:: ماهیان دریای خزر ایران ← خانواده گاوماهیان ← گونه گاوماهی خزری
■ سیستماتیک:
■ نام علمی گونه: Neogobius caspius (Eichwald, 1831)j
:: نام فارسی و محلی ایران: گاوماهی خزری، گل‌ماهی خزری، گاوماهی دریای خزر، گاوماهی هیرکانی
• اسامی محلی » گاوماهی
:: رده‌بندی کامل ↓
← Class: Actinopterygii (رده: پرتوبالگان)
← Infraclass: Teleostei (فرو رده: پیوسته‌استخوانان)
← Order: Gobiiformes (راسته: گاوماهی‌سانان)→ منابع قدیمی‌تر: سوف‌ماهی‌سانان
← Suborder: Gobioidei (زیرراسته: گاوماهی‌واران)
← Family: Gobiidae (خانواده: گاوماهیان) (En: Gobies)
← Subfamily: Gobiinae
← Genus: Neogobius (جنس: گاوماهی‌های جدید)
← Species: Neogobius caspius (گونه: گاوماهی خزری)
:: نام انگلیسی: Caspian goby و نیز: Hyrcanian goby
• سایر زبان‌ها: روسی » Khvalynskii bychok
:: برخی از اسامی مترادفِ علمی قدیمی، یا غیرمعتبر: Gobius caspius
:: ریشه لغوی: Neogobius از واژه neos (یونانی)= جدید + gobius (لاتین)= گاوماهی
■ کشورهای محل زندگی گاوماهی خزری:
• گزارش‌شده از ایران در دریای خزر و کشورهای دیگر نظیر
روسیه، جمهوری آذربایجان
■ زیستگاه‌های گزارش‌شده گاوماهی خزری:
• بومی در آب‌های ایرانی دریای خزر، در سواحل ایران، تقریبا در تمام نوار جنوبی دریای خزر و در تمام طول سال مشاهده می‌شود. در شبه‌جزیره میانکاله فراوان است.
• سایر نقاط جهان:
فقط دریای خزر
■ ویژگی‌های زیستگاه گاوماهی خزری:
ساکن آب‌های لب‌شور و وارد آب شیرین نمی‌شود.
مجاور بستر
ساکن نواحی معتدله
■ مشخصات ظاهری، رفتاری و فیزیولوژیک گاوماهی خزری:
• شکل بدن: اولین باله پشتی دارای 6 شعاع غیرمنشعب سخت، دومین باله دارای یک شعاع سخت و 14-17 شعاع منشعب نرم | باله مخرجی دارای یک شعاع سخت و 10-13 شعاع نرم | تعداد فلس‌های پهلویی 60-65 عدد | رنگ بدن ماهی به رنگ قهوه‌ای روشن | اندازه دومین باله پشتی در تمام طول آن یکسان است | سر طویل و اندازه آن تقریبا با عرض آن برابر است. | دارای یک لکه سیاه در انتهای اولین باله پشتی که با افزایش سن محو می‌شود | تعداد خارهای آبششی روی اولین کمان آبششی 10 عدد | لب‌ها دارای دارای شکاف بوده و نوکدار نیستند | فاصله بین سوراخ بینی و حدقه چشم بیشتر از نصف قطر چشم | فاصله بین پشت سوراخ‌های بینی و لبه جلویی حدقه چشم برابر با قطر چشم | فاصله بین دو چشم کمتر از قطر چشم | یک چهارم یا یک سوم از سرپوش آبششی از فلس پوشیده شده است | فلس روی سرپوش آبششی از نوع دایره‌ای
• اندازه: حداکثر طول کل 34.5 سانتیمتر. بزرگترین گاوماهی دریای خزر است.
• طول عمر: در پژوهش‌های گیلان تا 6 ساله صید شده است.
• غذا: در سواحل گیلان، از 30 نوع طعمه جانوری شامل 8 گروه زئوپلانکتونی، 15 گروه کفزیان و 7 گروه ماهیان تغذیه می‌کند. این ماهی عمدتا در جوانی به طور مخلوط از زئوپلانکتون‌ها و کفزیان ریز و پس از آن از کفزیان تغذیه می‌نماید. اولویت غذایی گاماریدها، دوکفه‌ای ها، کوماسه‌ها و کرم‌ها بوده است. متنوع‌خوار، گوشتخوار، کفزی‌خوار و مخلوط‌خوار است.
• ژنتیک: پژوهشی در نوار ساحلی جنوبی خزر، با استفاده از آنزیم‌های گوناگون، عنوان کرده که پدیده پلی‌مورفیسم با استفاده از آنزیم‌ها در گاوماهی خزری قابل مشاهده نبوده و جمعیتی قابل جداسازی تشخیص داده نشد.
پژوهش دیگری با مقایسه بین نمونه‌های چالوس و بندرترکمن، احتمال وجود 2 جمعیت مجزا از گاوماهی خزری را مطرح نموده است.
• خصوصیات رفتاری: بی‌خطر برای انسان.
• سایر توضیحات: -
■ تولیدمثل گاوماهی خزری:
در شمال دریای خزر، در ماه‌های می، ژوئن، جولای تخمریزی می‌کند. احتمالا با توجه به اختلاف قطر تخمک‌ها، تخمریزی دومرحله‌ای دارد.
در ایران، هم‌آوری مطلق از 212 تا 1234 عدد تخمک و هم‌آوری نسبی از 18.73 تا 29.89 عدد تخمک به ازای هر گرم وزن بدن متغیر.
قطر تخمک از 0.06 تا 0.23 میلیمتر متغیر.
همبستگی مثبت و معنی داری بین قطر تخمک، سن و طول کل دیده شد است.
در گیلان حداکثر شاخص نسبی وزن گناد به وزن بدن در نر و ماده بترتیب 7.52 و 10.12 در خرداد ماه ثبت شده است.
کاهش شدید شاخص GSI در هر دو جنس از خرداد ماه تا انتهای شهریور ماه مشاهده گردیده است.
تخمریزی گاو ماهی خزری در منطقه مطالعاتی جنوب غربی خزر، طی چند مرحله از خرداد ماه تا آخر شهریور ماه روی می‌دهد و یک گونه دیر تخمریز محسوب می‌گردد.
در گیلان نسبت جنسی در دوره تخمریزی 1.47:1 ماده به نر بوده است.
در فصل تولید مثل نرها به رنگ سیاه و انتهای باله‌های پشتی زرد رنگ می‌شود.
■ صید گاوماهی خزری:
در غرب دریای خزر بوسیله تور پرتابی (ماشک) و از 0.5 تا 13 درصد گاوماهیان صیدشده را شامل می‌شود.
■ ارزش‌های اقتصادی گاوماهی خزری:
در ایران صید و مصرف نمی‌شود اما ارزش خوراکی دارد.
بدلیل اندازهء به نسبت بزرگ آن، در بعضی نقاط صید می‌شود.
به عنوان غذای ماهیان باارزش اقتصادی مثل تاسماهیان، و فوک دریای خزر اهمیت دارد.
⧠ وضعیت ذخایر گاوماهی خزری:
در سیاهه قرمز گونه‌های IUCN، دارای وضعیت "ارزیابی‌نشده" است.
■ بهداشت و بیماری‌های گاوماهی خزری:
مطالعات در جنوب دریای خزر، وجود انگل‌هایی نظیر Trichodina reticulata, لارو نماتود، لارو سستود، لارو Eustrongylides excisus را در این گونه گزارش کرده است.
○ تصاویر و فیلم از گاوماهی خزری: |
