:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده تون‌ماهیان ← گونه ماهی شیر

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Scomberomorus commerson (Lacepède, 1800)j

:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی شیر ، شیر ماهی ،
• اسامی محلی » سیستان و بلوچستان: گور. بوشهر: چنعد. هرمزگان: چنعد، گور. خوزستان: چنعت.

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Superorder: Acanthopterygii (بالاراسته: خارباله‌داران)
← Clade: Percomorpha (کلاد: سوف‌ریختان)
← Order: Scombriformes (راسته: تون‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Scombroidei (زیرراسته: تون‌ماهی‌واران)
← Family: Scombridae (خانواده: تون‌ماهیان) (En: Mackerels, tunas, bonitos)
← Subfamily: Scombrinae (زیرخانواده: تون‌تباریان)
← Tribe: Scomberomorini (تبار: ماهی خال‌خالی اسپانیایی)
← Genus: Scomberomorus (جنس: خط‌خطی‌های اسپانیایی)
← Species: Scomberomorus commerson (گونه: ماهی شیر)

:: نام انگلیسی: Narrow-barred Spanish mackerel و نیز : Barred mackerel, Commerson's mackerel و Cybium
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: کنعد، کناد، خباط، درک
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیر معتبر: Scomber commerson, Scomberomorus commersonii
:: ریشه لغوی: Scomberomorus از واژه Scomber (لاتین) = ماهی ماکرل + Moros (یونانی) نادان، ابله

■ کشورهای محل زندگی ماهی شیر
• گزارش‌شده از آب‌های ایران، و کشورهای دیگری مثل:
بحرین، عراق، کویت، عمان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، قطر، اردن، لبنان(معرفی شده)، فلسطین(معرفی شده)، سوریه، ترکیه(معرفی شده)، یمن، پاکستان، هند، بنگلادش، سریلانکا، چین، هنگ کنگ، تایوان، تایلند، سنگاپور، مالزی، اندونزی، ژاپن، کره جنوبی، ، مالدیو، ماکائو، جزایر سلیمان، ویتنام، استرالیا، برونئی دارالسلام، کامبوج، ، مصر، کنیا، لیبی (معرفی شده)، سودان، موزامبیک، سومالی، آفریقای جنوبی، تانزانیا
از طریق کانال سوئز به مدیترانه معرفی شده است.

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی شیر
• بومی خلیج فارس و دریای عمان و نیز:
دریای اندامان، جریان آگولاس، اقیانوس اطلس، دریای عرب، دریای بنگال، دریای چین، خلیج عدن، خلیج عقبه، خلیج تایلند، اقیانوس هند، دریای اندونزی، خلیج کیمبی، جریان کوروشیو، خلیج لاگونوی،خلیج لیت، خلیج لینگاین، پشته های دریایی اطراف استرالیا، خلیج اورموک، اقیانوس آرام، خلیج پانای، خلیج پانگوئیل، خلیج راگی، دریای سرخ، دریای سمر، خلیج سن میگل، دریای ژاپن، جریان ساحلی سومالی، دریای زرد و...
معرفی شده به دریای اژه و دریای مدیترانه(از طریق کانال سوئز)

■ زیستگاه‌های مورد علاقه ماهی شیر
دریازی، نواحی مجاور ساحل (نریتیک) و پلاژیک، اقیانوس رو
ساکن اعماق 10 تا 70 متری
ساکن مناطق گرمسیری
از حاشیه های منطقه فلات قاره تا آب‌های کم عمق ساحلی پراکنش دارد، اغلب در آب‌های با شوری کمتر و کدورت بیشتر دیده شده است، همچنین در شیبهای دریایی و نیزشیبهای صخره‌ای و تالابهای دریایی وجود دارد.
مختصات جغرافیایی: از 39 ° شمالی تا 41 ° جنوبی و 7 ° غربی تا 180 ° شرقی.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی شیر

• شکل بدن: دو باله پشتی دارند | مجموع خارهای باله پشتی 15-18 عدد و شعاعهای نرم 15-20 عدد است. تا وسط اولین باله پشتی سفید و مابقی سیاه است| شعاع نرم باله مخرجی 16-21 عدد و بدون شعاع سخت | 42-46 عدد مهره | تعداد بالچه ها 8-10 عدد در بخش پشتی و 7-12 عدد در بخش شکمی | باله دمی کاملا دوشاخه و نرمال | باله سینه ای دارای 21-24 شعاع نرم است | باله شکمی یک شعاع سخت و 5 شعاع نرم دارد و محل آن روی قفسه سینه و بعد از اولین باله پشتی است | دارای یک خط جانبی که از انتهای باله پشتی دوم، شیب ناگهانی به سمت پایین پیدا میکند | بدون سبیلک | تعداد خارهای شعاع آبششی 1-8 عدد روی شاخه پایین و 0-2 عدد روی شاخه بالا (مجموعا 1-10 عدد) می باشد | شکل بدن دوکی و مقطع عرضی آن بیضی شکل است | دهان انتهایی می باشد | فاقد کیسه شنا | روده 2 چین خوردگی و 3 شاخه دارد | نوارهای عمودی روی بدن گاهی تبدیل به نقاطی عمودی می‌شود که تعداد آنها در بالغین 40-50 عدد است و در ماهیان جوان کمتر از 20 عدد | ماهیان جوان نقاط بیضی بزرگ و تیره ای روی بدن، دارند
• اندازه: حداکثر طول 240 سانتیمتر و طول رایج آنها 120 سانتیمتر است. در اندازه 55 تا 82 سانتیمتری بالغ هستند. حداکثر وزن گزارش شده، 70 کیلوگرم از کوئینزلند استرالیا بوده است.
• طول عمر:-
• غذا: بیشتر از ماهیان کوچک نظیر آنچوی، شگ‌ماهیان و کفال‌ماهیان کوچک و نیز اسکوئیدها و میگوهای پنائید تغذیه می‌کند، گونه‌هایی نظیر:
از ماهیان Anchoviella sp., Chanos chanos(egg & Larva), Stolephorus sp., ، سرپایان نظیر Loligo sp.
• ژنتیک: ـ
• ویژگی‌های رفتاری: معمولا به تنهایی شکار می‌کند و اغلب در آب‌های کم‌عمق در طول شیب‌های ساحلی حضور دارد. علیرغم اینکه به عنوان ماهی‌ای با مهاجرت‌های طولانی ساحلی شناخته می‌شود، ولی جمعیتهای ساکن و دائمی آنها نیز وجود دارند. در دسته‌های کوچک دیده می‌شوند.
• سایر توضیحات: شیر ماهی می‌تواند خود مورد شکار ماهیان دیگر بویژه کوسه ماهیان جنس Carcharhinus قرار بگیرد.

■ تولیدمثل ماهی شیر

جنس‌ها شبیه هم هستند. دوجنسی و تولید مثل خارجی، از نوزاد و تخم محافظت نمیکنند.در آب‌های آزاد تخم را رها می نمایند. هماوری ماهی شیر در استرالیا بین 320.000 تا 950.000 اندازه گیری شده که این مقدار در عمان 590.000 تا 1.500.000 عدد بوده است. بر اساس خصوصیات دمایی، فصل تخمریزی ماهی شیر می‌تواند کم و بیش تغییر نماید. در آب‌های استرالیا هر ماهی ماده چندین بار در طی فصل و در طی 2 تا 6 روز بسته به خصوصیات مکانی تخمریزی میکند. این گونه دور از شیب صخره‌ای و حاشیه ها و بصورت اجتماعی و گروهی تخمریزی میکند. رفتارهای جمعیتهای ساکن و مهاجر متفاوت است. مهاجرین بعد از تخمریزی صدها کیلومتر از محل بصورت دسته هایی با ماهیان بیشتر 2 و 3 ساله دور میشوند، حال آنکه غیرمهاجرین تنها محل تخمریزی را ترک میکنند. در زمستان مهاجرین مجددا برمیگردند.مسیر این مهاجرت‌ها در استرالیا و خلیج تایلند به دقت بررسی شده است. تغذیه در روز و شب انجام می‌شود.

■ صید ماهی شیر

ماهیان کوچک در ترال های میگو می‌افتند و نمونه‌های بزرگ توسط ریسه های‌قلاب صید میگردند. صید ورزشی با قلاب نیز رواج دارد.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی شیر

بسیار با ارزش است و صید تجاری و ورزشی دارد. بصورت تازه، خشک شده و نمک سود، منجمد، دودی و کنسرو شده بفروش می‌رسد، همچنین بصورت فیش بال (گوشت توپی شکل) فروخته می‌شود.

■ وضعیت ذخایر ماهی شیر

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، وضعیت در نزدیکی تهدید دارد (NT). یعنی در زمان حال در معرض تهدید نیست، ولی ممکن است برای آینده آن نگرانی وجود داشته باشد.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی شیر

گزارش مسمومیت سیگوآترا بعد از مصرف این ماهی وجود دارد.
بیماریهایی نظیر آلودگی انگلی آنیساکیس، کالیگوس، کالیتترارینکوس، ترانووا، پریسه آ، گریلوتیا، پتروبوتریوم، اوتوبوتریوم، سودوتوراکوکوتیلا، گوتوکوتیلا، سودوسایکنوئیدس، گوتوکوتیلا، سودوتوراکوکوتیلا در آنها دیده شده است.
مواردی از مسمومیت Ciguatera در فراورده های آن گزارش شده است که همگی مربوط به بیش از بیست سال پیش است.
یک تحقیق نشان داده که میزان سرب در کبد و عضله ماهی شیر که بصورت تصادفی از بازارهای تهران تهیه شده، در مقایسه با استاندارد غذا و داروی آمریکا بالاتر است.

○ تصاویر و فیلم‌ از ماهی شیر: