:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان ← خانواده نیزه ماهیان ← گونه بادبان ماهی اقیانوس هند و آرام
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Istiophorus platypterus (Shaw, 1792)j
:: نام فارسی و محلی ایران: بادبانماهی اقیانوس هند و آرام، و نیز: بادبان ماهی، ماهی بادبانی، مارلین
• نامهای محلی در ایران » سیستان و بلوچستان: اسپ، اسب. هرمزگان: سَلسول، اسبک.
:: ردهبندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: شعاعبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوستهاستخوانان)
← Order: Perciformes (راسته: سوفماهیسانان)
← Suborder: Xiphioidei
← Family: Istiophoridae (خانواده: نیزهماهیان) (En: Billfishes)
← Genus:Istiompax (جنس: بادبانماهی)
← Species: Istiophorus platypterus (گونه: بادبانماهی اقیانوس هند و آرام)
:: نام انگلیسی: Indo-Pacific sailfish و نیز : Indian sail fish, Sailfish,
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: خیل البحر ، مرلين شراعي هندي-باسيفيكي، سمکه الشراع، فرس
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Xiphias platypterus, Scomber gladius, Histiophorus gladius
:: ریشه لغوی: Istion=بادبان + Pherein= به دوش کشیدن / audax: audāx > لاتین: جسور، خشن / Platy: پهن+Pterus>لاتین>بال، بالدار
■ کشورهای محل زندگی بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
• گزارششده از آبهای ایران و بیش از 90 کشور از جمله:
آسیا:بحرین، بنگلادش، کامبوج، چین، هنگ کنگ، هند، اندونزی، عراق، ژاپن، اردن، کره شمالی و جنوبی، کویت، ماکائو، مالزی، مالدیو، میانمار، عمان، پاکستان، فیلیپین، قطر، عربستان، سنگاپور، سریلانکا، تایوان، تایلند، امارات متحده، ویتنام، یمن
آفریقا: کومور، جیبوتی، مصر، اریتره، کنیا، ماداگاسکار، موریتانی، موریس، موزامبیک، نامیبیا، نیجریه، سیشل، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان، تانزانیا
اروپا: روسیه
آمریکای شمالی و مرکزی: کاستاریکا، ال سالوادور، گواتمالا، هندوراس، مکزیک، نیکاراگوئا، پاناما، ایالات متحده،
آمریکای جنوبی: شیلی، کلمبیا، اکوادور، گالاپاگوس و پرو
اقیانوسیه: استرالیا، نیوزلند، فیجی، پلی نزی، گوام، ساموآ، پابوا، تاهیتی، تونگا و...
■ زیستگاههای گزارششده بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
• بومی خلیج فارس و دریای عمان، و نیز:
خلیج عدن، خلیج عقبه، خلیج مکزیکو، اقیانوس هند، دریای عرب، دریای اندونزی، خلیج بنگال، اقیانوس اطلس، دریای کارائیب، فلات استرالیا، دریای چین، اقیانوس آرام، آبهای پلی نزی، دریای سرخ، فلات نیوزلند، دریای تاسمان، دریای زرد آبهای جنوب غرب شیلی، و...
■ ویژگیهای زیستگاه بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
دریازی، پلاژیک/اپی پلاژیک و اقیانوس رو،
در اعماق 0 تا 200 متر و بیشتر حدود 30 متر دیده میشود.
ساکن مناطق نیمهگرمسیری با میانگین دمای 27.7 درجه سانتیگراد.
محل اصلی زندگی آنها اقیانوسهای هند و آرام است که به آبهای مجاور آنها نیز وارد میشود. از طریق کانال سوئز از دریای سرخ وارد مدیترانه می گردد. بعضی نویسندگان این گونه را با گونه بادبان ماهی اطلس Istiophorus albicans یک گونه در نظر میگیرند.
معمولا بالای لایه ترموکلاین مشاهده میشوند.
در آبهای نزدیک به سواحل و جزایر مشاهده میشوند.
بر اساس مدلها، دمای مورد علاقه 18.2 تا 27.7 درجه و میانگین 25.6 درجه است.
مختصات جغرافیایی: 50 ° شمالی تا 43 ° جنوبی و 16 ° شرقی تا 71 ° غربی است.
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
• شکل بدن: دارای دو باله پشتی، اولین باله بسیار بلند است و شکل بادبان دارد | باله پشتی فاقد شعاع سخت و دارای 47 تا 53 شعاع نرم است که بلندترین آن معمولا شعاع بیستم است | دو باله مخرجی دارای 2 شعاع سخت و 12 تا 15 شعاع نرم | دومین باله مخرجی تقریبا قرینه دومین باله پشتی است | باله سینهای فاقد شعاع سخت و دارای 18 شعاع نرم است | باله دمی کاملا دوشاخه | باله شکمی باریک و بلند است و تا ناحیه مخرج میرسد و دارای 1 شعاع سخت و 2 شعاع نرم است (در بعضی منابع بدون شعاع سخت) | بدن پوشیده با فلسهای کوچک و برجسته با 1 یا 2 نوک تیز است | آرواره بالایی به یک نیزه بلند با مقطع دایره ای منتهی میشود و طول این آرواره تقریبا دو برابر آرواره پایینی است | ناحیه پشتی تیره با حدود 20 نوار آبی فام | شکم دارای رنگ نقرهای روشن | غشاء بین شعاعهای باله پشتی اول، آبی تیره با چندین نقطه سیاه | بدن کشیده و فشرده | یک خط جانبی
• اندازه: حداکثر طول چنگالی بادبان ماهی 348 سانتیمتر است. میانگین رایج طول کل 270 سانتیمتر است.
حداکثر وزن این ماهی 100.2 کیلوگرم است.
وزن مغز در یک ماهی 24 کیلیویی، حدود 2.906 میلیگرم است.
طول چنگالی در این مالی، از نوک آرواره پایینی (نه بالایی) تا عمق میانی هلال دمی محاسبه میشود.
• طول عمر: حداکثر 13 سال
• غذا: غذای بادبانماهی بیشتر شامل ماهیها (نظیر انواع تنماهیها، نیم منقارها، سوزن ماهیان، ماکرلها)، سختپوستان و سرپایان (مثل ماهی مرکب و هشت پا) است.
• ژنتیک: ـ
• خصوصیات رفتاری: بی خطر برای انسان. بسیار مهاجر است. از پر سرعت ترین ماهیان اقیانوسها می باشد.
مطالعه ای در خلیج فارس سرعت این ماهی را در حالت عادی بین 0.29 تا 0.75 متر در ثانیه محاسبه کرده است. همچنین این مطالعه نشان داده که 84 درصد شنای این گونه بالای عمق 10 متری بوده است. این ماهی سریعا از استرس بعد از رهاسازی از اسارت غلبه میکند.
• سایر توضیحات: بر اساس اندازه تشکیل گله میدهند. بادبان ماهیان خود مورد تغذیه و شکار دولفینماهیها، و سایر ماهیان شکارچی و حتی پرندگان آبزی قرار میگیرند.
■ تولیدمثل بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
ماهیان آماده تولیدمثل 150 سانتیمتر طول دارند.
برای تخمریزی در اقیانوس آرام مهاجرت میکند.
بنظر میرسد در طول سال امکان تخمریزی آن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری اقانوس آرام وجود دارد که اوج آن به گرمای هوای تابستانی هر منطقه مرتبط است.
نر و ماده ها از لحاظ ظاهری به هم شباهت دارند. در فصل تولیدمثل، ماهی ماده در سطح آبهای کم عمق شنا می کند به نحوی که باله پشتی از آب بیرون است و نر یا نرها او را تعقیب میکنند. تخمریزی ممکن است در آبهای عمیق نزدیک ساحل انجام شود.
تخمریزی با شنای جفتی نر و ماده، یا چند نر که یک ماده را به عنوان رفتار تولیدمثلی تعقیب میکنند صورت میگیرد.
تخمهای داخل تخمدان 0.85 میلیمتر قطر دارند و یک کیسه چربی منفرد دارند.
ساختاری روی غشاء ویتلینی وجود ندارد و تخم شفاف است. تخمهاای ماده های صید شده در اقیانوس هند، 1.304 میلیمتر قطر داشتهاند.
هماوری مطلق بیش از 2 میلیون تخم است. یک ماده خیلی بزرگ میتواند تا 4.5 میلیون تخم رهاسازی کند.
تخمها حالت شناور و پلاژیک دارند و فاقد هر زوائد و صاف و شفافند.
لاروها دندانهای واضحی دارند ، دم آنها کم و بیش با سلولهای ملانوفور پوشیده شده است.
لارو پس از تخمگشایی حدود 0.3 سانتیمتر است و آروارههایش با بالغین تفاوت دارد. آروارهها وقتی لارو به حدود 0.6 سانتیمتری میرسد شروع به رشد میکنند و در اندازه 20 سانتی شکل ظاهری ماهیان جوان کاملا شبیه بالغین است و در شش ماهگی به 2.7 کیلوگرم وزن و طول 1.4 متر میرسد. در این اندازه سرعت رشد کاهش می یابد.
■ صید بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
بادبانماهی اقیانوس هند و آرام، از ماهیان جذاب برای صید ورزشی است.
صید تجاری آن بیشتر در کنار ماهیان مشابه بوسیله ریسمان و قلاب انجام میشود.
بصورت صید جانبی در تور پرساین و رشتهقلاب های ویژه تن ماهیان و نیز تورهای شناور و ترالهای صنعتی.
صید آن با نیزه نیز رواج دارد، اگرچه در برخی نقاط جهان ممنوع است.
■ ارزشهای اقتصادی بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
دارای ارزش تجاری بوده و جزو ماهیان گران قیمت است.
گوشت بادبانماهی بصورت تازه، دودی و یخ زده و نیز ساشیمی و سوشی فروخته میشود و بیشتر بصورت پخته یا کبابی مصرف میشود.
در اقیانوس اطلس، گوشت آن به لحاظ تجاری بخاطر سفت بودن تا حدی ارزش کمتری دارد.
■ وضعیت ذخایر بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
وضعیت در سیاهه قرمز گونههای IUCN، دارای وضعیت "کمترین نگرانی" (LC) است، اما وضعیت فعلی آن متزلزل است.
■ بهداشت و بیماریهای بادبانماهی اقیانوس هند و آرام
در بدن این ماهی نیز مانند سایر نیزه ماهیان، جیوه مشاهده شده که مصرف همیشگی و پیاپی آن را توصیه نمیکنند.
در بدن این ماهی عوامل بیماریزایی برای ماهی گزارش شده که لزوما برای انسان خطرناک نیستند. حدود 34 نوع انگل از این ماهی گزارش شده است از جمله"
کرمهای پهن مثل Callitetrarhynchus gracilis و Otobothrium dipsacum
پاروپایان نظیر Penella instructa
ترماتودها مثل Cardicola grandis
پروتوزوآ، دیژن ها، نماتودها، بارناکلها و ایزوپودها، انگلهای خارجی نظیر ماهیان Naucrate ductor و Isistius brasiliensis و ...
○ تصاویر و فیلم از بادبانماهی اقیانوس هند و آرام:
|