:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده آزادماهیان ← گونه قزلآلای چشمهای
◄ این گونه در اواخر دهه 1960، ناخواسته در منطقه جاجرود رها شد، اما در حال حاضر گزارشی از تشکیل جمعیت پایدار از آن وجود ندارد.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Salvelinus fontinalis (Mitchill, 1814)j
:: نام فارسی و محلی ایران: قزلآلای چشمهای، ماهی آزاد نهری، قزلآلای جویباری، ماهی آزاد چشمهای
• اسامی محلی » -
:: ردهبندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوستهاستخوانان)
← Order: Salmoniformes (راسته: آزادماهیسانان)
← Family: Salmonidae (خانواده: آزادماهیان) (En: Salmonids)
← Subfamily: Salmoninae
← Genus: Salvelinus (جنس: آزادماهیهای شکمرنگی)
← Species: Salvelinus fontinalis (گونه: قزلآلای چشمهای)
:: نام انگلیسی: Brook trout و نیز Brook char, American brook trout, Aurora trout, Brookie, Common brook trout, Eastern brook trout
• سایر زبانها: روسی » Amerikanskiy golets
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Salmo fontinalis, Baione fontinalis, Salmo canadensis, Salmo hudsonicus, Salvelinus timagamiensis
:: ریشه لغوی: Salvelinusاز واژه saibling (آلمانی) = آزادماهی کوچک / fontinalis = ساکن چشمه
■ کشورهای محل زندگی قزلآلای چشمهای
• معرفی شده به ایران و کشورهای دیگر نظیر:
بومی در آمریکای شمالی: ایالات متحده، کانادا
معرفی شده به:
اروپا: آلبانی، اتریش، بلژیک، بلغارستان، جمهوری چک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، مجارستان، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، لهستان، نروژ، لهستان، رومانی، روسیه، صربستان، اسلوواکی، اسپانیا، سوئد، سوییس، انگلستان
آمریکای جنوبی: آرژانتین، بولیوی، شیلی، پرو، ونزوئلا، و...
اقیانوسیه: استرالیا، نیوزلند، پاپوآ
■ زیستگاههای گزارششده قزلآلای چشمهای
• معرفی شده و وارداتی در آبهای ایران، حوضه آبریز دریاچه نمک، این ماهی به قصد پرورش به ایران وارد شده بود، در سال 1968 به دلیل سیل در منطقهء جاجرود، حدود یک میلیون قطعه بچهماهی انگشت قد این گونه در محیط زیست منطقه رها شد، که البته گزارشی مبنی بر پا گرفتن جمعیت پایدار آن وجود ندارد.
• سایر نقاط جهان:
اقیانوس اطلس، دریای بالتیک، خلیج مین، خلیج هادسون، ساحل ایبریا، دریای نروژ، اقیانوس آرام، دریای سالیش، رود کاتاهوچی، رود کلرادو، دانوب، میسی سی پی، گریت لیکس، و...
■ ویژگیهای زیستگاه قزلآلای چشمهای
آب شیرین، لب شور و دریا. بنتوپلاژیک (بستر و دور از بستر، مهاجر از دریا به رودخانه.
در عمق 15 تا 27 متری مشاهده شده است.
ساکن آبهای معتدله با دمای 0 تا 25 درجه سانتیگراد
در رودها و آبهای سرد، شفاف و پر اکسیژن، رودخانههای کوچک و بزرگ و دریاچهها وجود دارد. بعضی جمعیتهای آن مهاجر به رودخانه هستند. در اوایل بهار به بالادتس کوچ میکنند.
مختصات جغرافیایی: از 61°شمالی تا 34°شمالی و 124°غربی تا 52°غربی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک قزلآلای چشمهای
• شکل بدن: باله پشتی دارای 3-4 شعاع سخت و 8-14 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3-4 شعاع سخت و 8-14 شعاع نرم | باله سینهای دارای 1 شعاع سخت و 10-14 شعاع نرم | باله شکمی دارای 1 شعاع سخت و 7-10 شعاع نرم | باله دمی دارای 19 شعاع | دارای باله چربی | دم کم و بیش صاف و کوتاه | دارای 58-62 مهره | تعداد جاروییهای آبششی (Gill Rakers) 14-22 عدد | روی خط جانبی 220-230 فلس دارد که 110-130 تای آن روزنهدار است. | بالای خط جانبی 36-38 ردیف و زیر آن 30-38 ردیف فلس دارد | بدن دوکیشکل | رنگ متوع است، طرح کلی ناحیه پشتی مرمرین سبز تیره همراه با نقاط قرمز با هاله آبی در اطراف، در فصل تخمریزی تغییراتی در رنگ ایجاد میشود، همچنین ماهیان که به سمت دریا میروند رنگ متفاوت دارند |
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 86 سانتیمتر و میانگین طول کل 26.6 سانتیمتر است. حداکثر وزن 8 کیلوگرم است.
• طول عمر: تا 24 سال.
• غذا: از دامنهء وسیعی از جانوران آبزی مثل کرم، زالو، سختپوستان، حشراتی مثل شیرونومیده، بالمودارها، سیاهمگس، یکروزهها، بهارهها، و آسیابکها، نرمتنان، ماهیها، دوزیستان و پستانداران کوچک تغذیه میکنند و گاهی قطعات گیاهی هم در معدهشان دیده میشود.
• ژنتیک: تعداد کروموزومهای هاپلویید/گامتیک (n) برابر 42 عدد و کروموزومهای دیپلوئید/زیگوتیک (2n) برابر 84-84 عدد است.
• ویژگیهای رفتاری: بیخطر برای انسان.
• سایر توضیحات: به عنوان گونه شکارچی وارداتی، میتواند مشکلات زیادی ایجاد کند.
■ تولیدمثل قزلآلای چشمهای
جفتگیری با تلاش نر برای راندن ماده به محل مناسب تخمریزی شروع میشود. این محل بستر قلوهسنگی دارد.
ماده حفرهای ایجاد میکند و در این حین نر به حرکات خاص خود اطراف ماده ادامه میدهد. بعد از آماده شدن لانه، نر وماده وارد آن شده و ماده تخمها و نر اسپرم خود را تخلیه میکنند. سپس ماده تخمها را با خردهسنگهای ریز میپوشاند. سپس شروع به حفر حفره دیگری میکند.
تخمگشایی در دمای 5 درجه سانتیگراد حدود 100 روز طول میکشد.از ماه آگست تا دسامبر و با یک پیک زمانی، تخمریزی میکند.
هماوری مطلق بین 88 تا 5000 تخم است.
■ صید قزلآلای چشمهای
بیشتر جذابیت صید ورزشی دارد.
■ ارزشهای اقتصادی قزلآلای چشمهای
ارزش صید تجاری اندکی دارد.
تکثیر و پرورش مصنوعی هم برای مصرف انسانی و هم بازسازی ذخایر دارد.
ماهی مناسب صید ورزشی است.
قابل نگهداری در آکواریومهای عمومی است.
⧠ وضعیت ذخایر قزلآلای چشمهای
در سیاهه قرمز گونههای IUCN، دارای وضعیت "ارزیابینشده" است.
■ بهداشت و بیماریهای قزلآلای چشمهای
بیماری انگلی چرخش، بیماری باکتریایی دهان قرمز، عفونت انگلی Hysterothylacium، عفونت انگلی Camallanus در این گونه گزارش شده است.
○ تصاویر و فیلم از قزلآلای چشمهای: |