:: ماهیان آب‌های داخلی ایران ← خانواده کپورماهیان دندان‌دار ← گونه ماهی دم‌شمشیری

»» سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Xiphophorus hellerii Heckel, 1848j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی دم‌شمشیری ، ماهی دم‌شمشیری سبز، سوارتل
• اسامی محلی »

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Cyprinodontiformes (راسته: کپورماهی‌شکلان دندان‌دار)
← Family: Poeciliidae (خانواده: کپورماهیان دندان‌دار زنده‌زا / رنگین‌ماهیان / گامبوزیاماهیان) (En: Poeciliids)
← Subfamily: Poeciliinae
← Genus: Xiphophorus (جنس: دم‌شمشیری)
← Species: Xiphophorus hellerii (گونه: ماهی دم‌شمشیری)

:: نام انگلیسی: Swordtail و نیز: Green Swordtail
• سایر زبان‌ها: ترکی » Kilickuyruk
:: برخی از اسامی علمی مترادفِ قدیمی، یا غیرمعتبر: Xiphophorus guntheri, Xiphophorus guentheri, Xiphophorus jalapae, Xiphophorus brevis, Xiphophorus strigatus, Xiphophorus rachovii
:: ریشه لغوی: Xiphophorus: از واژه xiphos (یونانی)= شمشیر + pherein (یونانی)= حمل کردن

■ کشورهای محل زندگی ماهی دم‌شمشیری
معرفی‌شده به ایران و نیز:
بومی در گواتمالا، هندوراس، مکزیک
معرفی‌شده به:
آسیا: هنگ کنگ، هند، اندونزی، فلسطین، ژاپن، سنگاپور، سریلانکا، تایوان
آفریقا: ماداگاسکار، موریس، نامیبیا، آفریقای جنوبی
اروپا: جمهوری چک، مجارستان، اسلوواکی
اقیانوسیه: استرالیا، فیجی، نیو کالدونیا، نیوزیلند، پاپوآ گینه نو
آمریکای شمالی و مرکزی: ایالات متحده، جامائیکا، پورتوریکو و...
آمریکای جنوبی: برزیل، کلمبیا

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی دم‌شمشیری
معرفی شده بصورت مصنوعی به حوضهء آبریز پرسیس و نمک، چشمه سلیمان و قنات نزدیک جهرم
ساکن آمریکای شمالی و مرکزی: ریو ناتلا، وراکروز در مکزیک تا شمالغرب هندوراس. در آفریقا در در ناتال و شرق ترانسفال آفریقای جنوبی و نیز دریاچه اوتجیکوتو در نامیبیا. در کشورهای متعددی بصورت مصنوعی وارد شده است.

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی دم‌شمشیری
ساکن آب شیرین و نیز آب‌های لب‌شور. بستر و دور از بستر. فاقد مهاجرت.
ساکن آب‌های گرمسیری با دمای 22 تا 28 درجه سانتیگراد
در pH بین 7 تا 8 و dH بین 9-19 به سر می‌برد
بالغین معمولا در رودها و چشمه‌های با جریان سریع، ترجیحا دارای پوشش گیاهی زندگی می‌کنند. در چشمه‌های آب گیرم و آب‌های متاثر از آنها، کانال‌ها و آبگیرهای دارای بافت گیاهی هم زیستگاه آنها است.
مختصات جغرافیایی: از 26°شمالی تا 12°شمالی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی دم‌شمشیری

• شکل بدن: باله پشتی دارای 11-14 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 8-10 شعاع نرم | باله سینه‌ای دارای 12-13 شعاع نرم | باله شکمی دارای 6 شعاع نرم | بدن دوکی‌شکل | دم بلند شمشیری در جنس نر | خط طولی بدن مکن است تیره یا قهوه‌ای یا قرمز باشد که بسته به جمعیت فرق دارد، ممکن است دو نوار قرمز دیگر بالای خط جانبی و زیر آن وجود داشته باشد. بطور کلی تنوع رنگی در این گونه زیاد است. | سر نوک تیز |
• اندازه: حداکثر طول کل متعلق به ماهی ماده و 16 سانتیمتر، اما طول کل رایج آن تنها 2.8 سانتیمتر است.
• طول عمر: 5 سال
• غذا: تغذیه از کرم‌ها، سخت‌پوستان، حشرات و مواد با منشاء گیاهی.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n) برابر 24 و تعداد کروموزوم‌های دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 48-48 است.
دورگه‌گیری بین این گونه و گونه‌های این جنس برای رسیدن به نمونه‌های خاص رایج است.
• ویژگی‌های رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توصیحات: جنس‌های نر نسبت به هم مهاجم بوده و در اسارت باید به اندازهء آکواریوم توجه نمود.

■ تولید مثل ماهی دم‌شمشیری

زنده‌زا.
از حدود 7 ماهگی بالغ هستند.
نر و ماده ظاهر متفاوت دارند
بارداری 24-30 روز طول می‌کشد.
ماده‌ها 20 تا 200 نوزاد به دنیا می‌آورند.
در شرایط خاص محیطی، امکان تغییر جنست آنها از ماده به نر وجود دارد.

■ صید ماهی دم‌شمشیری

فاقد ارزش صید.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی دم‌شمشیری

گونه بسیار ارزشمند آکواریومی است، بویژه نوع قرمز آن پرطرفدار است.
در تحقیقات ژنتیکی کاربرد دارد.

■ وضعیت ذخایر ماهی دم‌شمشیری

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت کمترین نگرانی (LC) است. معرفی آن به ایران و چند کشور دیگر، منجر به خساراتی به ماهیان بومی شده است که بیشتر از طریق رقابت غذایی رخ می‌دهد و نوعی ماهی مهاجم است.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی دم‌شمشیری

بیماری‌های متعددی در این گونه گزارش شده است از جمله:
بیماری باکتریایی Fin-rot Disease، بیماری انگلی Costia Disease، بیماری انگلی Dactylogyrus Gill Flukes Disease، بیماری انگلی پوستی Skin Flukes، بیماری باکتریایی fIN rOT، بیماری باکتریایی کولومناریس، بیماری قارچی پوست، بیماری باکتریایی سودوموناس، بیماری باکتریایی آئرومونوزیس، بیماری انگلی Velvet Diseaset، و بیماری‌های ویروسی و انگلی دیگر.

○ تصاویر و فیلم از ماهی دم‌شمشیری: