:: ماهیان خلیج فارس و دریای عمان »» خانواده تون‌ماهیان »» گونه ماهی طلال

■ سیستماتیک:

■ نام علمی گونه: Rastrelliger kanagurta (Cuvier, 1816)j
:: نام فارسی و محلی ایران: ماهی طلال، و نیز: ماهی یونا، ماکرل هندی


:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Superorder: Acanthopterygii (بالاراسته: خارباله‌داران)
← Clade: Percomorpha (کلاد: سوف‌ریختان)
← Order: Scombriformes (راسته: تون‌ماهی‌سانان)
← Suborder: Scombroidei (زیرراسته: تون‌ماهی‌واران)
← Family: Scombridae (خانواده: تون‌ماهیان) (En: Mackerels, tunas, bonitos)
← Subfamily: Scombrinae (زیرخانواده: تون‌تباریان)
← Tribe: Scombrini (تبار: خال‌خالی‌های اصلی)
← Genus: Rastrelliger (جنس: طلالی‌ها)
← Species: Rastrelliger kanagurta (گونه: ماهی طلال)

:: نام انگلیسی: Indian mackerel و نیز : Long-jawed mackerel
• کشورهای عربی حاشیه خلیج پارس و دریای عمان و سایرین: جرفا ، گرفا، الإسقمری الهندی
:: برخی از اسامی مترادف علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Scomber kanagurta, Rastelliger kanagurta, Scomber canagurta
:: ریشه لغوی: Rastrelliger از واژه‌های Rasta (لاتین): شن‌کش، چنگک + Gero (لاتین): حمل کردن

■ کشورهای محل زندگی ماهی طلال:
• گزارش‌شده از ایران و حدود 63 کشور از جمله:
در آسیا: عراق، کویت، عربستان، قطر، یمن، امارات، بحرین، هند، بنگلادش، پاکستان، سری‌لانکا، کامبوج، ماکائو، مالزی، اندونزی، فیلیپین، سنگاپور، چین، هنگ کنگ، تایوان، تایلند، ویتنام، ژاپن، مالدیو، میانمار.
در آفریقا: مصر، سودان، آفریقای جنوبی، تانزانیا، سومالی، کنیا، اریتره، کومور، جیبوتی، سیشل، موریس، موزامبیک، ماداگاسکار.
در اقیانوسیه: استرالیا، فیجی، گوام، میکرونزی، پابوا گینه‌نو، تونگا و...
• به لبنان و فلسطین معرفی شده است.

■ زیستگاه‌های گزارش شده ماهی طلال:
• بومی خلیج فارس و دریای عمان، و نیز:
اقیانوس هند، دریای سرخ، دریای سمر، خلیج سن میگل، خلیج سن پدرو، جریانات ساحلی سومالی، دریای زرد، دریای عرب، خلیج بنگال، دریای اندونزی، دریای مدیترانه از کانال سوئز، خلیج اُرموک، اقیانوس آرام، خلیج پانگوئیل، دریای چین، خلیج عدن، خلیج عقبه، خلیج تایلند و...

■ ویژگی‌های زیستگاه ماهی طلال:
دریازی، ساکن نواحی پلاژیک-نریتیک، اقیانوس‌رو.
ساکن اعماق 20 تا 90 متری
ساکن نواحی گرمسیری، با دمای بیش از 17 درجه سانتیگراد.
بالغین در نواحی ساحلی و بنادر و تالاب‌های عمیق معمولا در آب‌های متلاطم غنی از پلانکتون مشاهده می‌شوند.
مختصات جغرافیایی: 34° شمالی - 24° جنوبی و 30° شرقی - 180° شرقی.

■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک ماهی طلال:

• شکل بدن: دوباله پشتی دارد | مجموعا دارای 8-11 شعاع سخت و 12 شعاع نرم باله پشتی است | باله مخرجی فاقد شعاع سخت و دارای 12 شعاع نرم است | طول سر بلندتر از ارتفاع بدن است | استخوان آرواره‌ای ماکسیلا، با استخوان اشکلی پوشیده شده، اما تا حاشیه پشتی چشم ادامه می‌یابد. | تعداد رشته های روی خار آبششی یک ماهی 12.7 سانتیمتری 105 عدد در یک طرف و 160 عدد در یک ماهی 19 سانتیمتری است | یک نقطه سیاه روی بدن نزدیک حاشیه پایینی باله سینه ای | بخش بین باله های شکمی کوچک و منفرد است | دارای کیسه شنا | باله مخرجی خار ناقص و اولیه دارد |
• اندازه: حداکثر طول کل ماهی طلال 42.1 سانتیمتر است و اندازه رایج آن حدود 25 سانتیمتر می‌باشد.
• طول عمر: حداکثر سن گزارش شده ماهی طلال 4 سال است.
• غذا: ماهی طلال از فیتوپلانکتون‌ها (دیاتومها) و زوپلانکتون هایی نظیر سرونیان (Cladocera)، صدفیان (Ostracoda) و لارو پرتاران (Polychaeta).
مشاهده شده که گروه‌های کوچک ماهی طلال، تخمهای گونه Cheilio inermis را مستقیما بعد تخمریزی می‌خورند.
ماهیان بالغ، از پلانکتون‌های بزرگتر نظیر لارو میگو و ماهی تغذیه می‌نمایند.

در سال 1392 تحقیقی روی رژیم غذایی ماهی طلال در بندرعباس انجام گردید. نتایج حاصل از بررسی محتویات معده نشان داد که رژیم غذایی اصلی این ماهی شامل پلانکتون ها (93 درصد) و درصد کمتری شامل ماهیان سطح زی ریز (7 درصد) می‌باشد. در بین پلانکتون ها، پلانکتون های جانوری درصد عمده غذا (55 درصد) را تشکیل می دادند که بیش تر شامل سخت پوستان (اکثرا کوپه پودا) با 81 درصد و نرمتنان (اکثرا دوکفه ای ها) با 10 درصد بودند. کوپه پودابا 71 درصد بیش ترین سهم را در بین پلانکتون های جانوری داشته و پلانکتون های گیاهی درصد کم تری را به خود اختصاص داده است (45 درصد).
همچنین ماهی موتو (Encrasicholina punctifer) تنها ماهی موجود در معده نمونه های مورد بررسی بود. شاخص خالی بودن معده 30.55 (نسبتا پرخور) و شاخص پری معده 29.44 بود. بیش ترین میزان شاخص معدی (GaSI) در فصل پاییز (2.15) و کم ترین میزان آن در فصل زمستان (1.12) بود. ضریب وضعیت ماهی طلال در طی دوره بررسی 1769.97 و نسبت طول روده به طول چنگالی 2.39 بدست آمد.
• ژنتیک: ـ
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان. بصورت گله‌ای شنا و تغذیه می‌کند.
• سایر توضیحات: ماهی طلال مورد تغذیه ماهیان خانواده Carangidae (گیش ماهیان) مثل گونهء Scomberoides lysan، کوسه هایی نظیر جنس Carcharhinus، دلفین‌ها و سایر آبزیان قرار می‌گیرد

■ تولیدمثل ماهی طلال:

ماهی طلال در اندازهء 20 تا 24.5 سانتیمتری بالغ است.
تخم و لارو ماهی طلال پلاژیک است.
میانگین هماوری مطلق طلال در هندوستان 44754 عدد بوده است. در مطالعه دیگری در همین کشور 68500 حداکثر هماوی مطلق طلال عنوان گردیده است.
تحقیقی در سال 1388 در قشم، بندرعباس و جاسک نشان داد که اوج GSIو HSI در ماهی طلال ماده از تیر 87 تا خرداد 88 و دمای آب حدود 29درجه سانتیگراد و شوری آب حدود 37 ppt، اردیبهشت ماه می باشد که این نشان دهنده فصل تخمریزی وزرده سازی در بهاراست. تخمدان ازنوع ناهماهنگ و رشدماهی از نوع ایزومتریک میباشد. در تحقیق دیگری در همین سال روی طلال نر، شاخص گنادی GSI در فصل بهار دارای افزایش محسوسی و مشاهدات ریخت شناسی بیضه همراه با تغییر حجم و رنگ گناد بود. افزایش تدریجی در وزن بیضه، طول (کل، چنگالی، استاندارد) و وزن ماهی در طی یک سال مشاهده شد. بررسی شاخص کبدی HSI نشان دهنده رشد خفیف کبد در طی دوره بلوغ بود.

■ صید ماهی طلال:

ماهی طلال، صید ورزشی و صنعتی دارد.
شهرستان‌های قشم، بندرعباس و بندرلنگه مهم‌ترین مناطق صید ماهی طلال در هرمزگان است.
فصل صید ماهی طلال در هرمزگان هرسال از اواخر پائیز تا پایان زمستان می‌باشد.

■ ارزش‌های اقتصادی ماهی طلال:

از ماهیان بسیار با ارزش محسوب می‌شود.
بصورت تازه، یخ‌زده، کنسرو، یا نمک‌سود و خشک و نیز دودی و سس ماهی فروخته می‌شود.
در سال 1396، قیمت ماهی طلال در بازار هرمزگان بسته به میزان صید هر کیلو از 3 تا 7 هزار تومان بوده است که از ارزانترین ماهیان محسوب می‌گردد. طلال در این منطقه ایران از محبوبیت زیادی برخوردار است.
در ایران تنها بصورت تازه مصرف می‌گردد و کنسروسازی و عمل‌آوری تا سال 1396 نداشته است.
این ماهی در ایران به صورت سرخ شده، کباب شده، قلیه و کتلت ماهی استفاده می‌شود.

⧠ وضعیت ذخایر ماهی طلال:

در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، وضعیت ارزیابی‌نشده دارد.
میزان صید این ماهی در استان هرمزگان، در سال کاری 1396 با ده درصد افزایش به نسبت سال قبل، 1800 تن گزارش گردیده است.

■ بهداشت و بیماری های ماهی طلال:

در این ماهی انگلهایی مشاهده شده است از جمله:
آلودگی انگلی با Lecithocladium
آلودگی انگلی Eyelavera
آلودگی انگلی Pseudoanthocotyle

با توجه به فعالیت‌های صنعت نفت و پتروشیمی در آبهای خلیج فارس، سطح فلزات سنگین نظیر نیکل، کادمیوم و سرب در کبد و عضله ماهی طلال بندرعباس در سال 1390 بررسی گردیده که پایینتر از استانداردهای مجاز جهانی بوده است. این مقدار در کبد بیش از عضله بوده است. تحقیق دیگری در سال 1394 نیز بی‌خطر بودن گوشت این ماهی از نظر سرب و کادمیوم را تایید نمود.

○ تصاویر و فیلم‌هایی از ماهی طلال: