:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده قناتماهیان ← گونه ماهی ریز نقرهای
• در ردهبندیهای جدید، از خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) خارج و در خانوادهء مستقل قناتماهیان (Leuciscidae) قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Leucaspius delineatus (Heckel, 1843)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی ریز نقرهای،
• اسامی محلی: -
:: ردهبندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوستهاستخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهیسانان)
← Family: Leuciscidae (خانواده: قناتماهیان) (En: Minnows)
◄ در منابع قدیمی در خانوادهء Cyprinidae (کپورماهیان) و زیرخانواده Leuciscinae بوده است.
← Subfamily: Leuciscinae (زیرخانواده: قناتماهیان)
← Genus: Leucaspius(جنس: سرمخروطیها)
← Species: Leucaspius delineatus (گونه: ماهی ریز نقرهای)
:: نام انگلیسی: Sunbleak و نیز: belica, Rain-bleak, Foy, White aspe
• سایر زبانها: آلمانی » Moderlieschen. روسی » Beluschka
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Squalius delineatus, Leucaspius delineatus delineatus, Aspius owsianka, Aspius ovsianka, Leucaspius abruptus, Cyprinus pallasii, Leuciscus pigmeus, Owsianka czernayi, Leucaspius relictus, Leucaspius delineatus dimorphus
:: ریشه لغوی: Leucaspius : از واژه leukaspis, leukaspidis (یونانی)= مجهز به زره سفید / delineatus= بدون خط، بدون خط جانبی
■ کشورهای محل زندگی ماهی ریز نقرهای
• بومی در ایران و نیز:
بومی در:
اروپا: ارمنستان، ترکیه، روسیه، آذربایجان، گرجستان، قزاقستان، ترکیه، اتریش، بلاروس، بوسنی و هرزگوین، بلارستان، کرواسی، جمهوری چک، دانمارک، استون، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، لتونی، لیتوانی، مولداوی، هلند، لهستان، صربستان، اسلواکی، اسلوونی، اوکراین
معرفی شده به:
نروژ، بلژیک، فنلاند، سوئد، سوییس، انگلستان
■ زیستگاههای گزارششده ماهی ریز نقرهای
• بومی در ایران، حوضهء آبریز دریای خزر، تالاب انزلی
• سایر نقاط جهان: اکوسیستمهای مختلف اروپایی از جمله حوضهء دریای خزر، دریای بالتیک، رود ولگا، رود اورال، رود ویستولا، رود وستر، رود باگ، رودهای بالکان، دنیپر، رود دون، رود دانوب، رود دزنا، رود دراوا، رود دوینا، شرق دریای سیاه، رود اِلب، رود گورین، رود خوپر، رود کاما، رود کرینکا، رود کوبان، رود کورا، رود اودر، رود مِدوِدیستا، رود راین، رود ساراتا، رود سن، رود ساوا، رود سیرِت، دریاچه پیپوس مرز استونی و روسیه و....
■ ویژگیهای زیستگاه ماهی ریز نقرهای
ساکن آب شیرین و نیز آبهای لبشور. دور از بستر. مهاجر در آب شیرین.
در pH بین 6 تا 10 و dH تا 15 زندگی میکند.
در عمق تا 1 متری مشاهده شده است.
ساکن آبهای معتدل، در دمای بین 2 تا 32 درجه سانتیگراد مشاهده شده است.
در پاییندست رودها، بویژه پیچ و خمهای رودخانهها و تودههای آبی که تنها زمان سیلاب به رود متصل میشوند. گاهی در آبگیرها، دریاچهها و منابع کوچک زندگی میکند. بین علفهای روییده در چشمهها و آبگیرهای کمعمق و داخل کانالها مشاهده میشوند.
زمستانها در آبهای عمیقتر هستند.
مختصات جغرافیایی: از 64°شمالی تا 38°شمالی و 1°شرقی تا 60°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی ریز نقرهای
• شکل بدن: باله پشتی دارای 2-3 شعاع سخت و 7-10 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3-4 شعاع سخت و 9-17 شعاع نرم | باله سینهای دارای 11-13 شعاع نرم | باله شکمی دارای 7-8 شعاع نرم | تعداد جاروییهای آبششی (Gill Rakers) برابر 13-14 عدد | بدن دوکیشکل با مقطع بیضی | پیشانی کم و بیش صاف | خط جانبی ناقص، و دارای 36-53 فلس که 8-12 عدد آن روزندار است. | مجموع مهرهها 36-37 عدد | باله پشتی کوچکتر از باله مخرجی | دارای فشردگی به شکل کیل ضعیف شکمی فلسدار بین پایهء باله شکمی و مخرج | دهان از نوع بالایی | رنگ کلی بدن در ناحیه پشت سبز زیتونی تا قهوهای و پهلو و شکم نقرهای-سفید است. یک نوار با جلای آبی فلزی یا سبزآبی، در یک سوم عقبی بدن وجود دارد و تا ساقهء باله دمی میرود. بالهها شفاف یا کمی زردفام هستند. | فرمول دندان حلقی بسیار متنوع، ممکن است 5-5, 5-4, 4-4, 4-5, 1,5-5, 5-5,1, 1,5-4, 5-4,1, 1,4-4, 4-4,1, 1,5-5,1, 1,5-5,2, 1,4-4,1, 1,4-5,1, 1,5-4,1, 1,5-4,2, 1,4-5,2, 2,5-4,1, 2,5-4,2, 2,5-5,2 و حتی 2.5-6.1 باشد که به زیستگاه مرتبط است. | دندانها نوک قلابی دارند. | لولهء گوارشی کشیده و sمانند است. | فلسهای ساقه دمی بزرگتر هستند. | دم کاملا دوشاخه | بالای خط جانبی 10-12 ردیف فلس و دور ساقهء دمی 11-13 عدد فلس دارد. | نر و ماده تا حد زیادی شبیه هم، با تفاوتهای کوچک | فلسها بسیار سست هستند و با کوچکترین دستکاری ماهی، میریزند.
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 9 سانتیمتر است. بیشتر در طول کل 6 سانتیمتری دیده میشوند.
• طول عمر: حدود 2 سال
• غذا: بیشتر پلانکتونخوار، و تا حدی حشرات خشکی
• ژنتیک: تعداد کروموزومهای هاپلوئید / گامتیک (n) برابر 25 و تعداد کروموزومهای دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 50-50 است.
• ویژگیهای رفتاری: بیخطر برای انسان. بویژه در فصل پاییز، زندگی گلهای و در سطح آب دارند، اما این گله با سردتر شدن هوا در زمستان معمولا خرد شده و به دستجات کوچکتر تقسیم میشود و به آبهای عمیقتر میروند.
• سایر توضیحات: سرعت شنای عادی این ماهی بسته به طول آن، بین 0.35 تا 0.75 متر در ثانیه است.
■ تولیدمثل ماهی ریز نقرهای
با توجه به عمر کوتاه، در 1 سالگی بالغ است.
نرها قلمروطلب هستند. از تخم و مکان تخمریزی مراقبت میکنند و با تکان دادن ساقههای گیاهان، آب تازه را به تخمها میرسانند.
در ایران تخمریزی از تیر تا مرداد و در دمای 16 تا 18 درجه سانتیگراد است. در نقاط مختلف دنیا تخمریزی از ماه آوریل تا سپتامبر گزارش شده است و یک پیک سالیانه دارد.
تخمریزی بین گیاهان انجام میشود و تخمها به شکل رشتهای به گیاهان و سنگها میچسبند.
هماوری مطلق حداتکثر 3500 تخم است.
گاهی ممکن است بعضی ماهیان برای تخمریزی به رودخانهها بروند.
تخم این گونه گاهی به پای پرندگان آبزی چسبیده و بوسیلهء آنها به آبگیرهای دیگر منتقل میشود و نسلی "بدون مادر" ایجاد میکند.
■ صید ماهی ریز نقرهای
فاقد صید
■ ارزشهای اقتصادی ماهی ریز نقرهای
به دلیل جثهء کوچک فاقد ارزش صید تجاری است، اما از نظر اکولوژیک و حفاظتی باید مورد توجه باشد. غذای گونههای آبزی تجاری هستند.
امکان نگهداری این ماهی در آکواریومهای بزرگ وجود دارد.
در بعضی کشورها از فلس این ماهی جهت تولید موادی برای روکش مرواریدهای مصنوعی استفاده میشده است.
■ وضعیت ذخایر ماهی ریز نقرهای
در سیاهه قرمز گونههای IUCN دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
در ایران به دلیل محدود بودن، نیازمند حفاظت است.
■ بهداشت و بیماریهای ماهی ریز نقرهای
در ایران تحقیقی وجود ندارد اما در کشورهای دیگر دامنهء زیادی از انگلها در بدن ماهی ریز نقرهای گزارش شده است.
مواردی از انتقال انگلهای ترماتد از این ماهی به بدن پستانداران آبزی گزارش شده است.
○ تصاویر و فیلم از ماهی ریز نقرهای:
|