:: ماهیان آب‌های داخلی ایران ← خانواده سیکلیدها ← گونه ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Coptodon zillii (Gervais, 1848)j
:: نام فارسی و محلی ایران: تیلاپیای شکم‌سرخ، تیلاپیای زیلی، تیلاپیا شکم‌قرمز
• اسامی محلی » -

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Labroidei (زیرراسته: زمردماهی‌واران)
← Family: Cichlidae (خانواده: سیکلیدها) (En: Cichlids)
← Subfamily: Pseudocrenilabrinae
← Tribe: Tilapiini (تبار: سیکلیدهای تیلاپیایی)
← Genus: Coptodon
← Species: Coptodon zillii (گونه: ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ)

:: نام انگلیسی: Redbelly tilapia و نیز Zill's tilapia, Zille's cichlid, Zille's redbreast tilapia,
• سایر زبان‌ها » عربی: بلطي زيلي، حضري
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Tilapia zillii, Sarotherodon zillii, Glyphisidon zillii, Coptodus zillii, Chromis zillii, Acerina zillii, Chromis tristrami, Haligenes tristrami, Tilapia tristrami, Tilapia melanopleura, Chromis melanopleura, Chromis andreae, Chromis coeruleomaculatus, Chromis faidherbii, Chromis menzalensis, Tilapia menzalensis, Tilapia multiradiata, Tilapia shariensis
:: ریشه لغوی: -

■ کشورهای محل زندگی ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ
• وارداتی و مهاجم به ایران و کشورهای دیگر مثل:
آسیا: فلسطین، اردن، لبنان
آفریقا: الجزایر، بنین، کامرون، کنگو، مصر، غنا، گینه، گینه بیسائو، کنیا، لیبریا، مالی، موریتانی، مراکش، نیجر، نیجریه، سنگال، سیرالئون، سودان، توگو، تونس، اوگاندا
معرفی شده به:
آسیا: ژاپن، فیلیپین، عربستان، سریلانکا، سوریه، تایوان، تایلند
افریقا: اریتره، اتیوپی، ماداگاسکار، تانزانیا
اروپا: انگلستان، ترکیه
آمریکای جنوبی: مکزیک، ایالات متحده
اقیانوسیه: استرالیا، فیجی، نیوکالدونیا

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ
• گزارش‌شده در آب‌های ایران به عنوان گونهء مهاجم که احتمالا از عراق وارد ایران شده اگرچه احتمالات دیگری مثل رهاسازی عمدی قابل بررسی است. اولین بار در شهریور 1390 در رودخانه کارون ایستگاه دارخوین گزارش شد. در سال 2013 برای اولین بار در تالاب شادگان گزارش شد. رود دز، جراحی، مُند، تالاب هورالعظیم و چشمهء هوبه
یکی از گونه‌های غالب تالاب شادگان شده است.
• در سایر نقاط جهان:
حوضه آبریز دریای سرخ و رودخانه‌های: آروویمی کنگو، بانداما ساحل عاج، بِنو در نیجر، بیا غنا، کاوالا در لیبریا، رود سیس لیبریا، کومئو ساحل عاج، رود کنگو، رود کوروبال، رود کراس، رود ایتیمبیری، رود کونکور، رود لوفا، رود موآ، رود مونگالا، رود مونو، رود نیل، رود اوگان، رود سن پل، رود ولتا و...
معرفی شده به: دجله، رود روکل، رود تانا، رود سِنگوِن و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ
ساکن آب شیرین و لب‌شور. بنتوپلاژِیک (بستر و دور از بستر). مهاجر در آب شیرین.
در pH بین 6 تا 9 و dH بین 5 تا 20 مشاهده شده است. بطور کلی توانایی زندگی در دامنهء متنوعی از آب‌ها از نظر حرارت و شوری را دارند و حتی در شرایط دریایی نیز زنده می‌مانند.
در عمق 1 تا 7 متری به سر می‌برد. بچه‌ماهیان در حاشیه‌های با پوشش علفی و ماهیان جوان در آب‌های فصلی به سر می‌برند. بیشتر به آب‌های کم‌عمق تمایل دارد.
ساکن آب‌های گرمسیری با دمای بین 11 تا 36 درجه سانتیگراد.
مختصات جغرافیایی: از 35°شمالی تا 9°جنوبی و 17°غربی تا 36°شرقی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

• شکل بدن: باله پشتی دارای 13-16 شعاع سخت و 10-14 شعاع نرم است | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 8-10 شعاع نرم است | باله دمی کم و بیش صاف و کوتاه | دارای دو خط جانبی، واجد 28-33 فلس | بدن دوکی‌شکل و فشرده | پیشانی صاف | موقعیت دهان از نوع انتهایی | فلس‌ها از نوع دایره‌ای | بدن مرتفع و سر باریک | دندان‌ها کوچک و قوی | معمولا رنگ بدن قرمز درخشان است و ماهی بالغ دارای نوارهای تیره عمودی روی بدن است. رنگ کلی بدن قوه‌ای-زیتونی با یک جلای آبی است. لب‌ها سبز روشن هستند. سینه صورتی است. رنگ باله‌های پشتی، دمی و مخرجی قهوه‌ای-زیتونی همراه با نقاط زرد است. باله‌های پشتی و مخرجی با یک نوار نارنجی نازک احاطه شده است.
• اندازه: حداکثر طول استاندارد 40 سانتیمتر و میانگین رایج طول استاندارد، 30 سانتیمتر است. بیشترین وزن آن 300 گرم است.
• طول عمر: حداکثر 7 سال.
• غذا: تغذیه بیشتر از برگ و ریشه گیاهان آبزی، جلبک‌ها و مواد پوسیده با منشاء گیاهی است. ممکن است از بی‌مهرگان هم تغذیه کند. غذای اصلی بچه‌ماهیان را سخت‌پوستان تشکیل می‌دهد.
• ژنتیک: تعداد کروموزوم‌های کروموزوم‌های هاپلوئید / گامتیک (n)، 22، و دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 44-44 است.
• خصوصیات رفتاری: پتانسیل تبدیل به یک آفت برای اکوسیستم‌ها را دارد. گاهی تشکیل گله می‌دهد. گونهء روزگرد است.
• سایر توضیحات: توسط ماهیانی مثل گونه‌های Micropterus salmoides، Barbus canis، Gymnarchus niloticus، Lates niloticus و Mormyrops anguilloides شکار می‌شوند.

■ تولیدمثل ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

از حدود 7 سانتیمتری بالغ هستند.
در کلیه ماه‌های سال امکان تخمریزی دارند.
نر و ماده بسیار شبیه هستند، اما در جفت‌ها، نر بزرگتر است.
نر و ماده تشکیل جفت می‌دهند. تخم و لارو در یک چاله داخل گل بوسیله جفت والدین مراقبت می‌شود. ماده‌های بزرگ ممکن است در هربار تخمریزی 1000 تخم رها کنند.
ممکن است چندجفت کنار هم تولیدمثل کنند.
هماوری مطلق بین 715 تا 1147 عددتخم است.
تخم‌گشایی بعد از حدود 96 ساعت از تخم‌ریزی انجام می‌شود.
بچه‌ماهیان نوزاد 6-4 روز بعد از خروج از تخم شنای آزاد پیدا می‌کنند.
تخم‌ها چسبناک و در مقایسه با سایر سیکلیدها کوچک هستند. رنگ آن‌ها سبز و کروی هستند.

■ صید ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

-

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

دارای ارزش تجاری، آبزی‌پروری و آکواریومی است.

■ وضعیت ذخایر ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
ماهی تیلاپیا از نوع زیلی یک نوع ماهی مهاجم همه‌چیز‌خوار است که بسیاری از زیستگاه‌ها، قدرت زیست بالایی داشته و علاوه بر تأثیر مخرب بر پوشش گیاهی زمینه کاهش اندازه جمعیت و از بین رفتن سایر آبزیانی که به شدت به گیاهان آبزی وابست‌اند را نیز فراهم می‌آورد.

■ بهداشت و بیماری‌های ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ

بیماری‌های متعددی در این گونه دیده شده است:
بیماری انگلی تریکودینوزیس، بیماری انگلی تریکودینلا، بیماری انگلی Tripartiella، بیماری انگلی Ergasilus، بیماری انگلی Centrocestus، آلودگی انگلی Enterogyrus، آلودگی انگلی Neascus، آلودگی انگلی Nosema، آلودگی انگلی Bolbophorus، آلودگی انگلی Clinostomum و چندین آلودگی انگلی دیگه در این گونه گزارش شده است.

○ تصاویر و فیلم‌ از ماهی تیلاپیای شکم‌سرخ: