 تا 1600 متر.
»» مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گربهماهی جنوبی:
شکل بدن:
سر و بدن در بخش جانبی و دمی، فاقد برآمدگیهای های مخطط یا کشیده هستند (برخلاف گونه کردستانی) | ساقه دمی کشیده است | باله پشتی دارای دو شعاع سخت و صاف است و 6-7(معمولا 6) شعاع نرم دارد | باله مخرجی دارای 7-9 و معمولا 8 شعاع نرم | باله سینهای دارای 7-9 شعاع نرم | باله شکمی دارای 5 شعاع نرم | تعداد خار های آبششی 6-11 عدد | 35 تا 38 مهره در ستون مهره ها | باله چربی بلند و اندازه آن برابر فاصله بین باله چربی و باله پشتی است | باله سینهای کوچک است و به باله شکمی نمی رسد | بخش مکنده انشعابات پرمانندی به سمت عقب دارد و معملا بلندتر از عرض بوده و بخش فرورفته درازی در وسط دارد. | سر و بدن برجستگی هایی دارد مخصوصا در سطح شکمی دارد | لب بالایی بیش از لب پایینی ناهمواری دارد | رنگ بدن تقریبا یکنواخت است اما ماهی زنده خالهای سبز روشن، خاکستری-سبز، قهوه ای یا خاکستری دارد. | همه باله ها صورتی و نارنجی با یک نوار میانی سیاه هستند | بخش مکنده زیرین تحت تاثیر شبکه رگها، صورتی است | بعضی نمونه ماهیان ممکن است چند لکه قهوه ای یا سیاه و سفید پراکنده پشتی و جانبی در بدن داشته باشند، لکه های رنگی گسترده نیستند و معمولا محدود می باشند اما در هردو دسته ماهیان بزرگ و کوچک مشاهده می شوند | رنگ کلی بدن قهوه ای است که در ناحیه شکم روشن تر میشود و به رنگ کرم نزدیک می گردد | روی ساقه دمی یک نوار سیاه وجود دارد و نوار دومی نیز روی باله دمی است، بین این دو نوار معمولا بخشی بدون رنگ است. | 4 شعاع وسطی باله دمی سیاه و در غیر این صورت فاقد نوار بدون رنگدانه هستند | نوک لوبهای شکمی و دمی باله فاقد رنگدانه هستند اما لبه های لوب ها سیاه می باشند | باله چربی قهوه ای تیره و ، بخش مرکزی باله چربی سیاه با حاشیه های بدون رنگدانه در نمونههای کوچکتر است. پایه باله چربی رنگدانه ندارد | باله های جفت و باله مخرجی فاقد رنگدانه هستند اما به سمت بافتهای گوشتی بدن رنگ زرد و نهایتا در پایه قهوه ای هستند | یک نوار رنگی مرکزی کمتر توسعه یافته نیز در این ماهی دیده میشود. | باله پشتی تیره است که یک نوار تیره و نامحسس در میانه آن دیده میشود | ماهی ماده بال معمولا بزرگتر و تیره تر از ماهی نر | س
اندازه:
گزارش تا 31 سانتیمتر طول استاندارد مورد آن وجود دارد، اگرچه سایر گزارش ها طول کل 11.9 سانتیمتر و 12.4 سانتیمتر را ارائه کرده اند.
غذا:
فقط از حشرات آبزی تغذیه میکند و در اندازه های مختلف، رژیم یکساندارد. Plecoptera, Ephemeroptera, Diptera, Hemiptera, و Trichoptera غذای اصلی آن هستند. بیشترین شدت تغذیه در ژانیه و فوریه و نیز اوت و سپتامبر و کمترین آن در آوریل و مه و اکتبر است.
ژنتیک:
تعداد کروموزومهای دیپلوئید 2n=52 عدد است و کاریوتایپ شامل 9 جفت کروموزوم متاسنتریک، 14 جفت ساب متاسنتریک و 3 جفت ساب تلوسنتریک می باشد.
رفتارهای خاص:
برای انسان بی خطر است.
»» تولیدمثل گربهماهی جنوبی:
ماهی ماده دارای تخم در اوایل جولای صید شده است. فصل تولیدمثل احتمالا ماه های تابستان است. در رودخانه مارون در ژوئن-سپتامبر تولیدمثل می نماید. هماوری مطلق و نسبی 1129 تخم/ماهی و 105 تخم/گرم وزن بدن بصورت میانگین بوده است. اندازه تخمها از 0.994 تا 1.76 میلیمتر متفاوت است و میانگین آن 1.29 میلیمتر است. بیشترین شاخص گنادی در ژوئن-جولای دیده شده است.
»» صید گربهماهی جنوبی:
ارزش صیادی ندارد.
»» ارزش های اقتصادی گربهماهی جنوبی:
ارزش خوراکی و صید ورزشی ندارد، اما دارای ارزش تزئینی است.
»» وضعیت ذخایر گربهماهی جنوبی:
این گونه خاص کشور ایران بوده و محافظت از آن امری ضروری است. در سال 1995، نمونه برداری با الکتروشوکر نشان داد میزان این گونه در زرد رود زیاد است. با اینحال در حوزه خلیج، تحت فشار برداشت آب و انحراف مسیر رودها و.. که منجر به تغییر شکل زیستگاه ، خشکسالی، انواع آلودگی ها می گردد می باشد. همچنین رقابت غذایی با گونههای بیگانه که به بهانه آبزی پروری وارد منطقه شده اند خطر دیگر برای گربهماهی جنوبی است.
اطلاعات در مورد این گونه و سایر گونههای این جنس در ایران بسیار کم است و به دست آوردن اطلاعات نیازمند وجود تجهیزات نمونه برداری مناسب، تعداد زیاد نمونهها در سنین مختلف و استفاده از تکنیکهای مولکولی و کروموزومی می باشد.
»» بهداشت و بیماریها:
بیماری لکه سفید (Ichthyophthirius multifilis / ich) که منجر به بیماری زایی در ماهیان پرورشی و وحشی می گردد را در گربهماهی جنوبی ساکن رودخانههای ارمند چهارمهال و بخیتاری مشاهده کرده اند، اگرچه میزان عفونت در این ماهیان کمترین میزان ممکن است. در همان محل نماتد Rhabdochona denudata در این گربهماهی مشاهده شده است. کرم قلابدار Lernea sp در گربهماهی جنوب ساکن رود سیمره مشاده گردیده است.
»» تصاویر مرتبط با گربهماهی جنوبی: |