:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده گیش ماهیان »» گونه شاه‌گیش باله‌آبی

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Caranx melampygus Cuvier, 1833 ه
:: نام فارسی و محلی ایران: شاه‌گیش باله‌آبی.

:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوف‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Percoidei (زیرراسته: سوف‌ماهی‌واران)
← Superfamily: Percoidea (بالاخانواده: سوف‌ماهی‌وشان)
← Family: Carangidae (خانواده: گیش‌ماهیان) (En: Jacks and pompanos)
← Genus: Caranx (جنس: شاه‌گیش)
← Species: Caranx melampygus (گونه: شاه‌گیش باله‌آبی)

:: نام انگلیسی: Bluefin trevally و نیز: Bluefin jack, Blue ulua, Bluefinned crevalle, Spotted trevally, Yellow fin jack
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: شيم أزرق الزعانف، بیاد، جش، جریم، دیبسی
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Carangichthys melampygus, Carangus melampygus, Caranx stellatus, Caranx valenciennei, Caranx medusicola
:: ریشه لغوی: Caranx از واژه carangue (فرانسوی)= نام ماهی کارائیب

■ کشورهای محل زندگی شاه‌گیش باله‌آبی
• گزارش‌شده از آب‌های ایران (عوفی، 1394) و کشورهای دیگر از جمله:
آسیا: بنگلادش، کامبوج، چین، هند، اندونزی، فلسطین، ژاپن، اردن، مالزی، مالدیو، میانمار، عمان، پاکستان، فیلیپین، عربستان، سنگاپور، سریلانکا، تایوان، تایلند، تیمور شرقی، ویتنام، یمن
آمریکای شمالی و مرکزی: کوستاریکا، مکزیک، ال سالوادور، گواتمالا، هندوراس، نیکاراگوا، پاناما
آمریکای جنوبی: کلمبیا، اکوادور
اقیانوسیه: استرالیا، فیجی، گوام، کیریباتی، میکرونزی، نیوکالدونیا، پالائو، پابوآ گینه نو، ساموآ، تاهیتی، تونگا، و...
آفریقا: کومور، جیبوتی، مصر، اریتره، کنیا، ماداگاسکار، موریس، موزامبیک، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان، تانزانیا

■ زیستگاه‌های گزارش‌شده شاه‌گیش باله‌آبی
• بومی در خلیج فارس و دریای عمان ، و نیز:
دریای آندامان، دریای عرب، خلیج آتولایان، خلیج بنگال، دیواره بزرگ مرجانی و دریای مرجان استرالیا، فلات‌های شرق‌مرکزی، شمالی، شمالشرقی و شمالغربی استرالیا، خلیج عدن، خلیج کالیفرنیا، خلیج تایلند، خلیج هوندا، اقیانوس هند، دریای اندونزی، خلیج کیمبی، خلیج لاگونوی، خلیج لانوزا، خلیج لیته، خلیج لینگاین، خلیج میلنه، اقیانوس آرام، آب‌های پلی‌نزی، دریای سرخ، خلیج سن میگل، آب‌های ساحلی سومالی، خلیج سورسوگون، دریای جنوبی چین، دریای سولو-سلبز، دریای رد، تالاب و دریاچه چیلیکا و...

■ ویژگی‌های زیستگاه شاه‌گیش باله‌آبی
دریازی و نیز آب‌های لب‌شور. در مجاورت صخره‌های مرجانی. پلاژیک
در عمق 0 تا 190 متری دیده می‌شوند.
ساکن نواحی گرمسیری.
در نواحی ساحلی و نیز اقیانوسی حضور دارد. در ورودی رودخانه‌ها به دریا نیز مشاهده می‌شود بچه‌ماهیان بیشتر در آب‌های کم‌عمق سواحل شنی حضور دارند
مختصات جغرافیایی: از 35° شمالی تا 35° جنوبی و 30° شرقی تا 78° غربی

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک شاه‌گیش باله‌آبی

• شکل بدن: باله‌های پشتی مجموعا دارای 9 شعاع سخت و 21-24 شعاع نرم | باله‌ مخرجی دارای 3 شعاع سخت و 17-21 شعاع نرم | دارای 24 مهره در ستون فقرات | جارویی‌های آبششی (Gill Rakers) به تعداد 25-29 عدد | ناحیه‌سینه‌ای کاملا فلس‌دار | بخش صاف خط جانبی، دارای تا 10 عدد فلس قدامی همراه با 27-42 اسکات قوی | پلک چربی توسعه ضعیفی داشته است و در بخش قدامی کوچک و در بخش خلفی روی چشک گسترش یافته و تا نزدیکی مردمک آمده است | آرواره بالایی ردیف خارجی از دندان‌های سگ‌سان قوی دارد که در بالغین کمی از هم فاصله گرفته‌اند و نوار داخلی از دندان‌های کوچک villiform نیز دارند. | رنگ بدن بالغین در ناحیه سر و پشتی نصف بدن، برنجی همراه با آبی و پوشیده از نقاط آبی تره است که تعداد آن‌ها برحسب اندازه تغییر می‌کند. باله پشتی دوم، باله مخرجی و باله دمی آب است. ماهیان جوان و نوزادان، سر و بدن خاکستری نقره‌ای و باله‌های تیره ، بجز باله سینه‌ای که زرد است، دارند. |
• اندازه: حداکثر طول چنگالی 117 سانتیمتر و طول کل رایج آن 60 سانتمیتر است. بیشترین وزن ثبت شده، 43.5 کیلوگرم است.
• طول عمر: -
• غذا: بیشتر از ماهیان و گاهی سخت‌پوستان تغذیه می‌نمایند. از ماهیان مورد تغذیه می‌توان به گونه‌های Acanthurus nigroris، Bodianus bilunulatus, Centropyge potteri, Chromis spp., Naso unicornis, Neoniphon sammara, Parupeneus cyclostomus, Parupeneus multifasciatus و ... اشاره کرد.
میگوهای آخوندکی مثل جنس Pseudosquilla شکم‌پایانی مثل جنس Bittium و میگوهایی مثل جنس Alpheus از دیگر غذاهای این گونه است.
ماهیان جوانتر بیشتر از سخت‌پوستان تغذیه می‌کنند.
• ژنتیک: -
• خصوصیات رفتاری: بیشتر به تنهایی و گاهی دسته‌ای زندگی می‌کند. قدرت شکارگری زیادی دارد.
• سایر توضیحات: توسط ماهیانی مثل خانواده دهان‌شیپوری (Fistulariidae) شکار می‌شوند.
این ماهی در سال اول زندگی به 194 میلیمتر می‌رسد و در سال دوم اندازه آن به 340 میلیمتر و در سال سوم حدود 456 ملیمتر است.

■ تولید مثل شاه‌گیش باله‌آبی

تخمگذار.
بالغین از حدود 35 سانتیمتر طول دارند. در این اندازه حدودا دو ساله هستند.
در آب‌های آزاد تخمریزی کرده و از تخم و نوزاد نگهداری نمی‌کنند.
فصل تخم‌ریزی در منطقهء هاوایی از ماه آوریل تا نوامبر است.
هماوری مطلق بین 49700 تا 4270000 تخم گزارش شده است.

■ صید شاه‌گیش باله‌آبی

بیشتر با تور گوشگیر و انواع تله و رشته‌قلاب صید می‌شود.

■ ارزش‌های اقتصادی شاه‌گیش باله‌آبی

دارای ارزش صید تجاری است. بصورت تازه و نیز خشک یا نمک‌سود عرضه می‌گردد.
صید ورزشی نیز جذابیت دارد.
پرورش آن انجام می‌شود.
در آکواریوم‌های شهری قابل نگهداری است.

■ وضعیت ذخایر شاه‌گیش باله‌آبی

در سیاهه قرمز گونه‌ها، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است.

■ بهداشت و بیماری‌های شاه‌گیش باله‌آبی

گزارش مسمومیت سیگوآترا از این ماهی وجود دارد (ماهیان بزرگتر از 50 سانتیمتر خطر مسموم بودن دارند).
بیماری انگلی Caligus Infestation در این گونه مشاهده شده است.

○ تصاویر و ویدئوهایی از ماهی شاه‌گیش باله‌آبی: