:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده پشتخاردارماهیان ← گونه ماهی سه‌خاره‌نما (ماهی نه‌خار)
» این ماهی در بخش ماهیان آبهای داخلی ایران نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Pungitius platygaster (Kessler, 1859)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی سه‌خاره‌نما، ماهی نه‌خار، ماهی خاردار، ماهی سه‌خار ایرانی
• اسامی محلی » -
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Gasterosteiformes (راسته: خارماهی‌سانان)
← Family: Gasterosteidae (خانواده: پشتخاردارماهیان یا سه‌خاره‌ماهیان) (En: Sticklebacks and tubesnouts)
← Genus: Pungitius (جنس: نه‌خاره‌ها)
← Species: Pungitius platygaster (گونه: سه‌خاره‌نما)
:: نام انگلیسی: Southern ninespine stickleback و نیز: Aral stickleback , Southern nine-spined stickleback, Ukrainian stickleback
• سایر زبان‌ها: روسی » Aral'skaya kolyushka. ترکی » Uzundikence balığı
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Gasterosteus platygaster, Gasterosteus platygaster kessleri
:: ریشه لغوی: Pungitius از واژه pungitius (لاتین)= سوزن سوزن
■ کشورهای محل زندگی ماهی سه‌خاره‌نما :
:: گزارش‌شده از آبهای ایران و نیز:
روسیه، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، ازبکستان، بلغارستان، یونان، مولداوی، رومانی، صربستان و اوکراین.
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی سه‌خاره‌نما:
:: بومی در ایران: بخشهایی از حوضه جنوبی دریای خزر، آب های شیرین و لب شور نظیر تالاب گمیشان و نیز مصب سفیدرود محل زندگی آن است.
:: در جهان: حوضه آبریز دریای خزر، منطقه پاله آرکتیک، دریاچه آرال، دریای سیاه، رود آلیاکمون (یونان)، آمودریا، دانوب، دنیپر، دون، رود کوبان (روسیه)، رود اوب (روسیه)، رودخانه ساری سو(قزاقستان)، ولگا، دریاچه ایسیک کول(قرقیزستان).
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی سه‌خاره‌نما:
در آبهای شور، لب‌شور و شیرین بصورت بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر) حضور دارد.
ساکن مرداب‌ها و جریان آهسته رودهای با پوشش گیاهی متراکم است.
معمولا آبهای معتدل را ترجیح می‌دهد.
مختصات جغرافیایی: از 58 ° شمالی تا 36 ° شمالی و 25 ° شرقی تا 75 ° شرقی.
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی سه‌خاره‌نما:
• شکل بدن: باله پشتی مجموعا دارای 8-11 شعاع سخت و 7-10 شعاع نرم است. | باله مخرجی دارای یک شعاع سخت و 7-9 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 10-11 شعاع نرم است | باله شکمی دارای 1 شعاع سخت و تا 1 شعاع نرم است. | باله دمی 12-13 شعاع نرم دارد | دارای صفحات اسکات بزرگ جانبی غیر برجسته به تعداد 29 تا 32 عدد که اغلب تا پایه باله دمی کشیده شده است. | کناره ساقه دمی فاقد کیل (خار) است | خارهای شکمی به طور مشخصی دندانه‌دار است. | حداکثر پهنای بدن 5 تا 6 برابر حداقل پهنای بدن است. | طول استاندارد 7 تا 8 برابر طول ساقه دمی
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 6 تا 7 سانتیمتر است. اغلب 3.5 تا 5.5 سانتیمتر طول دارد.
• طول عمر: حداکثر سن این گونه 3 سال است.
• غذا: بیشتر از بی‌مهرگان کفزی تغذیه می‌کند. غذاها شامل انواع لاروها، تخم ماهیان، زئوپلانکتون‌ها و سخت‌پوستان غذاهای عمده ماهی سه‌خاره‌نما هستند.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلویید / گامتیک (n) برابر 21 عدد و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 42-42 عدد است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. در هنگام قلمرو تعیین می‌کند.
• سایر توضیحات: ماهی اسبله و اردک‌ماهی، از شکارچیان طبیعی این ماهی است.
■ تولید مثل ماهی سه‌خاره‌نما:
در 1سالگی به اولین بلوغ جنسی می‌رسند. در فصل تخمریزی نرها ضمن ایجاد قلمرو میان گیاهان آبی، یک لانه درست می‌کنند و تا زمان تخمه‌گشایی تخم‌ها و شنای فعال لاروها از آن محافظت می‌نمایند.
در دلتای ولگا از اواخر فروردین تا اواسط خرداد تخمریزی می‌نماید. تخمریزی این ماهی چندمرحله‌ای است.
هماوری مطلق این ماهی حدود 90 عدد تخمک است.
■ صید ماهی سه‌خاره‌نما:
فاقد ارزش صید.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی سه‌خاره‌نما:
ارزش زیبایی‌شناسی و نگهداری در آکواریوم دارد.
در دریای سیاه این گونه به علت استفاده زیاد از لارو پشه آنوفل نقش مهمی در کنترل بیماری مالاریا داشته است.
■ وضعیت ذخایر ماهی سه‌خاره‌نما:
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
به نظر می‌رسد این گونه در ایران نیازمند حفاظت (CD) است. در ایران این گونه تنها در حوضه جنوبی خزر وجد داشته و در این منطقه تا کنون از مناطق محدودی در نزدیکی تالاب انزلی و تالاب گمیشان گزارش شده است.
در منطقه تالاب گمیشان، در گذشته تعداد نسبتا زیادی در فصل بهار وچود داشت، اما در سال‌های اخیر به دلایل نامشخصی تعداد آن شدیدا کاهش پیدا کرده است و به جای آن گونه ماهی غیر بومی سه‌خاره (Gasterosteus aculeatus ) فراوانی زیادی یافت.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی سه‌خاره‌نما:
-
○ تصاویر و فیلم از ماهی سه‌خاره‌نما:
|
