:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده قنات‌ماهیان ← گونه ماهی خیاطه
◄ این گونه قبلا در خانواده کپورماهیان (Cyprinidae) بوده ولی در رده‌بندی‌های جدید، در خانوادهء قنات‌ماهیان (Leuciscidae) قرار گرفته است.
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Alburnoides bipunctatus (Bloch, 1782)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی خیاطه، ماهی سیما، شبه زوري، پرك
• اسامی محلی » لپک (مازندران)، کولی
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cypriniformes (راسته: کپورماهی‌سانان)
← Family: Leuciscidae (خانواده: قنات‌ماهیان) (En: Minnows)
◄ در منابع قدیمی‌تر، در خانوادهء Cyprinidae (کپورماهیان) و زیرخانواده Alburninae بوده است.
← Subfamily: Leuciscinae
← Genus: Alburnoides
← Species: Alburnoides bipunctatus (گونه: ماهی خیاطه)
:: نام انگلیسی: Schneider و نیز Spirlin, Riffle minnow
• سایر زبان‌ها: روسی » Bystrjanka. ترکی » Noktalı inci balığ
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Cyprinus spirlin, Cyprinus riemling, Cyprinus punctatus, Leuciscus baldneri, Alburnoides tzanevi
:: ریشه لغوی:Alburnoides: از واژه Al Bura، نام شهری که این ماهی از آنجا شناخته شده است. + oides (یونانی)= شبیه
■ کشورهای محل زندگی ماهی خیاطه
• گزارش‌شده از ایران و نیز:
آسیا: عراق، ترکیه، ترکمنستان، ازبکستان، افغانستان
اروپا: ارمنستان، آذربیاجان، گرجستان، آلبانی، اتریش، بلاروس، بلژِیک، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، جمهوری چک، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایتالیا، لتونی، لیتوانی، مولداوی، مونته نگرو، رومانی، روسیه، صربستان، اسلوونی، سوییس، اکراین
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی خیاطه
• بومی در آبهای ایرانی دریای خزر و رودهای حوضهء آبریز آن، دریاچه ولشت مازندران، حوضهء آبریز کویر نمک (رودخانه کرج، جاجرود، حبله‌رود، قره‌چای و...) و رودهای حوضهء دریاچه ارومیه و همچنین حوضهء رودخانه‌های کر، دجله و کارون، اصفهان و تجن.
• سایر نقاط جهان:
حوضه آبریز آرال و بالتیک، رودخانه‌های متعدد مثل آمودریا، دانوب، دنیپر، دن، دجله، فرات، دزنا، دنستر، دراوا، رودهای شرق دریای سیاه، رودخانه الب، ولگا، کورا، کوما، کوبان، کرینکا، خوپر، کاما، گورین، اودر، پرت، پسل، راین، سال، و...
■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی خیاطه
در قسمت فوقانی رودخانه‌ها، پایینتر از ناحیه زیست قزل‌آلا با بسترهای قلوه‌سنگی تا سنگلاخی و سرعت حدود 1 متر در ثانیه. ساکن آبهای شیرین و لب‌شور. بنتوپلاژِیک (بستر و دور از بستر)، مهاجر در آب شیرین
در pH بین 7 تا 8 و مناطق نیمه‌گرمسیری با دمای 10 تا 18 درجه سانتیگراد زندگی می‌کند.
ساکن چشمه‌ها و رودخانه‌های دامنهء کوه‌ها با اکسیژن زیاد و جریان سریع هستند. در چشمه‌های کوچک و رودهای آرام نیز دیده شده‌اند.
مختصات جغرافیایی: از 61°شمالی تا 34°شمالی و 5°غربی تا 74°شرقی
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی خیاطه
• شکل بدن: باله پشتی دارای 3 شعاع سخت و 7-8 شعاع نرم است | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 13-18 شعاع نرم است | باله سینه‌ای دارای 1 شعاع سخت و 12-14 شعاع نرم است | باله شکمی دارای 2 شعاع سخت و 7-8 شعاع نرم است | باله دمی دوشاخه و دارای 19 شعاع است | تعداد مهره‌ها 38-40 عدد | خط جانبی دارای 44-54 فلس | روی خط جانبی 8-10 ردیف و زیر آن 3-5 ردیف فلس دارد | بدن دوکی‌شکل | طول پوزه برابر یا کوچکتر از قطر چشم. | قطر چشم تقریبا برابر فاصله بین‌چشمی. | موقعیت دهان از نوع انتهایی | فرمول دندان حلقی معمولا 2.4-5.2 و ندرتا 2.5-5.2 است و دندانه‌دار نیست. | طرفین خط جانبی نوار تیره باریکی وجود دارد. قاعدهء باله‌های سینه‌ای، شکمی و مخرجی به رنگ نارنجی است که با افزایش کدورت آب، رنگ طبیعی از بین رفته و ماهی بی‌رنگ می‌شود.
• اندازه: حداکثر طول کل 18.5 سانتیمتر و طول کل میانگین آن 9 سانتیمتر است. بیشترین وزن گزارش‌شده 30 گرم بوده است. در جنوب دریای خزر (ایران) میانگین 14.5 سانتیمتر مشاهده شده است.
• طول عمر: در جنوب دریای خزر تا 6 ساله دیده شده است.
• غذا: غذا تغذیه از لارو حشرات و حشرات مرده و نیز از سخت‌پوستان و دیاتومه‌ها تامین می‌گردد. حشرات آبزی مثل شیرونومیدها، پلکوپترا، افِمروپترا، تریکوپترا و سخت‌پوستان ناجورپا
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلویید/گامتیک (n) برابر 25 عدد و کروموزوم‌های دیپلوئید/زیگوتیک (2n) برابر 50-50 عدد است.
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان. معمولا بصورت گروهی زندگی می‌کنند.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل ماهی خیاطه
در گروه‌های کوچک و بین قلوه‌سنگ‌ها تخمریزی می‌کند.
در فصل تولیدمثل روی خط جانبی نوارهای رنگی تشکیل می‌شود.
در رودخانه‌های سردآبرود و چالوس، فروردین و اردیبهشت تولیدمثل می‌کند. اوج تخمریزی اردیبهشت است. تولیدمثل ممکن است تا تیر طول بکشد.
هماوری مطلق آن بین 1000 تا 20764 عدد تخم گزارش شده است.
■ صید ماهی خیاطه
صید محلی می‌شود. جذابیت صید تجاری و ورزشی ندارد.
■ ارزش‌های اقتصادی ماهی خیاطه
به عنوان غذای ماهیان باارزش، دارای اهمیت اکولوژیک است.
■ وضعیت ذخایر ماهی خیاطه
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
گستردگی پراکنش این گونه در حوضه جنوبی دریا یخزر که در تمام رودخانه‌های کوچک و بزرگ وجود دارد، به همراه فراوانی زیاد آن اگرچه در کشورهای اروپایی جزو گونه‌های در معرض تهدید است، در این منطقه در طبقه کمترین نگرانی قرار دارد.
از تهدیدات برای این گونه، افزایش تاسیسات پرورش قزل‌آلا در مسیر رودخانه‌ها است.
■ بهداشت و بیماری‌های ماهی خیاطه
انگل‌های پوستی و رودهای Butoriosephaluch gowkongensis و Paradiplozoon sp، از این ماهی در بابلرود گزارش شده است.
فلزات سنگین روی و سرب در بدن این ماهی در رودخانه سیاهرود قائم‌شهر گزارش شده که میزان آن پایینتر از استانداردهای جهانی است.
○ تصاویر و فیلم از ماهی خیاطه:
|
