:: ماهیان آبهای د اخلی ایران ← خانواده تاسماهیان ← گونه ماهی چالباش
• این گونه در بخش ماهیان دریای خزر نیز مورد اشاره قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Acipenser gueldenstaedtii Brandt & Ratzeburg, 1833 j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی چالباش، آسترا، تاسماهی روس، تاسماهی روسی
• اسامی محلی » ماهی خاویار، تاسماهی
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Subclass: Chondrostei (زیر رده: عضروفی‌استخوانان)
← Order: Acipenseriformes(راسته: تاس‌ماهی‌سانان)
← Family: Acipenseridae (خانواده: تاسماهیان) (En: Sturgeons)
← Subfamily: Acipenserinae
← Genus: Acipenser (جنس: تاس‌ماهی‌های اصلی)
← Species: Acipenser gueldenstaedtii (گونه: ماهی چالباش)
:: نام انگلیسی: Danube sturgeon و نیز Russian sturgeon, Osetr, Azov-Black sea sturgeon
• سایر زبان‌ها: روسی » Chernamorsko-azovskyi osetr. ترکی » Rus mersin baligi. عربی » حفش الدانوب
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Acipenser pygmaeus, Acipenser aculeatus, Acipenser medius, Acipenser macrophthalmus, Acipenser brevirostris, Acipenser colchicus, ...
:: ریشه لغوی: Acipenser: از واژه acipenser (لاتین) =تاسماهی
■ کشورهای محل زندگی ماهی چالباش
• گزارش‌شده از آبهای ایران، و بجز ایران در این کشورها گزارش شده است:
روسیه، قزاقستان، ترکمنستان، جمهوری آذربیاجان، ترکیه، بلغارستان، کرواسی، مولداوی، رومانی، اسلواکی، اسلوونی، اوکراین
معرفی شده به چین، یونان، لیتوانی، لتونی، سوئد
منقرض شده در اتریش، آلمان و صربستان
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی چالباش
• بومی در دریای خزر و رودخانه‌های وابسته به آن (در ایران تخمریزی طبیعی ندارد)، دو فرم ساکن آب شیرین و مهاجر به رودخانه دارد که در ایران فقط فرم مهاجر آن موجود است. اکوسیستم‌های دیگر مثل:
دریای خزر، اقیانوس اطلس، دریای سیاه، دریای آزوف، دریای مرمره، رودخانه‌های دانوب، دنستر، دنیپر، دون، کوبان، ولگا
معرفی شده به دریای اژه، دریای بالتیک
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی چالباش
دریازی، آب لب‌شور و آب شیرین. نزدیک بستر. مهاجر به رودخانه.
در عمق 2 تا 100 متری و بیشتر 10 تا 25 متری دیده می‌شود.
ساکن آبهای معتدل با دمای 10 تا 20 درجه سانتیگراد.
جمعیت‌های آب شیرین و مهاجر به آب شیرین آن دیده شده است. در دریا ساکن آبهای کم‌عمق ساحلی و خورها. در آب شیرین بیشتر ساکن بخش‌های عمیق‌تر رودخانه‌های بزرگ با جریان متوسط.
مختصات جغرافیایی: از 61°شمالی تا 35°شمالی و 26°شرقی تا 54°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی چالباش
• شکل بدن: باله پشتی دارای 27 تا 51 شعاع نرم غیرمنشعب | باله مخرجی دارای 16 تا 35 شعاع | صفحات استخوانی پشتی 8-18، کناری‌ها 24-50 و شکمی 6-13 عدد، بین ردیف‌های پشتی و پهویی، صفحات ستاره‌ای کوچکتری دارد | خار آبششی 15 تا 31 عدد | پوزه نسبت به ازون برون و قره برون کندتر و کوتاه‌تر است. | رنگ بدن در پشت خاکستری زیتونی و در پهلوها روشن‌تر و ناحیه شکم خاکستری روشن و گاه زرد لیمویی
• اندازه: حداکثر طول گزارش‌شده 2.36 متر است. در دریای خزر طول آن تا 2.15 سانتیمتر و وزن آن به 65 کیلوگرم می‌رسد که ماده‌ها طول و وزن بیشتری دارند. میانگین طول ماهیان در ایران بین 90 تا 209 سانتیمتر است.
• طول عمر: حداکثر عمر این ماهی 47 تا 50 سال است. در حال حاضر نمونه‌های رود ولگای روسیه حداکثر 38 سال دارند. در سواحل ایران این ماهی تا 31 سال صید شده است. بیش از 80 درصد نمونه‌های صیدشده در سال 1377 حدود 12-15 ساله بوده‌اند.
• غذا: ماهیان چالباش بالغ بیشتر از نرم‌تنان شامل دوکفه‌ای Abra ovata، کرم پرتار Nereis diversicolor و خرچنگ پهن Rhithropanopeus harrisii و ماهیان چالباش نابالغ از برخی سخت‌پوستان مثل Gammaridae و Cumacea و کرم‌های پرتار تغذیه می‌کنند
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید/زیگوتیک (2n) برابر 250-250 عدد و تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید/گامتیک(n) هم 125 گزارش شده است.
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل ماهی چالباش
نرها در 11 تا 13 سالگی و ماده‌ها در 12 تا 16 سالگی بالغ می‌شوند.
هماوری مطلق آن در رودخانه ولگا 50000 تا 1165000 عدد و رنگ تخمک‌ها خاکستری قهوه‌ای است.
در رودخانه ولگا در مدت 1 تا 1.5 ماه طی ماه‌های اسفند تا اردیبهشت در دمای 8.9 تا 12 درجه سانتیگراد در بستر قلوه‌سنگی یا تخته‌سنگی در عمق 4 تا 25 متری و با سرعت آب 1 تا 1.5 متر در ثانیه تولیدمثل می‌نماید.
نمونه‌هایی در تابستان و پاییز به رودخانه مهاجرت می‌نمایند که در سال بعد تولیدمثل کنند.
■ صید ماهی چالباش
در کشور روسیه، 40 درصد از مجموع صید ماهیان خاویاری مربوط به این گونه است.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی چالباش
ارزش تجاری بالایی دارد. 16.4 درصد از وزن بدن این ماهی را خاویار تشکیل می‌دهد و 64 درصد از کل وزن این ماهی قابل خوردن است. در 100 گرم از گوشت آن 188 کیلوکالری انرژی وجود دارد.
■ وضعیت ذخایر ماهی چالباش
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "در معرض انقراض" (CR) است.
کاهش شدید نسل این گونه در سال‌های اخیر کاملا محسوس بوده است. تولیدمثل طبیعی در مناطق جنوبی و شمالی دریای خزر به علت تخریب رودخانه‌ها تقریبا غیرممکن است. هرساله صدهاهزار قطعه بچه‌ماهی چالباش در چندین کارگاه تکثیر در ایران تولید و دررودخانه‌ها رهاسازی می‌شوند.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی چالباش
لارو انگل آنیزاکیس در بچه ماهیان نورس چالباش مشاهده شده است.
در بررسی باکتریایی چالباش پرورشی از نظر باکتری در ضایعات پوستی، جنس‌های Aeromonas، Acinetobacter، Pseudomonas، Enterobacter و Proteus یافت گردیدند
○ تصاویر و فیلم از ماهی چالباش |
