:: ماهیان آب‌های داخلی ایران ← خانواده درازماهیان ← گونه ماهی چرب

»» سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Lota lota (Linnaeus, 1758)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی چرب ، ماهی ریشدار، لوت
• اسامی محلی » نالیم

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Gadiformes (راسته: روغن‌ماهی‌سانان)
← Family: Lotidae (خانواده: درازماهیان) (En: Hakes and burbots)
← Genus: Lota
← Species: Lota lota (گونه: ماهی چرب)

:: نام انگلیسی: Burbot و نیز Eelpout, Freshwater cod, Lawyer, Ling, Lush, Maria, Mud shark, Thin tailed burbot, coney-fish, lingcod, eelpout, freshwater cusk
• سایر زبان‌ها: روسی » Evropeyski nalim
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Gadus lota, Enchelyopus lota, Molva lota, Gadus lacustris, Gadus maculosus, Lota maculosa, Molva maculosa, Gadus compressus, Lota vulgaris, Lota fluviatilis, Lota marmorata, Lota inornata, Lota brosmiana, Lota communis, Lota linnei, ...
:: ریشه لغوی: Lota از واژه la Lotte (فرانسوی)= روغن‌ماهی

■ کشورهای محل زندگی ماهی چرب

:: گزارش‌شده از آب‌های در ایران (عبدلی، 1378) و نیز کشورهای:
• بومی در:
آسیا: چین، کره جنوبی، مغولستان
اروپا: روسیه، اتریش، بلژیک، بلغارستان، جمهوری چک، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، مجارستان، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، هلند، نروژ، لهستان، رومانی، صربستان، اسلوونی، اسوواکی، سوئد، سوییس، انگلستان، اوکراین
آمریکای شمالی: ایالات متحده، کانادا

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی چرب

:: در ایران، حوضه آبریز دریای خزر.
:: حوضهء آبریز دریای خزر بیشتر در غرب، شرق و شمال آن، اقیانوس اطلس، درای بالتیک، دریای نروژ، رودخانه‌های متعدد مثل آمور، باگ، دانوب، دُن، دزنا، دنستر، دنیپر، گورین، لنا، لوآر، کوبان، کرینکا، خوفر، کاما، مدودیستا، میسی سی پی، اودر، اونِگا، پو، پروت، ولگا، تاتارف، وستر و......

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی چرب

ساکن آب‌های شیرین و لب‌شور. نزدیک بستر. مهاجر در رودخانه.
در pH حدود 7.5 و dh از 18 زندگی می‌کند.
در عمق 1 تا 700 متری مشاهده شده است.
ساکن آب‌های معتدل با دمای 4 تا 18 درجه سانتیگراد.
بالغین در آب‌های جریان‌دار پر اکسیژن و دریاچه‌های بزرگ و عمیق و نیز رودخانه‌های بزرگ با جریان آب آرام، از خورهای پایین‌دست رود تا چشمه‌های کوچک کوهستانی دیده شده‌اند. در تابستان آب‌های عمیقتر را ترجیح می‌دهند.
مختصات جغرافیایی: از 78°شمالی تا 40°شمالی و 180°غربی و 180°شرقی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی چرب

• شکل بدن: دو باله پشتی مجموعا دارای 67-96 شعاع نرم، باله پشتی دوم بلند و 6 برابر اولی | باله مخرجی دارای 58-84 شعاع نرم | باله سینه‌ای کوچک و گرد، دارای 17-22 شعاع نرم | باله شکمی دارای 5-8 شعاع نرم | باله دمی گرد با 40 شعاع | رنگ بدن زرد، قرمز روشن تا قهوه‌ای با طرحی از لکه‌های قهوه‌ای یا سیاه روی بدن،، سر و باله‌ها، باله شکمی روشن و سایرین لکه‌دار | دارای 3 سبیلک، یک سبیلک مرکزی روی آرواره پایینی | مجموع جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) برابر 7-12 عدد | تعداد مهره‌ها 50-67 عدد | بدن کشیده با مقطع دایره‌ای | پیشانی تقریبا صاف | موقعیت دهان از نوع انتهایی |
• اندازه: حداکثر طول کل این گونه ممکن است تا 152 سانتیمتر برسد، اما معمولا 40 سانتیمتر است.
بیشترین وزن آن 34 کیلوگرم بوده است.
• طول عمر: حداکثر سن گزارش شده برای ماهی چرب 20 سال است.
• غذا: نمونه‌های کوچکتر از لارو حشرات، خرچنگ‌های گرد، نرمتنان و سایر بیمهرگان و هرچه بزرگتر می‌شوند ماهیخوارتر می‌گردند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 48-48، و کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n)، 24 است.
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان. شبگرد است. معمولا میان سنگ‌ها، شکاف‌های داخل رودخانه، میان ریشه‌های درختان و انبوه گیاهان پناه می‌گیرند.
• سایر توضیحات: رشد این ماهی سریع است. تنها گونه خانواده Lotidae است.
توسط گونه‌هایی مثل اردک‌ماهی، ماهی سوف و دهان‌گردان شکار می‌شود.

■ تولید مثل ماهی چرب

در اندازه 35 تا 40 سانتمیتری بالغ هستند
در اروپای مرکزی نرها در 2 سالگی و ماده‌ها 3 سالگی بالغ می‌شوند.
تخمریزی از نوامبر تا مارس و در دمای زیر 6 درجه رخ می‌دهد.
ممکن است مهاجرت تولیدمثلی هم داشته باشند. نرها اول به محل تولیدمثل می‌رسند.
برای تخمریزی گله‌های تا 20 عضوی فشرده‌ای با شکل کروی با قطر 60 سانتیمتر ایجاد می‌کنند و دائما به داخل و بستر رفته و تخم و اسپرم را رها می‌کنند.
هماوری مطلق بین 45600 تا 5میلیون عدد تخم است.
تخمریزی شبانه است. گاهی بعد تخمریزی به سمت بالادست شنا می‌کنند که احتمالا برای تغذیه است.
تخم‌ها نیمه غوطه‌ور، کروی با قطر 1.2 تا 1.8 میلیمتر هستند و کمی چسبنده‌اند. رنگ تخم‌ها زرد، نارنجی یا کهربایی است.
تخم‌گشایی بعد از 40-70 روز روی می‌دهد.
لاروها نوردوست هستند و بین ماه‌های مارس و آوریل و در زیر سطح آب دیده می‌شوند.
لاروها از حشرات آبزی و پلانکتون‌های جانوری مصرف می‌کنند. در ابتدا کفزی هستند و رشد سریع دارند.
طول آن‌ها در سال اول تولد 8 سانتیمتر می‌شود.

■ صید ماهی چرب

-

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی چرب

دارای ارزش صید تجاری است. بیشتر بصورت شور عرضه می‌شود. جگر آن بصورت دودی یا کنسروی در اروپا فروخته می‌شود. گوشت آن لذیذ اما کمی خشک است.
تکثیر و پرورش مصنوعی آن نیز انجام می‌شود.
از گوشت آن خوراک دام و آبزیان هم تهیه می‌گردد.
صید ورزشی دارد، اما بدلیل شبگرد بودن و عدم مقاومت برابر قلاب، جذابیتی بین ماهیگیران ورزشی ندارد.
قابل نگهداری در آکواریوم‌های عمومی و بزرگ است.

■ وضعیت ذخایر ماهی چرب

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی چرب

بیماری دهان‌قرمز روده‌ای در این گونه گزارش شده است.

○ تصاویر و فیلم‌ از ماهی ماهی چرب: