:: ماهیان آبهای داخلی ایران ← خانواده سیکلیدها ← گونه ماهی تیلاپیای آبی
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Oreochromis aureus (Steindachner, 1864)j
:: نام فارسی و محلی ایران: تیلاپیای آبی، تیلاپیای آئروس
• اسامی محلی » -
:: ردهبندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوستهاستخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوفماهیسانان)
← Suborder: Labroidei (زیرراسته: زمردماهیواران)
← Family: Cichlidae (خانواده: سیکلیدها) (En: Cichlids)
← Subfamily: Pseudocrenilabrinae
← Tribe: Tilapiini (تبار: سیکلیدهای تیلاپیایی)
← Genus: Oreochromis
← Species: Oreochromis aureus (گونه: ماهی تیلاپیای آبی)
:: نام انگلیسی: Blue tilapia و نیز Golden tilapia, Israeli tilapia, Jordan St. Peter's fish
• سایر زبانها » عربی: بلطي أزرق، ابیض حسنی، مشط لبّاد
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Tilapia aurea, Tilapia kashabi, Tilapia kacherbi, Chromis aureus, Sarotherodon aureus, Tilapia monodi, Tilapia lemassoni
:: ریشه لغوی: Oreochromis: از واژههای aurum (لاتین)= طلا + chromis (یونانی)= نوعی ماهی / aureus = از واژه aurum (لاتین)= طلایی
■ کشورهای محل زندگی ماهی تیلاپیای آبی
• وارداتی و مهاجم به ایران و:
•بومی در:
آفریقا: کامرون، چاد، مصر، مالی، نیجر، نیجریه، سنگال
آسیا: فلسطین، اردن، عربستان
• معرفیشده به:
عراق، ماداگاسکار، آفریقای جنوبی، زامبیا، چین، قبرس، ژاپن، کویت، عمان، پاکستان، فیلیپین، سنگاپور، سوریه، تایوان، تایلند، ترکیه، امارات، فیجی، پلی نزی، برزیل، پرو، ایالات متحده، کوستاریکا، کوبا، دومینیک،ن، گواتمالا، السالوادور، هاییتی، مکزیک، نیکاراگوآ، پاناما، پورتو ریکو، و...
■ زیستگاههای گزارششده ماهی تیلاپیای آبی
• گزارششده در آبهای ایران، اولین بار در سال 1395 به عنوان دومین گونه بعد از تیلاپیای نیل. حوضهء آبریز دجله. در رود کارون، اروند و بهمنشیر دیده شده است. زیستگاههای دیگر در جهان:
• بومی در رودخانهها بنو، چاد، نیجر، نیل، سنگال، کاینجی، و معرفی شده به مناطق متعدد مثل فرات، رود آرکانزاس آمریکا، رود کلرادو آمریکا، رود ییلی و...
• وارداتی به چندین زیستگاه جهان
■ ویژگیهای زیستگاه ماهی تیلاپیای آبی
ساکن آب شیرین و نیز آبهای لبشور. ساکن بستر و دور از بستر. مهاجر در رودخانه.
از عمق 5 متری مشاهده شده است.
ساکن آبهای گرمسیری با دمای 8 تا 30 درجه سانتیگراد، اما تا بیش از 41 درجه را هم تحمل میکند.
ساکن آبگیرهای گرم و نیز دریاچهها و رودها. هم در آبهای باز و هم در بین سنگها و گیاهان زندگی میکند.
مختصات جغرافیایی: از 35°شمالی تا 10 °شمالی.
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی تیلاپیای آبی
• شکل بدن: باله پشتی دارای 14-17 شعاع سخت و 11-15 شعاع نرم | باله مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 8-11 شعاع نرم | باله سینهای دارای 13-16 شعاع نرم | باله شکمی دارای 1 شعاع سخت و 5 شعاع نرم | باله دمی کم و بیش کوتاه و صاف | تعداد جاروییهای آبششی (Gill Rakers) برابر 23-38 عدد | دارای دو خط جانتبی، روی خط جانبی دارای 29-33 فلس | بالای خط جانبی دارای 4-5.5 ردیف فلس | موقعیت دهان از نوع انتهایی | فلسها از نوع شانهای | بدن دوکیشکل | پیشانی تقریبا صاف | تعداد مهرهها 28-31 عدد | استخوان بینچشمی باریک | آرواره حلقی پایینی تیغههای کوچکی دارد | رنگ بدن بالغین: چشمها با مردمک قرمز همراه یک خط سیاه داخل آن. ناحیه شکمی نقرهای-خاکستری کمرنگ. لبها اغلب سیاه. چانه و سینه ممکن است سیاه-آبی باشند. حلق و شکم گاهی زردفام هستند اما هرگز قرمز دیده نمیشوند. سراسر بدن پوشیده از نقاط نقرهای و تیره، گاه با چند نوار عمودی روی بدن که مرتبط با شرایط محیطی است. روی سرپوش آبششی اغلب لکه دارد اما ممکن است محو باشد. باله سینهای خاکستری، شکمی سیاه. روی باله پشتی و بخش بالایی باله دمی لبهء سرخ وجود دارد. بخش نرم باله پشتی و باله مخرجی و معمولا باله دمی، چندین نقطه کمرنگ وجود دارد. نقاط روی باله پشتی و مخرجی ردیفهای مایلی تشکیل میدهند. لبهء های باله پشتی اغلب سیاه. نرهای بالغ به رنگ آبی-خاکستری و در ناحیه سر از لب بالایی تا چشم به رنگ قهوهای سبزفام که به سمت پشت تیره میشود.| رنگ بدن در حالت عادی و فصل تولیدمثل متفاوت است. رنگ بالای سر نرهای در حال تولیدمثل آبی متالیک براق و باله پشتی لبههای گرد سرخ و بالهء دمی لبهء صورتی دارد و فاقد خطوط تیره عمودی روی دم است. مادههای در حال تولیدمثل، در ناحیهء لبهء باله پشتی و دمی رنگ نارنجی کمرنگ دارند. | رنگ بچهماهیان قهوهای-خاکستری مایل به طلایی، با نوارهای عمودی در طرفین و وقتی از 10 سانتیمتر بزرگتر میشوند، لکهء خاص تیلاپیا را روی باله پشتی خود دارند. |
• اندازه: حداکثر طول کل 45.7 سانتیمتر و میانگین طول کل رایج آن 16 سانتیمتر است. بیشترین وزن گزارششده 2 کیلوگرم بوده است.
• طول عمر: حداکثر 9 سال.
• غذا: تغذیه بیشتر از فیتوپلانکتون و به میزان کمتر از زئوپلانکتون. ماهیان جوان رژیم متنوعتری دارند شامل میزان زیادی پاروپایان و کلادوسرا، همچنین قطعات حشرات کوچک را میخورند.
• ژنتیک: تعداد کروموزومهای کروموزومهای هاپلوئید / گامتیک (n)، 22، و دیپلوئید / زیگوتیک (2n) برابر 44-44 است.
توان ایجاد هیبرید با سایر گونههای همجنس را دارد.
• ویژگیهای رفتاری: پتانسیل تبدیل به یک آفت برای اکوسیستمها را دارد.
گونهای روزگرد است.
• سایر توضیحات: توسط آبزیان شکارچی صید میشود.
■ تولیدمثل ماهی تیلاپیای آبی
بلوغ آن از اندازهء 13-20 سانتیمتری شروع میشود. در محیط پرورشی در سن 5-6 ماهگی بالغ میشود.
هم در آب شیرین و هم لبشور تولید مثل میکند.
از ماه مارس تا نوامبر تخمریزی آن دیده شده است.
تولیدمثل در دمای حداقل 20 درجه سانتیگراد امکانپذیر است.
در محیط طبیعی معمولا در آبهای کمعمق دارای پوشش علفی لانهسازی میکند. ماهی نر یک قلمرو ایجاد کرده و با دهان و باله یک چاله به عمق 60 سانتیمتر و قطر 4 تا 6 مترحفر مینماید. چندین قلمرو ممکن است بصورت مرتبط با هم وجود داشته باشند. در این زمان پرخاشگر بوده و با ضربه یا گازگرفتن از قلمرو دفاع میکنند.
ماهی نر به گلهء ماده نزدیک و یک ماده را برای جفتگیری انتخاب مینماید. جفتگیری در لانه با مجموعهء حرکاتی مثل ضربهزدن با دهان و دم انجام میگیرد.
تولید مثل تحت تاثیر افزایش تابش نور تحریک شده و با کاهش روشنایی مهار میشود.
تخمها بصورت یک خوشهء متراکم هستند و پس از لقاح به دهان مادر منتقل میگردند.
هماوری مطلق بین 325 تا 4300 تخم است.
نگهداری تخم در دهان مادر انجام میشود. یک ماده ممکن است تا 2000 تخم را در دهانش نگه دارد.
تخمها نرم، غیرچسبناک و به رنگ زرد، نارنجی یا کهربایی هستند. تقریبا بیضی با قطر 2.5 میلیمتر هستند.
ماهی ماده به آبهای عمیقتر میرود، و ماهی نر جفتگیری را با ماده دیگری ادامه میدهد.
تخمگشایی معمولا 3 روز بعد روی میدهد اما تحت تاثیر دما ممکن است تا 14 روز طول بکشد.
لاروها در اندازهء حدود 1.1 سانتیمتری دهان مادر را ترک میکنند. گلهء نوزادان تا چندروز کنار سر والدین میمانند و در مواقع خطر به داخل دهان مادر فرار میکنند و معمولا بعد از 5 روز ارتباط نوزادان و والدین قطع میشود.
■ صید ماهی تیلاپیای آبی
-
■ ارزشهای اقتصادی ماهی تیلاپیای آبی
ارزش بسیار بالای صید تجاری و آبزیپروری دارد. در آکواریوم قابل نگهداری است. به عنوان طعمه صید سایر ماهیان قابل استفاده است.
■ وضعیت ذخایر ماهی تیلاپیای آبی
در سیاهه قرمز گونههای IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.
■ بهداشت و بیماریهای ماهی تیلاپیای آبی
بیماریهای گوناگونی از ماهی تیلاپیای آبی گزارش شده از جمله:
بیماریهای انگلی Sanguinicola Disease، Centrocestus Disease، ایکتیوبودو، Saccocoelioides Infection، Goezia Disease، Gnathostoma Disease و بیماری ویروسی چرخش در لارو تیلاپیای آبی.
○ تصاویر و فیلم از ماهی تیلاپیای آبی: |
